Nakşa Kuşatması
Kiklad Adaları ve Nakşa
Tarih MÖ 499 Bölge Nakşa, Kiklad Adaları Sonuç Nakşa zaferi
Taraflar
Akamenid İmparatorluğu, Milet	Nakşa
Komutanlar ve liderler
Aristagoras, Megabates	Bilinmiyor
Güçler
200 trireme[1]	Yaklaşık 8 bin hoplit[2]
Kayıplar
?	?

Nakşa Kuşatması, MÖ 499 yılında Milet tiranı Aristagoras'ın, Akamenid İmparatoru I. Darius adına ve desteğiyle giriştiği bir kuşatma harekâtı olup başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Aristagoras'ın bu harekâtı, 50 yıl sürecek Grek – Pers Savaşları'nın hemen öncesinde, etkileriyle bu savaşlara yol açan bir gelişmeler dizisine yol açmıştır.

Aristagoras'n Nakşa Adası'na saldırması, adalarına dönmenin bir yolunu arayan sürgündeki Nakşa soylularının kendisine başvurmasıyla hesaplanmış gibi görünmektedir. Milet'deki durumunu sağlamlaştırmak için bunu bir fırsat olarak gören Aristagoras, bağlı olduğu hükümdar I. Darius'tan ve Sard Satrab'ı Artaphernes'ten Nakşa'yı istila etmek için yardım istemiştir. Böylece oluşturulan Milet ve Pers kuvvetleri, Pers donanmasıyla Nakşa'ya sefere çıkmışlardır.

Sefer kısa sürede bir fiyaskoya dönüştü. Karyalı tarihçi Herodot'un anlatımına göre, Arsitagoras'la Pers generali Megabates Nakşa yaklaşımında tartıştılar ve içlerinden biri, muhemelen Megabates Nakşalılar'a yaklaşan kuvvetler konusunda istihbarat verdi. Kuvvetler çağın kuşatma yöntemleri gereğine uygun biçimde kenti kuşattılar. Ancak dört ay geçmesine karşın, hazırlıklı bir savunmanın karşısında sonuç elde edemediler. Bu sürenin sonuna gelindiğinde bu kuşatma için ayrılan parasal kaynaklar tükenmişti ve kuvvetler kuşatmayı kaldırıp geri dönmek zorunda kaldılar.

Bu başarısız seferin ardından bir tiran olarak görevden alınacağı endişesine kapılan Aristagoras, tüm İyon kent devletlerini I. Darius'a karşı bir ayaklanma yönünde kışkırtmaya girişmiştir. Ayaklanmayı bastırmak için Önasya'ya karşı üç yıl süren Pers saldırıları kesin bir sonuç getirmedi. Daha sonra Pers kuvvetleri yeniden toparlanıp bu kez ayaklanmanın merkezi sayılan Milet üzerine yüklendiler. Lade Deniz Muharebesi'nde İyon donanmasının ağır bir yenilgiye uğraması İyon Ayaklanmasını da çökertmiştir. İyon Ayaklanması'nın çözülmesiyle Önasya yeniden Pers kontrolüne geçmiş de olsa I. Darius, ayaklanmayı askeri yönden desteklemiş olan Atina ve Eretria'yı cezalandırmaya yemin etmişti. Dolayısıyla MÖ 492 yılında Yunanistan'ın istilası için başlatılan birinci Pers genel saldırısı, Nakşa'daki başarısız girişimin ve İyon Ayaklanması'nın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

İyon Ayaklanması konusunda esas itirbariyle birincil kaynak Karyalı tarihçi Herodot'tur.^[3] "Tarihin babası" olarak bilinen^[4] Herodot, MÖ 484 yılında Halikarnas'ta dünyaya gelmiştir. Grekçe Historia, Tarihler adlı çalışmasını yaklaşık olarak MÖ 440-430 yılları arasında kaleme almıştı. Tarihler, esas olarak Grek – Pers Savaşları'nın nedenlerini irdelemek üzere çalışılmış bir eserdir ve halen geçerli bir kaynak sayılmaktadır.^[5] Herodot'un tarzı tümüyle öyküleştirme tarzıydı ve en azından batı toplumları açısından tanınan bir tarih anlatımı olarak görünüyordu.^[5] Herodot'un, olayları tanrıların istek ve kaprislerine, kişilerin iddialarına dayanmadan ve olayların tarihsel değerlerini nispeten objektif vermesi, bir tarihçi için aranan bir nitelik dizisi olarak kabul edilmektedir.^[5]

