Necdet Adalı

Necdet Adalı
Necdet Adalı
Doğum	22 Ağustos 1958; Etimesgut, Ankara
Ölüm	7 Ekim 1980 (22 yaşında); Ulucanlar, Altındağ, Ankara
Ölüm sebebi	İdam
Defin yeri	Karşıyaka Mezarlığı, Ankara

Necdet Adalı (22 Ağustos 1958, Etimesgut, Ankara - 7 Ekim 1980, Altındağ, Ankara), Türk Marksist militan. 10 Temmuz 1977'de kahvehane basıp iki kişiyi öldürdü. Yargılandı ve 2 Ekim 1979'da idama mahkûm oldu. Cezası 12 Eylül Darbesi'nden sonra infaz edildi. 12 Eylül Askerî İdaresi tarafından idam edilen 15'i sol görüşlü 48 mahkûmdan biridir.

Yargılama[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ağustos 1979'da Ankara Sıkıyönetim Mahkemesi Askerî Savcılığı, 10 Temmuz 1977 günü İsmetpaşa'da bir kahveyi basarak sağ görüşlü Mehmet Ali Gözleme ve Sıtkı Aydın'ın ölümlerine neden oldukları gerekçesiyle Necdet Adalı ve diğer üç sanık hakkında idam cezası istedi.^[1]

Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askerî Mahkemesi, 2 Ekim 1979'da, 1977 yılında İsmetpaşa semtinde bir kahvehaneyi basarak iki kişiyi öldürmek, bir kişiyi de ağır yaralamaktan sanık Dev-Sol örgütü militanları Necdet Adalı ve Kemal Ergin'i ölüm cezasına mahkûm etti.^[2] Mahkeme, aynı olaydan yargılanan iki kişiye onar yıl ağır hapis cezası verirken iki kişiyi de delil yetersizliğinden beraat ettirdi. Mahkeme Heyeti tarafından saldırı şöyle anlatıldı:

""Yasa dışı Dev-Sol adlı örgüte mensup Necdet Adalı, Kemal Ergin ve Seyfettin Cem'in 10 Temmuz 1977 günü müşteri olarak bindikleri bir taksiyi silah zoruyla gasbederek İsmetpaşa semtinde bir kahvehaneye girdikleri belirtilmiştir. Sanık Ali Demirel, burada kahvehaneye girdikten sonra aradıkları kişilerin içeride olduklarını diğer sanıklara bildirmiştir. Bunun üzerine Necdet Adalı ile Kemal Ergin, yanlarında Arslan Törer adlı sanıkla birlikte kahvehaneye girerek ülkücü oldukları bildirilen Mehmet Ali Gözlem, Sıtkı Aydın ve Dursun Gümüş'e silahla ateş etmişlerdir. Olay sonunda Mehmet Ali Gözlem ile Sıtkı Aydın ölmüş, Dursun Gümüş de ağır yaralanmıştır."

Kararda ayrıca, olayla ilgili soruşturma sürdürülürken Necdet Adalı, Kemal Ergin, Arslan Törer, Yunus Kıvılcım ve Osman Nuri Yazgan adlı sanıkların birlikte oturdukları evde yapılan aramada çeşitli silahlar ve patlayıcı maddeler bulunduğu kaydedildi.

Mahkeme, öldürme eylemine Necdet Adalı, Kemal Ergin ve Arslan Törer'in doğrudan katıldığını, Ali Demirel ve Seyfettin Cem'in de yardımcı olduklarının belirlendiğini açıkladı. Mahkeme Heyeti, olayda kullanılan aracın da Necdet Adalı, Kemal Ergin ve Seyfettin Cem tarafından gasbedildiğini bildirdi. Karar açıklandıktan sonra sanıklar, mahkeme salonundan çıkarlarken, "Kahrolsun Faşizm, Yaşasın Sosyalizm!" diye bağırdılar.^[2]

Askerî Yargıtay 2. Dairesi, Necdet Adalı hakkında verilen idam kararını 16 Temmuz 1980'de onayladı.^[3]

26 Temmuz 1980'de Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, idam dosyalarını başbakanlığa gönderdi. Başbakanlık da dosyaları Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderdi.^[4]

3 Ağustos 1980'de Adalı'nın avukatları, verilen kararın Askerî Yargıtay Daireler Kurulunca tekrar görüşülmesi için Askerî Yargıtay Başsavcılığına başvurdular.^[5]

6 Ekim 1980 günü Kenan Evren başkanlığında toplanan Millî Güvenlik Konseyi, Adalı ve diğer üç idam mahkûmunun infazlarına onay verdi.^[6]

İdamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Necdet Adalı, 7 Ekim 1980 günü sabaha karşı idam edildi. Adalı ile beraber sağ görüşlü Mustafa Pehlivanoğlu da idam edildi. Bu iki infaz, 12 Eylül'ün ilk idamları oldu. Önceki gün infazları onaylayan Millî Güvenlik Konseyi Başkanı Kenan Evren, aynı gün tuttuğu notlarda Adalı ve Pehlivanoğlu'nun idamları hakkında şöyle yazdı:

"Dün onayladığımız iki idam cezası bugün infaz edildi. Biri 24, diğeri 22 yaşında olan bu iki terörist, yedi kişiyi öldürmüşler, on iki kişiyi de yaralamışlardı. Böylece işledikleri suçlarını canları ile ödediler."^[6]

Ölümünden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

İdam kararlarının verildiği dönemde Sıkıyönetim Mahkemesi’nde hâkim olan Ali Fahir Kayacan, Necdet Adalı’nın suçlu olduğunu daha sonra yakalanan Aslan Törer isimli sanığın ifadesinde belirttiğini ileri sürdü.^[7] Adalı'yı idama götüren davanın karar alma aşamasında yer alan emekli albay hâkim Hamdi Sevinç, yıllar sonra verdiği röportajda Adalı'nın idamı hakkında şunları söyledi:

İdam kararı nasıl verildi peki? Necdet hakkındaki hüküm 12 Eylül'den önce verilmişti. Askerî Yargıtay onayladı. Dosya TBMM'ye gidecekti. Oradan bir solcu veya sağcının idamı çıkar mıydı? O tarihte TBMM'de bekleyen 46 idam dosyası vardı. Necdet Adalı'nın kararının infazına "Konsey" onay verdi. Dosya konseye gitmeden askerî savcılıkta onaylanmış. Ben 1. No.'lu Sıkıyönetim Mahkemesi'nin hükme katılan hâkimi olarak Sıkıyönetim Komutanlığı'na yazı yazarak; "Anayasa rafa kaldırıldığına göre infaz onayları TBMM veya Kurucu Meclis oluşturulmasına kadar ertelenmiştir." dedim. Ama "Hamdi Sevinç bizi yargılıyor!" diyen Kenan Evren sıkıyönetim vasıtasıyla beni sorgulattı.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Cumhuriyet Gazetesi, 15 Ağustos 1979: Askerî Savcı, İdam İstedi". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b "Cumhuriyet Gazetesi, 3 Ekim 1979: Biri Kaçak İki Sol Eylemci Ölüm Cezasına Çarptırıldı". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Cumhuriyet Gazetesi, 17 Temmuz 1980: Necdet Adalı ve Kemal Ergin Hakkında Verilen İdam Kararları Onaylandı". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Cumhuriyet Gazetesi, 27 Temmuz 1980: Dört İdam Dosyası, Başbakanlık Tarafından Millet Meclisine Gönderildi". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Cumhuriyet Gazetesi, 4 Ağustos 1980: Ölüm Cezasına Çarptırılan Sol Görüşlü Mahkûmun Avukatları, Askerî Yargıtay Daireler Kuruluna Başvurdular". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b Kenan Evren'in Anıları, Cilt 2, 1991.
^ "12 Eylül'de 40 idam veren hakim". Gazete Vatan. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.
^ "Darağacı mağduru!". takvim.com.tr. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.

[1] "Cumhuriyet Gazetesi, 15 Ağustos 1979: Askerî Savcı, İdam İstedi". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[egazete.cumhuriyet.com.tr-2] "Cumhuriyet Gazetesi, 3 Ekim 1979: Biri Kaçak İki Sol Eylemci Ölüm Cezasına Çarptırıldı". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[3] "Cumhuriyet Gazetesi, 17 Temmuz 1980: Necdet Adalı ve Kemal Ergin Hakkında Verilen İdam Kararları Onaylandı". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] "Cumhuriyet Gazetesi, 27 Temmuz 1980: Dört İdam Dosyası, Başbakanlık Tarafından Millet Meclisine Gönderildi". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Cumhuriyet Gazetesi, 4 Ağustos 1980: Ölüm Cezasına Çarptırılan Sol Görüşlü Mahkûmun Avukatları, Askerî Yargıtay Daireler Kuruluna Başvurdular". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[ReferenceA-6] Kenan Evren'in Anıları, Cilt 2, 1991.

[7] "12 Eylül'de 40 idam veren hakim". Gazete Vatan. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.

[8] "Darağacı mağduru!". takvim.com.tr. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Necdet Adalı nedir?, Necdet Adalı anlamı nedir?, Necdet Adalı ne demektir?