SN 1572

Süpernova SN 1572
	Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından elde edilen SN 1572 X-ışını fotoğrafı.
Olay türü	Astronomik radyo kaynağı, Astrofiziksel X-ışını kaynağı
	Tip Ia
Tarih	Kasım 1572
Takımyıldız	Kraliçe
Sağ açıklık	00sa 25,3d
Dik açıklık	+64° 09′
Dönem	?
Galaktik koordinatlar	G.120.1+1.4
Uzaklık	8000 - 9800 Iy
Kalıntı	Bulutsu
Ana gökada	Samanyolu
Renk (B-V)	?
En yüksek kadir (V)	-4
Belirtmeler	SN 1572, HR 92, SN 1572A, SNR G120.1+01.4, SNR G120.2+01.4, 1ES 0022+63.8, 1RXS J002509.2+640946, B Cas, BD+63 39a, 8C 0022+638, 4C 63.01, 3C 10, 3C 10.0, 2C 34, RRF 1174, 1XRS 00224+638, 2U 0022+63, 3A 0022+638, 3CR 10, 3U 0022+63, 4U 0022+63, AJG 112, ASB 1, BG 0022+63, CTB 4, KR 101, VRO 63.00.01, [DGW65] 3, PBC J0024.9+6407, F3R 3628, WB 0022+6351, CGPSE 107, GB6 B0022+6352
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
	[Vikiveri'de düzenle]

SN 1572 (Tycho'nun Süpernovası, Süpernova 1572), "B Cassiopeiae" (B Cas), ya da 3C 10 bir Type Ia supernovaydı.^[1] Kraliçe takımyıldızı bölgesinde bulunan SN 1572, tarihsel kayıtlara göre insan gözüyle tespit edilmiş en eski sekiz süpernovadan biridir. Bu kayıtlara göre süpernova, 1572 Kasım'ının başlarında patlamış ve o dönemde pek çok farklı kaynak tarafından bağımsız olarak tespit edilmiştir.^[2]

Tarihsel Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Süpernova 1572'nin Samanyolu Galaksisi'ndeki görüntüsü, astronomi tarihindeki en karmaşık ve belirli olaylardan bir tanesi olarak kabul edilir. Gökyüzünde "yeni bir yıldız" görmek eski zamanlardaki cennet görüşlerinin yeniden düzenlenmesine yol açmaktaydı. Dolayısıyla bu tür yeni gözlemler yeni yıldız kataloglarının düzenlenmesini teşvik etmekteydi. Orta Çağlarda ortaya çıkan bu tür süpernovalar, Aristo'nun değişmeyen yıldızlar ve Dünya merkezli evren düşüncelerine karşı dönemin şüphecilerinin en büyük destek kaynaklarından biriydi.

Süpernova 1572'ye "Tycho'nun Süpernovası da denir. Çünkü SN 1572 hakkında yapılan ilk akademik çalışmayı Tycho Brahe, De nova et nullius aevi memoria prius visa stella ("Yıldızlar Hakkında, hiçbir tarihte daha önce hiç rastlanmamış yeni bir cisim", yayımlanma yılı 1572, ilk baskı sonrasında Johannes Kepler tarafından 1602 ve 1610 yıllarında çoğaltılmıştır) yazmıştır. Bu fizik alanında yazılmış ilk makalelerden biri olmak ile birlikte bir süpernova hakkında yapılan ilk bilimsel inceleme olduğu kabul edilir. Çalışma, Tycho'nun şahsi gözlemleri ve bu gözlemlerin gün gün analizlerini içerir.

O dönemde süpernova hakkında yazılan bir başka kaynak da İngiltere'de Kraliçe Elizabeth'in kraliyet matematikçisi ve astroloğu olan Thomas Allen'in "gökyüzünde yeni beliren parlak yıldız" hakkındaki incelemeleri olarak görülebilir.^[3]

SN 1572 hakkında yapılan en önemli gözlemlerin 2-6 Kasım 1572 günleri arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. O tarihlerde süpernova, Venüs'ün sahip olduğu parlaklığa ulaşarak parlaklık açısından zirveye ulaşmıştı. Kaynaklara göre süpernova 1574 yılına kadar parlak bir şekilde çıplak gözle gözlemlenmeye devam etti. Bu tarihten sonra görüş açısından kaybolduğu düşünülmektedir.