Herodot'tan sonraki, Tukididis gibi bazı tarihçiler, her ne kadar onun tarzını izlemişlerse de eleştirmekten de geri kalmamışlardır.^[6][7] Bununla birlikte Tukididis kendi tarih çalışmasını, Herodot'un bıraktığı yerden, Sestos Kuşatması'ndan başlatmayı seçmiştir. Muhtemelen, Herodot'un çalışmasının düzeltilmeye ya da yeniden yazılmaya gerek duymayacak kadar doğru olduğunu düşünmüştü.^[7] Plutarkhos da bir denemesinde Herodot'u yeterince Yunan yanlısı olmamakla suçlayarak eleştirmiş, "barbarperver" olarak tanımlamıştır.^[8] Sonuç itibarıyla Rönesans Avrupa'sında çok okunmaya devam ediyor olsa da Herodot hakkında olumsuz bir yargı sürmüştür.^[9] Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde, yazdıkları bir kısım arkeolojik bulgularla defalarca desteklenince Herodot'un değeri kabul edilir olmuştur.^[10] Günümüz yaygın görüşü, Herodot'un çalışmasının son derece değerli bir tarih kaydı olduğu yönündedir. Bununla birlikte, özellikle birliklerdeki mevcutlar ve tarihler konusunda verdiği ayrıntıların yer yer kuşkuyla karşılanması da söz konusu olmaktadır.^[10] Öte yandan halen birçok tarihçi, Herodot'un anlatımının Pers karşıtı bir eğilimde olduğuna ve olayların, dramatik bir etki yaratmak amacıyla abartılmış ya da süslenmiş olduğu kanısındadır.^[11] Herodot'ta Pers karşıtlığı yanında ilginçtir ki özellikle İyon Ayaklanması konusunda İyonlara karşı olan bir tarafgirliğe işaret eden çağdaş araştırmacılar vardır. Örneğin George Beardoe Grundy, Herodot'un "yaşamın herhangi bir bölümünde İyonya'lılar hakkında söylenecek hemen hiçbir iyi sözü" olmadığını yazmaktadır. İngiliz tarihçi Andrew Robert Burn^[12] ise "kin doludur ve dürüst değildir" demektedir.^[13]

Yakın geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Bronz Çağı Çöküşü ardından Antik Yunanistan'da saray ekonomilerinin çökmesiyle nüfusun önemli bir bölümü, daha güvenli bulunan Önasya'ya göç ederek oralarda yerleştiler.^[14] Bu yerleşimciler Antik Yunanistan'ın dört ana kabilesinden üçü olan Aioller, İyonlar ve Dorlardır. İyon boyları, Lidya ve Karya kıyılarına yerleşerek İyonyayı oluşturacak 12 kent devleti kurdular.^[14] Bu kentler Karya'da Milet, Myus, Priene, İyonya'da Efes, Colophon, Lebedos, Teos, Klozomenai, Phokaia, Erytrae ve Ege Adaları'nda Sisam ile Sakız'dır. İyon kent devletleri ünlü Lidya kıralı Krezüs tarafından MÖ 560 yılı civarında boyun eğdirilene kadar bağımsız kalmaya devam etmişlerdi.^[15] Bu tarihten Akamenid İmparatorluğu'nu kuran II. Kiros tarafından yıkıldığı tarihe kadar (MÖ 564^[16]) Lidya hakimiyetinde kaldılar.^[17] Önasya'daki Pers yönetimi, özellikle Batı Anadolu kıyılarını ticari ilişkileri yönünden serbest bırakmıştı. "Ancak ekonomik ağırlık merkezi olan Batı Anadolu ile bağları kesilmiş olan Yunanistan, buradaki kolonileri Pers'lere karşı ayaklanmaları yönünde desteklemiştir."^[18]

