Mitsubishi Lancer Evolution
Genel Bakış
Üretici	Mitsubishi Motors
Üretim	1992-2016
Montaj	Okazaki, Japonya (I-IX) Kurashiki, Japonya (X)
Gövde ve Şasi
Sınıf	Spor kompakt
Düzen	Önden motorlu, dört tekerlekten çekişli
Benzerleri	Mitsubishi Lancer
Teknik Özellikler
Motor	2.0 L I4 turbo

Mitsubishi Lancer Evolution(evrim) (Mitsubishi Evo^[1] olarak da bilinir), Mitsubishi tarafından 1992-2016 yılları arasında üretilen ve Lancer'ın yüksek performanslı modeli olan spor kompakt otomobil modelidir. Lancer Evolution'un günümüze kadar on adet nesli olup her modelin tanımı Romen rakamı ile belirtilmiştir. Evo'nun tüm nesillerinde iki litre hacimli turboşarjlı motor ve dört tekerlekten çekiş sistemi bulunmaktadır.^[2] Süperspor araçlardan farkı, en önemli farkıözelliği, sadece 1998cc (2lt) lik ufak motoruna karşın, geniş 5kişilik 1450kglık aracı 4,5sn de 0–100 km/h ulaştırması ile yılına göre rakibinin olmamasıydı. 2015 yılında 100 adet üretilen Mitsubishi Lancer Evo X 2.0 MR FQ-400 AWD 410ps özel üretimde bu süre 0–100 km/h 3,5sndir.^[3] Mitsubishi evolution hız ve yol tutuşu açısından, lamborghini, nissan gtr, ferrari, audi r8, subaru impreza wrx, bmw m6 gibi süper hız araçları ile profesyonel hız sürücüleri ve otomobil dergileri tarafından karşılaştırma video çekimleri yapılıyordu.

Lancer Evolution, başlangıçta sadece Japonya pazarı için düşünülmüştü ancak piyasada gri ithalat yolu ile yüksek talep görmesi nedeniyle 1998 yılından itibaren Avrupa pazarında Ralliart bayilerinde satışa sunulmaya başlanmıştır. Mitsubishi, Lancer Evolution'un rakibi olan Subaru Impreza WRX STi'nin ABD pazarındaki satış başarısına tanık olduktan sonra 2003 yılında Evo'nun sekizinci neslini ABD'ye ihraç etmeye karar vermiştir.^[4]

Lancer Evolution, Initial D, Gran Turismo, Forza, Need for Speed, Midnight Club, Colin McRae Rally, V-Rally, World Rally Championship, Wangan Midnight, Asphalt, Tokyo Xtreme Racer ve Hızlı ve Öfkeli gibi çok sayıda video oyunu, film, müzik videolarında ve TV şovlarında yer almıştır.

Evolution I (1992-1994)[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Lancer Evolution, beşinci nesil Lancer şasisinde orijinal Galant VR-4'te kullanılan 2.0 L 4G63 turboşarjlı DOHC motor ve dört tekerlekten çekişli aktarma organlarını kullanmaktaydı. Bu motor 6,000 d/dak'da 244 bg güç ve 3,000 d/dak'da 309 N⋅m tork üretmekteydi.^[5] Araç, GSR ve RS olmak üzere iki donanım seviyesinde satıldı. RS; elektrikli camlar ve koltuklar, ABS frenler, arka silecek ve çelik jantları olmayan yarış veya modifikasyona hazır 70 kg'ye kadar hafifletilmiş basit bir modelken GSR, otomatik klima sistemi de dahil olmak üzere tipik bir cadde otomobilinin tüm kolaylıklarıyla birlikte gelmekteydi. Lancer Evolution, 1992-1993 yılları arasında yaklaşık 5,000 adet satıldı.^[6]

Evolution II (1994-1995)[değiştir | kaynağı değiştir]

