Muhtıra

Muhtıra ya da memorandum, bir kişi ya da grup veyahut kurumun, bir başka kişi, grup ya da kurumu uyarmak amacıyla ona gönderdiği yazılı metin. Aynı zamanda bir anlaşma, sözleşme ya da uzlaşmanın resmî bir özeti ve belgesidir. Resmi ya da iş dünyasına ait kullanım alanları mevcuttur. İletişim amaçlı kullanılır. Hatırlatmaya dayalıdır. Bir konu ile ilgili olayları, gözlemleri, fikirleri içerebilir. Herhangi bir şekil şartı yoktur ancak genel temayül "Kimden", "Kime", "Tarih", "Konu" başlıklarını içeren bir formatta olmasıdır. Bildiriler, raporlar, geçici anlaşmalar, mektuplar memorandum kapsamına girebilir. 1 sayfa ya da daha fazla sayfadan oluşabilir.

Temel amacı karara yönelik olan bu belgeler, karar vericilerin karar alma süreçlerine yardım ve süreci hızlandırma yönünde olabileceği gibi bir problemin ortaya konulması şeklinde tespit amaçlı da olabilir.

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhtıra, ihtar kökeninden gelmektedir ve ihtar edilen şey anlamını taşımaktadır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde, kelime anlamı olarak bir şeyi hatırlatma veya uyarma amacıyla yazılan yazı ifadesi yer almaktadır.^[1] Siyasetteki kullanımı ise herhangi siyasi bir konuda bir kişi veya kişilerce, bir başka kişi veya kişilerin uyarılması şeklindedir.^[2]^[3] Bu yönüyle muhtıra, diplomatik notaya da benzemektedir. Fakat diplomatik nota, adından da anlaşılabileceği gibi diplomatik ilişkilerde, yani uluslararası ilişkilerde geçerlidir.

Muhtıra, kelime anlamı olarak Memorandum kelimesi ile benzerlik göstermektedir. Memorandum da, tıpkı muhtıra gibi hatırlatma amacıyla yazılan bir metindir.^[4] Fakat muhtıra, memorandumdan farklı olarak uyarı niteliği de taşıyan bir kelimedir ve Türkiye dışında bir kullanım alanı yoktur. Türkiye'deki kullanımı da daha çok askerî kesimin cumhurbaşkanı yoluyla hükûmeti uyarması şeklinde gerçekleşmektedir. Nitekim bugüne kadar verilen muhtıralarda hep aynı yol izlenmiştir.

Türkiye'de muhtıra[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'deki ilk muhtıra, 12 Mart Muhtırasıdır. 12 Mart 1971'de dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu'nun imzasıyla radyodan okunmuştur. Dönemin cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a gönderilen bu muhtırayla, mevcut hükûmetin yetersizliğine vurgu yapılarak, partiler üstü bir reform hükûmetinin kurulması gerektiği, aksi takdirde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kendilerine verilen yetkiye dayanarak idareyi ele alabileceği, muhtırada dile getirilmiştir. Bir diğer muhtıra ise 27 Aralık Muhtırasıdır. Dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren tarafından cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e verilen bu muhtıra ise amacına ulaşmamış ve nihayetinde 12 Eylül darbesi gerçekleşmiştir.^[5] Bunun yanı sıra, 28 Şubat sürecinde, Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sırasında alınan kararlar da muhtıra olarak kabul edilmektedir.^[6] Bir diğer muhtıra ise, e-muhtıra olarak da bilinen 27 Nisan Genelkurmay Başkanlığı Basın Açıklamasıdır. Cumhurbaşkanlığı seçim süreci sırasında yaşanan laikliğe aykırı olaylara karşı olarak yazılan bu yazı ile ilgili olarak, dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt, metni kendilerinin yazdığını, fakat bunun muhtıra olmadığını dile getirmiştir.^[7]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ TDK Güncel Türkçe Sözlük 6 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
^ Muhtıra Nedir? - milligorusportal.com 7 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20170207031253/http://www.milligorusportal.com/showthread.php?t=14494 |tarih=7 Şubat 2017 |tarih=7 Şubat 2017 }} 29 Nisan 2007. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
^ Muhtıra Nedir? - ebilge.com 6 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
^ Memorandum - Vikipedi 23 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2016
^ Muhtıra Nedir? - noktavirgul.com 6 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
^ 28 Şubat süreci - Vikipedi 4 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
^ 27 Nisan Genelkurmay Başkanlığı Basın Açıklaması - Vikipedi 1 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[1] TDK Güncel Türkçe Sözlük 6 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[2] Muhtıra Nedir? - milligorusportal.com 7 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20170207031253/http://www.milligorusportal.com/showthread.php?t=14494 |tarih=7 Şubat 2017 |tarih=7 Şubat 2017 }} 29 Nisan 2007. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[3] Muhtıra Nedir? - ebilge.com 6 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[4] Memorandum - Vikipedi 23 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2016

[5] Muhtıra Nedir? - noktavirgul.com 6 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[6] 28 Şubat süreci - Vikipedi 4 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[7] 27 Nisan Genelkurmay Başkanlığı Basın Açıklaması - Vikipedi 1 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Muhtıra nedir?, Muhtıra anlamı nedir?, Muhtıra ne demektir?