Supernova kalıntısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tour of Tycho's Supernova Remnant

Süpernova kalıntısının Dünya'dan uzaklığının 2 ila 5 kiloparsek (yaklaşık 6.500 ila 16.300 ışık yılı) arasında olduğu tamin edilmekteydi. Ancak yakın zamanda yapılan gözlemler ile elde edilen daha tutarlı sonuçlar, süpernovanın Dünya'dan 2,5 ila 3 kiloparsek uzaklıkta olduğunu göstermiştir.^[4]

Radyo dalgaları ile tespiti[değiştir | kaynağı değiştir]

Süpernova kalıntısını araştırma çalışmaları 1952 yılına kadar olumsuz sonuçlar verdi. Ancak sonrasında fizikçiler Hanbury Brown ve Hazard, Jodell Bank Gözlemevi'nde 158.5 tekrarsıklığı (frekans) aralığında bir sinyal keşfettiler. Daha sonra, aynı konuma yapılan başka gözlemler de bu 1.9 m dalga boyuna sahip dalgaların SN 1572'ye ait bir süpernova kalıntısına ait olduğunu doğruladı.^[5] Kalıntı ayrıca sonradan Cambridge Üniversitesi Gözlemevi tarafından da gözlemlenip "3C 10" adıyla üçüncü Cambridge Kataloğuna alındı. Bu Süpernova Kalıntısı katalog isimlerinde B Cas olarak da isimlendirilir.

Optik yöntemlerle tespiti[değiştir | kaynağı değiştir]

B Cas süpernova kalıntısı 1960 yılında araştırmacılar tarafından Palomar Dağ teleskobu (uzgözleri) aracılığıyla çok sönük bir bulutsu aracılığıyla keşfettiler. Sonrasında ise ROSAT Uzay Aracı tarafından ilk fotoğrafı çekildi. Elde edilen veriler sayesinde süpernovanın bir Tip 1 oldğu tescil edilmiş oldu.^[1] Chandrasekhar Limitine ulaşan ve patlayan bir Beyaz Cüce'nin süpernovaya sebep olduğu düşünülmektedir. Bu tür diğer süpernova patlamalarının askıne SN 1572, büyük bir bulutsu yaratmamıştır. Ancak patlamadan beri süpernovayı oluşturan parçacıkların sürekli olarak yaklaşık 9.000 km/s hızla genişlediği görüldü. Ancak geçtiğimiz aylarda yapılan bir gözlem genişleme hızının azalarak yaklaşık 5.000 km/s'ye düştüğünü gösterdi.^[6]

Eşlik eden yıldızın keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasım 2004'te, Nature'da yayınlanan bir makale Güneş'e çok benzeyen bir G2 tipi yıldızın keşfinden bahseder. Yıldızın, süpernova kalıntısı ile ortaya çıkan beyaz cüceye eşlik eden bir yıldız olduğu düşünülmektedir. Mart 2005'te yapılan sonraki bir çalışmada, yıldıza Tycho G ismi verildi. Daha detaylı araştırmalar yıldızın patlamadan sonra ortaya çıkan bir yıldız olabileceğini gösteriyor. Bunun en büyük kanıtı olarak da yıldızın sahip olduğu hız gösterilmekte. Beyaz cüce 136 km/s hız ile hareket ederken Tycho G, ona komşu olan yıldızlardan yaklaşık 4 kat daha hızlı hareket etmektedir. Dolayısıyla merkez bir kütle etrafında dönüyor olduğu neredeyse kesin olarak görülmektedir.

X-ray gözlemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Uhuru X-ray gözlemevi, 4U 0022+63 koordinatlarında bir X-ışını kaynağı tespit etti. Koordinatlara göre bu bölge Cassiopedia takımyıldızının barındırdığı Cepheus X-1 olduğu görüldü. Bu bölge ayrıca Tycho'nun Süpernovası'na da ev sahipliği etmektedir. Yapılan daha detaylı gözlemler X-ışınlarının bu süpernovadan geldiğini gösterdi.^[7]

Edebiyatta[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasım 1998'de Southwest Texas State University biliminsanları, Don Olson, Russell Doescher ve Marilynn Olson, yaptıkları Edebiyat çalışmasında Süpernova'nın Shakespeare'in Hamlet eserinin Bİrinci BÖlüm Sahne I'de tabir edilen yıldız olduğunu iddia ettiler.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Süpernova kalıntıları dizini