Lancer Evolution'un daha geliştirilmiş bir modeli olan Evolution II, Ocak 1994'te satışa sunuldu. Temel olarak küçük dingil mesafesi ayarlamaları, ön çubuklara sallanma çubuğu bağlantıları ile bağlanan daha hafif ön sallanma çubuğu, daha büyük bir spoyler içeren üstyapı ayarları ve 10 mm daha geniş lastikler dahil olmak üzere yol tutuş iyileştirmelerinden oluşuyordu.^[6] Ayrıca, Evolution'un bu neslinde 50 litrelik yakıt deposu bulunur. Aracın motorunun gücü 252 bg'ne çıkarılırken torku sabit kaldı.^[7] Çoğu otomobil, 15 inç 5 kollu OZ jantlarla satılmıştır.

Evolution III (1995-1996)[değiştir | kaynağı değiştir]

Şubat 1995'te önceki model üzerinde çeşitli iyileştirmelere sahip Evolution II'in daha geliştirilmiş bir modeli olan Evolution III tanıtıldı. Aracın daha agresif tasarımı ve yeni burun kalıplaması; radyatör, ara soğutucu ve frenlere hava beslemesini geliştirdi. Kaldırmayı azaltmak için araca yeni yan çıtalar ve arka tampon kalıpları ve daha büyük bir arka spoyler eklendi. Aracın daha da geliştirilen motoru, önceki nesle göre daha yüksek bir sıkıştırma oranına sahipti^[8] ve yeni bir turboşarj sayesinde 6,250 d/dak'da 270 bg güç ve 3,000 d/dak'da 309 N⋅m tork üretmekteydi.^[9]

Lancer Evolution III, Initial D anime ve manga serisinde "Emperor" takımı lideri Kyōichi Sudō'nun aracıdır.

Evolution IV (1996-1998)[değiştir | kaynağı değiştir]

Lancer platformunun altıncı nesile geçiş yapmasının ardından yeni Evolution IV Ağustos 1996'da ortaya çıktı. Lancer Evolution, bu nesil ile birlikte dünya çapında son derece popüler hale geldi. Aracın motoru ve transaksı, ağırlığı daha iyi dengelemek ve tork yönlendirmesini (Torque Steer) ortadan kaldırmak için 180 derece döndürüldü.

Araç, önceki modellerde olduğu gibi RS ve GSR olmak üzere iki donanım seviyesinde satışa sunuldu. RS, önde sınırlı kaymalı diferansiyel (Limited Slip Differential-LSD) ve arkada sürtünme tipi sınırlı kaymalı diferansiyel bulunan bir performans aracı iken GSR versiyonunda ise aktif arka diferansiyel sistemi (Active Yaw Control-AYC) ilk kez kullanıldı, bu da aracın yüksek hızlarda ve aşırı modlarda kontrol edilebilirliğini önemli ölçüde artırdı. Yine RS GLXi koltuklar ve 15" OZ çelik jantlara sahipken GSR ise Recaro koltuklar ve 16" OZ Racing F1 jantlara sahipti. GSR ve RS, 6,250 d/dak'da 276 bg güç ve 3,000 d/dak'da 330 N⋅m tork üreten yeni bir çift kaydırmalı turboşarja sahip bir motora sahiptiler. Evolution IV'ün dış değişiklikleri arasında, ön tamponda (RS modelinde isteğe bağlı) iki büyük sis farı ve arka stop lambaları için yeni bir tasarım bulunmaktaydı.

Evolution IV, özellikle ek teknik sistemlerle bağlantılı olarak, önceki Evolution III GSR'den biraz daha ağır hale geldi. Ayrıca, artık daha yüklü bir tekerleğe daha fazla tork aktarabilen dört tekerlekten çekiş sistemini değiştirildi ve bu sayede kaymayı daha zorlaştırdı.

Lancer Evolution IV, Initial D anime ve manga serisinde "Emperor" takımı üyesi Seiji Iwaki'nin aracıdır.