Öte yandan Pers İmparatorluğu için İyon kentlerini hakimiyet altında tutmak, istila edilmiş olan diğer imparatorluk bölgelerine oranla bazı güçlükler göstermektedir. II. Kiros, İmparatorluğun diğer bölgelerinde Musevi din adamları gibi, "seçkin" grupları, hakimiyetini güçlendirmek amacıyla desteklemiş, kollamıştı.^[19] Söz konusu dönemde Yunanistan'da benzer bir seçkin zümre yoktu. Her ne kadar aristokrat bir toprak sahipliği varsa da bu sınıf kendi içinde birlik halinde değildi ve böyle olunca da kaçınılmaz olarak birbirine rakip durumdaydı.^[19] Bu yüzden Pers Sarayı İyon kent devletlerinde bir tiranın yönetime gelmesini, kendilerini İyonya'nın iç çatışmalarına sürüklese de desteklemek durumunda kalmışlardır. Bir başka risk de bazı tiranların kendi yönetimlerini olabildiğince bağımsız kılma girişimleri olabilecekti ve bu tiranların bir şekilde değiştirilmesi zorunluydu.^[19] Tiranlar da ayrıca zorlu bir işin üstesinden gelmeliydiler, vatandaşlarının Pers düşmanlığını yumuşatmalı, mümkünse gidermeli ve bu yolla Pers hakimiyetinin sürmesini garantilemeliydiler.^[19]

İyonya'nın istilasından 40 yıl sonra, (ki Büyük Kiros'un ardından tahta çıkan üçüncü kraldı) Pers kralı I. Darius'un döneminde, Milet tiranı Aristagoras'ta kendini, bu içinden çıkılması güç durumda bulmuştur.^[20] Aristagoras'ın amcası Histiaeus, MÖ 513 yılında I. Darius'la sefere katılmıştı. İstediği ödül sorulduğunda istila edilmiş Trakya topraklarının bir bölümünü talep etmiştir. Bu istek yerine getirilmekle birlikte Histiaeus'un hırsı, I. Darius'un danışmanlarının dikkatinden kaçmamıştır. Sonuçta, daha fazlasıyla ödüllendirildi ve Kral'ın yakın çevresine dahil edilerek kışlık başkent Susa'da kalması istendi.^[20] Milet tahtını Histiaeus'tan Aristagoras devraldığında, kentte Pers hakimiyetine karşı duyulan hoşnutsuzluk artmaktaydı.

Nitekim Grek tarihinde bu dönem birçok Grek kent devletinde önemli sosyal ve siyasal değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu değişimler içinde belki de en önemlisi Atina demokrasisi'nin oluşmasıydı.^[3] Nakşa Adası da Kiklad Adaları grubu içinde yer alan ve bu dönemde söz konusu politik çalkantılardan etkilenen bir adaydı. Ada, Sparta tarafından yerinden edildiği MÖ 524 yılına kadar, Atina tiranı Peisistratos'un desteklediği tiran Lygdamis'ın yönetiminde kalmıştır. Bu tarihten sonra yerli aristokrasi gelişti ve Ada, Ege adaları içinde en müreffeh ve güçlü adalardan biri haline geldi.^[3][21] Aristokratların bu başarısına karşın Nakşa, sınıfsal gerilimler ve iç çekişmeler karşısında bütün bütün savunmasız değildi. Nitekim kısa bir süre sonra MÖ 500 öncesinde halk aristokratları dışlayarak siyasal erki ele geçirdi ve Ada'da demokrasiyi kurdu.^[3][22]

