Nil Deltası

Nil Deltası (Arapça: دلتا النيل) Nil Nehri'nin Kuzey Mısır'dan Akdeniz'e döküldüğü bölge. Batıda İskenderiye'den, doğuda Port Said'e kadar yayılan delta, dünyanın en geniş deltalarından biridir. Akdeniz kıyısında doğu-batı yönünde 240 km, kuzey-güney yönünde 160 km kapsayan bu delta, tarımsal etkinlikler açısından oldukça işlek bir alandır. Delta, Kahire'den sonra yavaş yavaş akış-aşağı duruma geçer.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Delta kimi zamanlarda Batı ve Doğu bölümü olarak iki grupta sınıflandırılır. Nil Nehri, deltadan sonra Damietta ve Rosetta adındaki iki kola ayrılarak, yine bu isimlerdeki liman kentlerinden Akdeniz'e dökülür. Geçmişte deltanın daha çok kolu mevcuttu, ancak bu kollar sel kontrolü ve alüvyon birikimi gibi nedenlerden dolayı yok oldu. Buna örnek olarak Tumilat vadisi verilebilir. Süveyş Kanalı, deltanın doğusundan geçer ve bölgenin kuzey doğusundaki Manzala Gölü'ne girer. Kuzey batıya doğru, burada üç kıyı gölü yer alır: Burullus Gölü, Idku Gölü ve Maryut Gölü.

Nil Deltası, kavisli bir deltadır. Yukarıdan bakıldığında üçgenimsi veya nilüfer çiçeğine benzer bir motif göze çarpar. Deltanın dış kenarları aşınmakta olup, bazı kıyı göllerinde Akdeniz'e açılan yollara kavuşmaları nedeniyle yüksek tuzluluk oranları gözlenmektedir. Asvan Barajı'nın yapılmasının ardından nehrin yukarı kısımlarından yeterli besin ve alüvyon gelmediğinden, günümüzde delta üzerinde tarımsal etkinliklerde yoğun olarak yapay gübreleme yoluna gidilmektedir. Bölgedeki tarım toprağının derinliği 20 metreyi geçmektedir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanın Nil Deltası üzerindeki geçmişi binlerce yıla uzanmakta olup, delta en az beş bin yıldır tarımsal bir merkez halindedir. Delta, Asvan Barajı'nın tamamlanmasına kadar her yıl sel altında kalmaktaydı. Gaius Plinius Secundus'un kayıtlarına göre deltanın yedi kolu bulunmaktaydı.^[1]

Nil'in antik kolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Pelusium,
Tanitik,
Mendesian,
Phatnitic (veya Phatmetic),^[2]
Sebennytic,
Bolbitine,
Kanopik (Herakleotik^[3] ve Agathodaemon^[4] olarak da adlandırılır)

Ancak günümüzde sel kontrolü ve alüvyon birikimi gibi nedenlerden dolayı Damietta ve Rosetta olmak üzere iki kol kalmış durumdadır.^[5] 1787'de Rosetta'da bulunan Rosetta taşı çıkartılmaya başladı. Firavunlar döneminde deltanın adı "Aşağı Mısır" veya "Goshen'in Ülkesi" olarak anılmaktaydı. Günümüzde delta üzerinde birçok arkeolojik site bulunmaktadır.^[6]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

39 milyon kadar insan Nil Deltası ve çevresinde yaşamaktadır. Büyük kentler dışında nüfus yoğunluğu ortalama 1,000 insan/km²'den fazladır. İskenderiye, dört milyonluk nüfusuyla delta üzerindeki en büyük yerleşimdir. Diğer büyük kentler arasında Shubra al Khaymah, Port Said, El-Mahalla El-Kubra, El Mansura, Tanta ve Zagazig bulunmaktadır.^[7]

Flora ve fauna[değiştir | kaynağı değiştir]

Sonbahar aylarında Nil Nehri yoğun olarak nilüferlerle kaplıdır. Nehir boyunca, kıyılarda sık bitki örtüsü bulunur. Kuzey kısımda Mısır nilüferi yaygınken, güneyde papirüs yayılış gösterir. Papirüs her ne kadar geçmişte çok bol bulunan bir bitki olsa da, günümüzde yayılışı gittikçe azalmaktadır.

Bunun yanında deltada kış aylarında çeşitli su kuşu türleri bulunur. Özellikle küçük martı ve bıyıklı sumru nüfusu kış aylarında çok büyük bir artış gösterir. Deltada yuva yapan diğer kuş türleri arasında gri balıkçıllar, yarım halkalı yağmurcunlar, kaşıkgagalar, karabataklar, akbalıkçıllar ve ibisler yer almaktadır.

Deltada bu kuş türlerinin dışında yoğun olarak kurbağa, kaplumbağa, firavunfaresi ve Nil varanı nüfusu bulunmaktadır. Nil timsahları ve suaygırılar geçmişte bu bölgede yaygın bir dağılıma sahipken, günümüzde bulunmamaktadırlar. Nehirde yer alan başlıca balık türleri arasında has kefal ve dil balığı yer almaktadır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Nil Deltası, düşük yağış rejimine sahip bir Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü bir bölgedir. Yıl boyunca delta üzerine, ağırlıklı olarak kış aylarında yağmak üzere 100 ilâ 200 mm'lik yağış düşer. Bölgedeki en sıcak aylar Temmuz ve Ağustos olup ortalama 30 °C'lik bir yaz sıcaklığı gözlemlenmektedir. Bölgede ölçülmüş en yüksek sıcaklık 48 °C'dir. Kış sıcaklıkları genelde 10° ilâ 19 °C arasında değişkenlik gösterir. Daha serin olan bu aylarda yağışın artmasıyla beraber nemli bir iklim gözlenir.

Bölgedeki antik ve çağdaş kentler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Wilson, Ian. The Exodus Enigma (1985), page 46. London: Wiedenfeld & Nicolson.
^ Wilson, Ian. The Exodus Enigma (1985), sayfa 46. London: Weidenfeld & Nicolson.
^ e.g. at Callisthenes Alexander 1.31.
^ e.g. in Ptolemy, Geography.
^ Hayes, W. 'Most Ancient Egypt', p. 87, JNES, 23 (1964), 73-114.
^ Location of the site 15 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kafr Hassan Dawood On-Line, with map of early sites of the delta.
^ City Population website 2 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., citing Central Agency for Public Mobilisation and Statistics Egypt (web), accessed 11 April 1908.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Keyway.ca
Worldwildlife.org2 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Wilson, Ian. The Exodus Enigma (1985), page 46. London: Wiedenfeld & Nicolson.

[2] Wilson, Ian. The Exodus Enigma (1985), sayfa 46. London: Weidenfeld & Nicolson.

[3] .g. at Callisthenes Alexander 1.31.

[4] .g. in Ptolemy, Geography.

[5] Hayes, W. 'Most Ancient Egypt', p. 87, JNES, 23 (1964), 73-114.

[6] Location of the site 15 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kafr Hassan Dawood On-Line, with map of early sites of the delta.

[7] City Population website 2 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., citing Central Agency for Public Mobilisation and Statistics Egypt (web), accessed 11 April 1908.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Nil deltası nedir?, Nil deltası anlamı nedir?, Nil deltası ne demektir?