Evolution V (1998-1999)[değiştir | kaynağı değiştir]

WRC, 1998'de yeni World Rally Car sınıfını tanıttı ve araçların A Grubu standartlarına halen uyma zorunluluğu olsa da homologlaştırılmalarına gerek yoktu. Mitsubishi, Evolution IV'ü bu düşünceyle yeniden tasarladı ve Ocak 1998'de Evolution V'yi piyasaya sürdü.

Araçta, önceki modele kıyasla birçok değişiklik bulunmaktaydı. Aracın iç mekanı, GSR versiyonunda daha iyi Recaro koltuklarla donatıldı. Gövde kitinde ön ve arkada çıtalar bulunurken yeni bir alüminyum arka spoyler IV FRP modelinin yerini aldı ve arkada sürtünme kuvveti değiştirmek için ayarlanabilir bir açıya sahipti. Çamurluklar 10 mm genişletildi, tekerlek ofseti ET45'ten ET38'e değiştirildi ve tekerlek çapı Brembo frenlerini barındırmak için 16'dan 17 inçe yükseldi. Ek olarak fren ana silindiri deliği 0,3 mm arttırıldı. Bu değişiklikler sonucu Evolution V, 1,700 mm'lik sınırdan 70 mm daha geniş olduğu için Japon boyut yönetmeliklerine göre artık kompakt araç olarak değerlendirilmiyordu ve bu nedenle yıllık vergisi artmıştır.

Motor birkaç alanda güçlendirildi ve motorun kam süresi arttırıldı. Motordaki pistonlar, küçük etek alanı ile daha hafifleştirildi; 510 cc enjektörler, daha fazla elektrikli "tavan boşluğu" nedeniyle daha iyi motor güvenilirliği için 560 cc enjektörlerle değiştirildi; ECU, bir Flash ROM içerecek şekilde değiştirildi ve Evolution IV ile aynı TD05-HR'ye daha fazla takviye basıncı sağlandı. Ayrıca turboşarj tekrar iyileştirilerek motorun ürettiği maksimum tork, 3000 d/dak'da 373 Nm'ye yükseltildi. Güç resmi olarak 276 bg olarak aynı kalsa da gücün aslında biraz daha yüksek olduğu iddia edilmektedir.

Evolution VI (1999-2001)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 1999'da tanıtılan Evolution VI'deki değişiklikler, esas olarak soğutma ve motor dayanıklılığı odaklıydı. Araçta; daha büyük bir intercooler, daha büyük yağ soğutucu ve yeni pistonlar ile aracın RS modelinde seri üretim bir araçta ilk olan titanyum-alüminid türbin jantlar bulunmaktaydı.. Aracın maksimum gücünün, 6.500 d/dak'da 276 bg ve 3.000 d/dak'da maksimum 373 Nm tork olarak belirtilmiştir.^[10] Evolution VI yine yeni bir gövdeye sahip oldu, en kolay fark edilen değişiklik, büyük sis farlarının boyutunun azaltıldığı ve daha iyi hava akışı için köşelere taşındığı ön tampon oldu. GSR ve RS serisine yeni bir model eklendi, bu model; RS2 olarak bilinen, birkaç GSR seçeneğine sahip bir RS idi. Sınırlı sayıda üretilen başka bir RS, İngiltere'deki Ralliart tarafından 330 bg ile daha hafif ve daha güçlü olacak şekilde ayarlanan RS Sprint olarak biliniyordu.

Yine adını Mitsubishi ile dört WRC sürücü şampiyonasını kazanan Fin ralli sürücüsü Tommi Mäkinen'den alan Tommi Mäkinen Edition adlı başka bir özel model Aralık 1999'da piyasaya sürüldü. Araç; farklı bir ön tampona, kabartmalı T. Mäkinen logolu kırmızı/siyah Recaro koltuklara, 17" beyaz Enkei jantlara, deri bir Momo direksiyona ve vites topuzua, daha hızlı biriken bir titanyum türbine, ön üst dikme desteğine, asfalt aşamalar düşünülerek alçaltılmış sürüş yüksekliğine ve daha hızlı direksiyon oranına sahipti. Evo VI, Tommi Mäkinen'in ralli arabasının renk şemasını kopyalayan isteğe bağlı özel çıkartmalar ile kırmızı renkte (yalnızca Tommi Mäkinen Edition), beyaz, mavi, siyah veya gümüş renkte alınabiliyordu. Bu araca bazen Evolution 6½, Evolution 6.5 veya kısaca TME de denir.