Nakşa'dan sürgün edilmiş olan söz konusu aristokratlardan bazıları MÖ 500 yılında Aristagoras'a baş vurarak Ada'yı ele geçirmesi için teşvik ettiler.^[23] Dahası, tüm seferin masraflarını karşılayacaklarına söz verdiler ve diğer Kiklad Adaları'nın da Darius'a boyun eğeceğini vadettiler.^[24] Nakşa'yı istila etmekle Milet'teki durumunu güçlendireceğinin hesabını yapan Aristagoras, Lidya Satrap'ı Artaphernes'e bir teklifle yaklaşmıştır. Eğer Artaphernes, bir orduyla kendisini askeri yönden desteklerse, Nakşa'yı ele geçirdiğinde, ki böylece I. Darius'un İmparatorluğu'nun sınırlarını genişletmiş olacaktır, ele geçen ganimetten, genişleteceği ordusunun maliyetini karşılamakta kullanabileceği bir pay verecekti. Artaphernes bu tekliften çok memnun kaldı ve Aritagoras'ın istediğ 100 gemi yerine 200 gemi vereceğini söyledi. Ancak önce sefer için I. Darius'un onayı alınmalıydı.^[25] I. Darius bunu onaylayınca, ertesi yıl 200 trireme'den oluşan bir donanma Nakşa'ya saldırı için toplandı.^[1]

Kuvvetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Herodot tarafların güçleri hakkında kesin sayılar vermese de bu konuda yine de bir fikir vermektedir. Her şeyden önce, Nakşa kuvvetlerini tüm bir nüfus olarak düşünmek mümkündür, çünkü kendi kentleri ve toprakları için savaşacaklardır. Herodot Nakşa'nın 8 bin "kalkanlı asker" çıkarttığını belirtmektedir. Bunu, Nakşa'nın sekiz bin kadar askeri hoplit olarak donatabildiği şeklinde anlamak da olanaklıdır. Bu savaşçılar Nakşa savunmasının belkemiğini oluşturmaktaydı.^[2]

Pers kuvvetleri öncelikle 200 civarında triremeye dayanıyordu.^[1] Bu savaş gemilerinin yanında nakliye gemisi olup olmadığı hakkında bir bilgimiz yoktur. Bir triremenin en fazla 40-45 denizci taşıyabildiğini, fazla ağırlık yüzünden dengenin bozulacağını kabul etmek gerekir.^[26] Dolayısıyla Pers kuvvetlerinin 8-9 bin askerden oluştuğu ileri sürülür. Ayrıca her gemi için yeterli sayıda kürekçi de sefere katılmıştır.

Muharebe öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pers filosu MÖ 499 yılının baharında gerektiği şekilde hazırlandı ve İyon sahillerine, Milet'e yelken açtı. Artaphernes ordunun ve donanmanın komutasını kendisinin ve Darius'un kuzeni Megabates'e vermiştir.^[1] Gemiler, Aristagoras'ın donanma ve ordusundan oluşan kuvvetleri de alarak yeniden Kiklad Adaları'na gitmek üzere yelken açtılar. Donanma, Nakşa'yı kuşkulandırmamak için önce kuzeye, Çanakkale Boğazı istikametine yönelmiştir. Sakız Adası'na ulaştıktan sonra güneye çark ederek Kiklad Adaları'na yönelmiştir.^[27] Herodot, Megabates'in gemilerin nöbetçilerini denetlerken (muhtemelen geceyi geçirmek için sahile yanaştıklarında), Myndos'tan (günümüzde Gümüşlük) bir gemide hiç nöbetçi bulunmadığını gördüğünü yazmaktadır. Herodot'un anlatımına göre olayın gelişimi şöyle olmuştur. Megabates muhafızlarına geminin kaptanını bulmaları için emir verdi. Gemi kaptanı, gemi kürek deliklerinden birine, başı gemi dışında, vücudu içeride olarak itilmiş olarak bırakılarak cezalandırıldı. Arkadaşının durumu hakkında bilgi Aristagoras'a iletildiğinde gidip Megabates'ten kararını gözden geçirmesini istedi. Magabates Aristagoras'ın isteğini geri çevirince kendisi gidip kaptanı kurtardı.^[28] Megabates bu durumu öğrendiğinde çok sinirlenmiştir.^[28] Aristagoras'ı bulup, "Artaphernes seni bana itaat etmek için, her nereye emredersem oraya yelken açmak için göndermedi mi? Şimdi her şeye burnunu sokman niye?" diyerek çıkışmıştır.^[29] Herodot, bu olayla çileden çıkan Megabates'in Nakşa'ya bir tekneyle haber göndererek yaklaşmakta olan kuvvet hakkında uyardığını yazmaktadır.^[29]