Lancer Evolution VI, Taksi 2 filminde yakuzaların araçları olarak kullanıldı.

Evolution VII (2001-2003)[değiştir | kaynağı değiştir]

2001 yılında Mitsubishi; FIA tarafından, bir araç geliştirmek için A Grubu sınıfı kuralları yerine WRC kurallarına uyarak WRC'de çalışmaya zorlandı ve bundan dolayı homologasyon kurallarına uymak zorunda değildi. Evolution VII, daha büyük olan yedinci nesil Lancer Cedia platformuna dayanıyordu ve sonuç olarak Evolution VI'ya göre daha ağırdı, ancak Mitsubishi bunun için birçok önemli şasi ayarlaması yaptı. Araçtaki en büyük değişiklik, araca aktif merkez diferansiyel ve daha etkili bir sınırlı-kaymalı diferansiyel eklenmesidir, bir ön sarmal sınırlı-kaymalı diferansiyel eklenmiştir. Daha fazla hava akışı sağlayan motor ayarlarıyla tork tekrar 385 Nm'ye yükseltildi ve beygir gücü resmi olarak 276 bg'de kaldı.

Evolution VII'nin piyasaya sürülmesi, model dizisine ilk kez bir otomatik şanzımana sahip GT-A'yı da dahil etti. Aracın VII GSR ve RS2 modellerine görsel olarak benzer 'centilmenlerin ekspresi' versiyonu olarak görülen GT-A modeli; sadece 2002 yılında üretildi ve elmas kesim kaplamalı 17 inç alaşım jantlar, şeffaf arka ışık lensleri ve hepsi bir arada stil ön farlar gibi ayırt edici iç ve dış özelliklere sahipti. GT-A, standart Evolution VII modellerinde kullanılan spoyler, kısa spoyler veya sağanak yağış seçeneğine sahip değildi. GT-A modelinin en ayırt edici özelliği, üzerinde hiç hava ızgarası olmayan pürüzsüz kaput ve revize edilmiş ön tampon oldu. GT-A modelinin kaputu, daha az soğutma kabiliyeti sunmasına rağmen otoyol hızlarında hava direncini azaltmak ve daha açık bir hat vermek üzere tasarlanmıştır.

Lancer Evolution VII, Daha Hızlı Daha Öfkeli filminde Brian O'Conner karakteri tarafından kullanıldı. O'Conner'in kullandığı araç, performans açısından hafifçe değiştirilmiş ancak estetik açısından büyük ölçüde değiştirilmiş sarı renkli bir Evolution VII idi.

Evolution VIII (2003-2005)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mitsubishi Lancer Evolution, Evolution VIII olarak 2003 yılında yeniden tasarlandı ve 17" gri Enkei jantlar, Brembo frenler, Bilstein amortisör, 276 bg'lik motor ve 5 ileri vitesli manuel şanzıman ile satışa sunuldu. Aracın RS ve GSR modellerinin; spor tarzda ön farlar ve arka lambalar, daha iyi yol tutuşu için kaygan tepkili Bilstein amortisörler, revize edilmiş ön sınırlı kaymalı diferansiyel, alüminyum vites topuzu, karbon fiber saplı el freni, 17 inç BBS jantları ve alüminyum tavanı bulunan MR versiyonları da bulunmaktaydı. 6 ileri manuel şanzıman, aracın RS ve MR RS modelleri için opsiyon olarak mevcutken MR GSR modelinde standart olarak mevcuttu.

Aracın; Birleşik Krallık pazarı için aracın brüt beygir gücünü gösterecek şekilde adlandırılmış, yüksek performanslı FQ300, FQ320, FQ340 ve FQ400 modelleri üretilmiştir. FQ400'de bulunan 2.0 L 4G63 motor, 6,400 d/dak'da 405 bg güç ve 5,500 d/dak'da 481 Nm tork üretmekteydi^[11] ve motorun litre başına elde ettiği 202.8 bg, sokak kullanımı için normal binek araçlarda şimdiye kadar görülen litre başına üretilen en yüksek güçlerden biridir. 1,450 kg ağırlığındaki araç 3.5 saniyede 100 km/s hıza^[12] ve 9.1 saniyede 160 km/s hıza ulaşabilmekte olup azami hızı ise 283 km/s'dir. BBC'nin Top Gear programındaki bir test çalışmasında FQ400, test parkurunu Lamborghini Murcielago'dan sadece 1,1 saniye daha yavaş tamamladı.^[13] Evo otomobil dergisi tarafından yapılan testlerde, FQ400, Bedford Autodrome'da Porsche 911 Carrera 4S ve Audi RS4'ten daha hızlıydı.

Lancer Evolution VIII, rakibi Subaru Impreza WRX STi'nin Kuzey Amerika'da elde ettiği satış başarısı üzerine bu pazarda satışa sunulan ilk Lancer Evolution modeliydi.^[4]

Lancer Evolution VIII, Hızlı ve Öfkeli: Tokyo Yarışı filminde Sean Boswell tarafından kullanıldı.

Evolution IX (2005-2007)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mitsubishi, 3 Mart 2005'te Japonya'da Lancer Evolution IX'i tanıttı^[14] ve aynı gün Avrupa pazarı için Cenevre Otomobil Fuarı'nda sergiledi.^[15] Kuzey Amerika modeli ise ertesi ay New York Uluslararası Otomobil Fuarı'nda sergilendi.^[16] Aracın 2.0 L 4G63 motoru, MIVEC teknolojisine sahipti ve yenilenen turboşarj ile motorun gücü 287 bg'ye ve torku 392 Nm'ye çıkarıldı.

Evolution IX; Japonya, Asya ve Avrupa'da standart RS, GT ve GSR ile MR GSR, RS ve özel MR Tuned by Ralliart donanım seviyelerine sahipken aracın Kuzey Amerika modelleri ise GSR, RS, SE ve MR donanım seviyelerine sahipti. Kuzey Amerika modellerinde AYC bulunmasa da ACD hala mevcuttu. MR Tuned by Ralliart modeli ise Lancer Evolution VI Tommi Mäkinen Edition modeline dayanmakta olup Ralliart tarafından özel olarak modifiye edildi ve karbon fiber ön spyoler, resmi Ralliart çıkartmaları, Ralliart RA04 17 inç siyah jantlara sahipti.

Mitsubishi ayrıca Evolution IX'un GT, GT-A ve MR modellerine sahip bir bir station wagon modelini piyasaya sürdü. Bu model sadece 2,500 adet üretildi ve yalnızca Japonya'da satıldı.^[17]

Evolution X (2007-2014)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mitsubishi, 2005 yılında şirketin Avrupa tasarım merkezinde Ömer Halilhodžić tarafından tasarlanan Concept-X adıyla 39. Tokyo Otomobil Fuarı'nda yeni nesil Evolution'un konsept versiyonunu tanıttı.^[18] Daha sonra Mitsubishi, 2007 Kuzey Amerika Uluslararası Otomobil Fuarı'nda (NAIAS) ikinci bir konsept otomobil olan Prototype-X'i tanıttı.^[19] Evolution X, Lancer'ın sekizinci nesile geçiş yapmasının ardından satışa sunuldu.