Bir Pers generalinin, hele I. Darius'un bir seferin komutasına atadığı bir generalin, kendi sorumluluğuna verilen bir askerî harekâtı sabote etmesini kuşkuyla karşılayan günümüz tarihçileri olası birkaç senaryo ileri sürmektedirler. Ancak Nakşalılar'ın bir istiladan nasıl haberdar olduklarını bugün için bilmek olanaksızdır. Fakat kesin olan şudur ki, bir şekilde haberdar oldular ve hazırlıklara başladılar.^[30] Herodot'a göre Nakşalılar seferden önceden haberdar değildi. Bu konuda haber gelince, bir kuşatma altında dayanmayı sağlamak için tarlalardan her şeyi kent içine getirip erzak depoladılar ve surları güçlendirdiler.^[31]

Kuşatma[değiştir | kaynağı değiştir]

Pers ve İyon kuvvetleri adaya ulaştıklarında iyi tahkim edilmiş bir savunmayla karşılaştılar. Ayrıca bol erzak depolanmıştı. Herodot açıkça belirtmez ama bu kent muhtemelen Ada'ya adını veren başkenttir. Herodot askerî harekâtlar hakkında birkaç ayrıntı vermektedir. Her şeyden önce muhtemelen kente bir ilk taarruz olmuştu fakat geri püskürtüldü. Bu başarısız saldırı ardından İyon ve Pers kuvvetleri kenti kuşatma altına aldılar. Ancak dört ay geçtiğinde, Aristagoras'ın harcamalarıyla da eldeki para ve erzak tükenmişti.^[32] Bu durumda eli boş olarak geri dönmekten başka çare kalmamıştır. Ayrılmadan önce sürgün edilmiş aristokratlar için Ada'da güçlü bir tahkimat inşa edilmiştir.^[33] İç karışıklıklar sonucu sürgün edilenlerin geri dönüşüne olanak sağlamak için onlara bir üs sağlamayı amaçlayan bu uygulama, Grek dünyasında alışıla geldik bir stratejidir.^[34]

Sonuçları ve devamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Nakşa seferi başarısızlıkla sonuçlanınca Aristagoras oldukça zor bir duruma düşmüştü. Her şeyden önce Artaphernes'e, vadetmiş olduğu gibi seferin maliyetlerini karşılayacak bir ödeme yapamıyordu. Öte yandan Pers kraliyet ailesi ile artık daha soğuk ilişkiler içinde olacaktı. Artaphernes tarafından görevden alınması her an beklenebilirdi. Bu durumdan kurtulmak için zor bir yol seçerek Milet halkını, kendi efendilerine karşı ayaklanmaya teşvik etti. Böylece İyon Ayaklanmasını başlatmış oldu.^[35] Herodot İyon Ayaklanması'nı her ne kadar Aristagoras'ın kişisel endişe ve hırslarına bağlıyorsa da açıktır ki, yine Herodot'a göre Pers Sarayı tarafından dayatılan tiranların yönetimine karşı genel bir hoşnutsuzluk yaygındı ve bu durum olayları zaten bir ayaklanma yönünde geliştiriyordu.^[3] Ancak Herodot'un ortaya attığı bu neden, ikincil bir neden olabilir. Esas neden bölgedeki Pers hakimiyetine karşı gelişen ya da geliştirilen karşı tutumdur.^{[36][not 1]} Bu yüzden Aristagoras'ın her yerde tiranlık yerine demokrasi hükûmet şeklini geçirmesi, İyonya'nın tümüne yayılacak bir ayaklanmayı teşvik etmiştir.^[37]