Lancer Evolution X sedan; yeni tasarlanmış, tamamen alüminyum alaşımlı GEMA 2.0 L turboşarjlı 4B11T sıralı dört silindirli motora sahiptir. Evo X'in güç ve torku, piyasaya bağlı olup aracın tüm modelleri en az 276 bg gücündedir. Aracın Kuzey Amerika modelinde güç biraz daha fazlayken Birleşik Krallık modelleri ise FQ rozeti taşıyan önceki MR modellerine uygun olarak Mitsubishi UK tarafından elden geçirilmiştir ve bu modellerin motor gücü 300-360 bg arasındadır. Araç; standart beş ileri manuel şanzımanın yanı sıra Mitsubishi'nin, direksiyona monte edilmiş magnezyum alaşımlı vites değiştirme kanatçıklarına sahip yeni 6 ileri yarı otomatik SST çift kavramalı şanzımanına sahiptir. Bu şanzıman, önceden Evolution VII GT-A ve Evolution IX Wagon'da kullanılan otomatik şanzımanın yerini aldı. Ayrıca araç, önceki nesillerde kullanılan Mitsubishi AWC sisteminin gelişmiş bir versiyonu olan S-AWC adlı yeni bir tam zamanlı dört tekerlekten çekiş sistemine sahiptir.^[20] Bu sistem, arka tekerleklere farklı miktarlarda tork göndermek için tork vektörleme teknolojisini kullanmaktadır. Lancer Evolution X, Mitsubishi'nin yeni nesil RISE güvenlik organını da içermektedir.

Mitsubishi'nin SUV ve elektrikli araçlara odaklanmaya çalışması üzerine Lancer Evolution'un üretiminin sonlandırılmasına karar verildi. Bir veda serisi olarak 2015'te Evolution X Final Edition, sınırlı özelleştirme seçenekleriyle 1,000 modelin üretildiği Japonya'da satışa sunuldu.^[21] Ek olarak 150 adet Avustralya pazarına, 350 adet Kanada ve 1,600 adet ABD'de satıldı.^[22] Evolution X'in üretimi Mayıs 2016 tarihinde sona erdi.

Motorsporları[değiştir | kaynağı değiştir]

Lancer Evolution, 1997 sezonundan sonra yeni oluşturulan World Rally Car (WRC) düzenlemelerine karşı rekabet edebilmek için biraz modifiye edilmiş homolog bir A Grubu otomobili olduğundan Dünya Ralli Şampiyonası'ndaki (WRC) rakipleri arasında benzersizdir. Mitsubishi, 2001 yılında San Remo Rallisi'ne kadar World Rally Car sınıfı otomobillere kadar A Grubu düzenlemelerine bağlı kalmaya devam etti. Lancer Evolution, Fin sürücüsü Tommi Mäkinen'in elinde 1996'dan 1999'a kadar rallilerde büyük başarılar elde etti. Evolution 2001'in sonunda, şikretin Lancer Evolution WRC adlı ilk World Rally Car ile değiştirildi. Bu araç; Mäkinen, Freddy Loix, Alister McRae ve Francois Delecour tarafından kullanıldı ve nispeten sınırlı bir başarı elde etti. Mitsubishi, daha sonra bu başarıyı 2004 Monte Carlo Rallisi'nde Lancer WRC04 ile gerçekleştirdi. Mitsubishi, 2005 sezonundan sonra Dünya Ralli Şampiyonası'ndan çekildi ve Lancer WRC05, sonraki yıllarda İtalyan eski sürücüsü Gigi Galli ve İsveçli Daniel Carlsson da dahil olmak üzere özel kişiler tarafından sürüldü. Ancak Lancer Evolution, Grup N kategorisinde halen rekabet etmektedir.

Evolution; bazı Avrupa pazarlarında Mitsubishi Carisma GT olarak satıldı ve bu etkiyle WRC ekibinin 1990'ların sonunda, genellikle Burns ve daha sonra Loix tarafından sürülen ikinci araç genellikle Carisma GT olarak adlandırılmaktaydı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Mitsubishi Lancer Evolution ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Mitsubishi Lancer Evolution Japonya sitesi 26 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Mitsubishi Lancer Evolution ABD sitesi 22 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.