Aristagoras Önasya'daki tüm Grek dünyasını ayaklanma içine çekmeyi başardı. Fakat, Pers kuvvetleriyle savaşabilmek için başka müttefiklere ihtiyaçları olduğunu da fark etmiştir.^[38] Bu amaçla MÖ 499 kışında Yunanistan'a giderek müttefik bulmaya çalıştı. Ancak Sparta'yı ikna etmekte başarılı olamadı. Yine de Atina ve Eretria İyon Ayaklanması'nı desteklemeyi kabul etmişlerdir.^[38] Atina'dan yirmi, Eretria'dan beş olmak üzere 25 triremeden oluşan bir müttefik kuvveti MÖ 498 baharında iyonya'ya doğru denize açılmıştır.^[39] Bu filo, Efes yakınlarında İyonya esas kuvvetleriyle birleşti.^[40] Daha sonra bu kuvvet Efesliler'in önderliğinde Artaphernes'in satraplık başkenti Sard'a yürümüştür.^[39] Saldırı Sard'daki Pers kuvvetlerini hazırlıksız yakaladı ve aşağı şehri ele geçirdi.^[40] Ancak aşağı şehirde yangın çıkması ve hızla yayılması nedeniyle muharebe etmek güçleşince Grek kuvvetleri yukarı şehri kuşatmayı bırakarak Efes'e geri çekildiler.^[41] Bu arada Sard'a saldırıldığı haberinin ulaşması üzerine Önasya'daki Pers birlikleri toparlanıp Sard'a yürüşe geçmişlerdir.^[42] Kente ulaştıklarında düşmanlarının geri çekildiğini öğrendiler. Bunun üzerine Grek ve İyon kuvvetlerinin peşine takılmış ve Efes dışında onlara yetişmişlerdir.^[43] Yorgun ve moralsiz bu kuvvetler ister istemez muharebeye girdiler ve Efes Muharebesi sonucunda ağır bir bozguna uğradılar.^[39] İyon birlikleri kendi kentlerini korumak için geri çekildiler. Atina ve Eretria kuvvetlerinden sağ kalanlar ise gemilere kaçmayı başardılar ve Yunanistan'a dönmek üzere denize açıldılar.^[39][44]

Bu yenilgiye karşın ayaklanma hızla yayılmıştır. İyon kent devletleri Çanakkale Boğazı'na ve Marmara Denizi'ne asker gönderdiler, Byzantion'u ve diğer yakın kentleri aldılar. Bu arada Karya da ayaklanmaya katıldı.^[45] Önasya'da İyon Ayaklanması'nın bu şekilde yayılması Kıbrıs Kralını da teşvik etti ve Kıbrıs da Pers hakimiyetine karşı baş kaldırdı.^[46] İzleyen üç yıl boyunca Pers ordusu ve donanması Karya ve Kıbrıs'taki ayaklanmalarla savaştı. Bu süre içinde İyonya'da nispeten hareketsiz fakat huzursuz bir durum hakimdir.^[34] Bu Pers karşı taarruzlarının doruğa ulaşmasıyla Aristagoras durumunun savunmasız olduğunu fark ederek Milet'in ve ayaklanmanın liderliğini bırakarak Milet'ten ayrılmıştır. Aristagoras hakkında açıkça olumsuz bir bakış açısına sahip olan Herodot, Aristagoras'ın sinirlenin bozulduğunu ve kaçtığını yazmaktadır. Aristagoras yanındakilerle birlikte Trakya'ya çekilmiştir.^[47] Myrcinus kentinde kontrolü ele geçirerek bölgedeki Trak kabilelere karşı akınlar başlattı.^[48] Fakat bu akınlardan birinde, muhtemelen MÖ 497 ya da 496 yılında Traklar tarafından öldürüldü.^[48][49]

Ayaklanmanın altıncı yılına gelindiğinde Önasya'daki Pers kuvvetleri yeniden tertiplendiler. Mevcut kara unsurları bir ordu halinde teşkillendi. Donanma ise Mısır, Kilikya ve Fenike ile bastırılan ayaklanmadan sonra yeniden Pers hakimiyetine giren Kıbrıs gemilerinden oluşturuldu.^[50] Pers kuvvetleri, diğer direnek noktalarına fazlaca önem vermeden doğrudan doğruya, İyon Ayaklanması'nın merkezi sayılan Milet üzerine yürümüşlerdir. Miletliler kentlerini deniz yaklaşımında savunmayı seçmiştiler. İyon filosu, Milet körfezi'nin dışında Lade Adası civarında toplanmıştır.^[50] Pers filosu komutanlığı, Lade açıklarında girişilecek bir deniz muharebesinin sonucundan emin olamadığı için dolaylı bir yol seçerek bazı İyon birliklerini çekilmek konusunda ikna etmenin yollarını aramıştır.^[51] Başlarda bu girişimden herhangi bir sonuç elde edilemedi. Lakin Pers kuvvetleri İyon kuvvetlerine saldırdığında, Lade Deniz Muharebesi'nin hemen öncesinde Sisam, Pers tekliflerini kabul etmeye yanaşmıştır. Pers filosuyla İyon filosu karşı karşıya geldiğinde Sisam filosu, çark ederek savaş alanından ayrılmıştır. Sonuçta güçten düşen İyon filosu bozguna uğradı.^[52] Sakız Adası'ndan ve diğer bazı ayaklanmaya katılmış olan bölgelerden gemiler savaşa katıldılar ve cesurca dövüştülerse de savaş kaybedildi.^[53]

Lade Deniz Muharebesi'nin yenilgisi İyon Ayaklanması'nın da sonu olmuştur. Bunun ardından karaya çıkarak Milet'e ilerleyen Pers Ordusu kenti yakın bir kuşatma altına aldı. Kent duvarlarının altını kazarak duvarlardan taşları sökmek dahil her türlü kuşatma tekniğini ve silahını kullanarak kenti düşürene kadar yüklendiler. Sonunda kente girdiler.^[54] Herodot'un yazdıklarına göre erkeklerin çoğu öldürüldü, kadınlar ve çocuklarsa köle edildi.^[55]

Ertesi yıl Pers kuvvetleri İyon Ayaklanması'nın son direnek noktalarını da ezdiler.^[56] Ardından Önasya'ya aşama aşama bir barış düzeni oturttular.^[57] İyon Ayaklanması, Grek dünyası ile Pers İmparatorluğu arasındaki ilk geniş kapsamlı çatışma olmuştur. Bu nedenle Grek – Pers Savaşları'nın da ilk evresi olarak görülmektedir. Önasya yeniden Pers hakimiyetine girmiş olsa da I. Darius, İyon Ayaklanması'na askeri olarak destek sağladıkları için Atina ve Eretria'yı cezalandırmaya yemin etmişti.^[58] Öte yandan çok sayıdaki Grek kent devletleri İmparatorluk için halen bir tehdit olarak varlıklarını sürdürmektedir. Bu yüzden I. Darius, MÖ 492 yılında tüm Yunanistan'ı istila etmeye karar vermiştir. Yunanistan'a yönelen birinci Pers genel saldırısı, Grek – Pers Savaşları'nın, İyon Ayaklanması'nın bir sonraki evresi olarak ortaya çıkmıştır.^[58]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Herodot,

* Histories 5. Kitap Terpsikhore2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

* Herodotos, Tarih - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

• Thucydides, History of The Peloponnesian Wars
• Diodorus Siculus, Library
• Cicero, On the Laws

Çağdaş kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Cambridge Ancient History, vol. 5. Cambridge University Press (1988)
• D. Fehling, Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art (1989)
• JVA Fine, The Ancient Greeks: A Critical History. Harvard University Press (1983)
• Moses Finley, Thucydides – History of the Peloponnesian War Penguin (1972)
• A. Goldsworthy, The Fall of Carthage. Cassel (2003)
• Tom Holland, Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West Doubleday (2006)
• A. Keaveney, The Attack on Naxos: A 'Forgotten Cause' of the Ionian Revolt (1988)
• J.F. Lazenby, The Defence of Greece 490–479 BC Aris & Phillips Ltd (1993)
• A. Lloyd, Marathon: The Crucial Battle That Created Western Democracy Souvenir Press (2004)