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Krause, Oliver; ve diğerleri. (2008). "Tycho Brahe's 1572 supernova as a standard type Ia as revealed by its light-echo spectrum". Nature. 456 (7222). ss. 617-619. arXiv:0810.5106 $2. Bibcode:2008Natur.456..617K. doi:10.1038/nature07608. PMID 19052622.
^ Blast From The Past: Astronomers Resurrect 16th-Century Supernova 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ScienceDaily (Dec. 4, 2008)
^ Oliver Lawson Dick, ed., Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, s.v. "Thomas Allen" p. 5.
^ Wenwu Tian; Denis A. Leahy (26 Aralık 2010). "Tycho SN 1572: A Naked Ia Supernova Remnant without Associated Ambient Molecular Cloud". Astrophysical Journal Letters. Cilt 729. ss. L15. arXiv:1012.5673 $2. Bibcode:2011ApJ...729L..15T. doi:10.1088/2041-8205/729/2/L15.
^ Hanbury-Brown, R.; Hazard, C. (1952). "Radio-Frequency Radiation from Tycho Brahe's Supernova (A.D. 1572)". Nature. 170 (4322). ss. 364-365. Bibcode:1952Natur.170..364H. doi:10.1038/170364a0.
^ Asami Hayato; Hiroya Yamaguchi; Toru Tamagawa; Satoru Katsuda; Una Hwang; John Patrick Hughes; Midori Ozawa; Aya Bamba; Kenzo Kinugasa (2010). "Expansion Velocity of Ejecta in Tycho's Supernova Remnant Measured by Doppler Broadened X-ray Line Emission". arXiv:1009.6031 $2.
^ Wood KS, Meekins JF, Yentis DJ, Smathers HW, McNutt DP, Bleach RD (Aralık 1984). "The HEAO A-1 X-ray source catalog". Ap J Suppl Ser. 56 (12). ss. 507-649. Bibcode:1984ApJS...56..507W. doi:10.1086/190992.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

solstation.com: Tycho's Star 21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Search for the Companion Star of Tycho Brahe's 1572 Supernova 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
cnn.com: Important days in history of universe 14 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Krause2008-1] Krause, Oliver; ve diğerleri. (2008). "Tycho Brahe's 1572 supernova as a standard type Ia as revealed by its light-echo spectrum". Nature. 456 (7222). ss. 617-619. arXiv:0810.5106 $2. Bibcode:2008Natur.456..617K. doi:10.1038/nature07608. PMID 19052622.

[2] Blast From The Past: Astronomers Resurrect 16th-Century Supernova 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ScienceDaily (Dec. 4, 2008)

[3] Oliver Lawson Dick, ed., Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, s.v. "Thomas Allen" p. 5.

[4] Wenwu Tian; Denis A. Leahy (26 Aralık 2010). "Tycho SN 1572: A Naked Ia Supernova Remnant without Associated Ambient Molecular Cloud". Astrophysical Journal Letters. Cilt 729. ss. L15. arXiv:1012.5673 $2. Bibcode:2011ApJ...729L..15T. doi:10.1088/2041-8205/729/2/L15.

[5] Hanbury-Brown, R.; Hazard, C. (1952). "Radio-Frequency Radiation from Tycho Brahe's Supernova (A.D. 1572)". Nature. 170 (4322). ss. 364-365. Bibcode:1952Natur.170..364H. doi:10.1038/170364a0.

[6] Asami Hayato; Hiroya Yamaguchi; Toru Tamagawa; Satoru Katsuda; Una Hwang; John Patrick Hughes; Midori Ozawa; Aya Bamba; Kenzo Kinugasa (2010). "Expansion Velocity of Ejecta in Tycho's Supernova Remnant Measured by Doppler Broadened X-ray Line Emission". arXiv:1009.6031 $2.

[Wood-7] Wood KS, Meekins JF, Yentis DJ, Smathers HW, McNutt DP, Bleach RD (Aralık 1984). "The HEAO A-1 X-ray source catalog". Ap J Suppl Ser. 56 (12). ss. 507-649. Bibcode:1984ApJS...56..507W. doi:10.1086/190992.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Süpernovalar
Sınıflandırma	Tip Ia · Tip Ib ve Ic · Tip II (IIP ve IIL)
İlgili konular	Dünya-Yakın süpernova · Sahte süpernova · Hipernova · Kuark-nova · Atarca vuruşları · Foe
Yapı	Çift-kararsız süpernova · Süpernova çekirdeksentezi · P-süreci · R-süreci · Gama-ışın patlamaları · Karbon patlaması
Ataları	Mavi ışık değişeni · Wolf-Rayet yıldızı · Üstdev (Mavi · Kırmızı · Sarı) · Üstündev (Sarı) · Beyaz cüce
Kalıntılar	Süpernova kalıntısı · Nötron yıldızı (Atarca · Magnetar · Yıldız kütleli kara delik · Sıkışık yıldız (Kuark yıldızı · Egzotik yıldız)
Keşif	Misafir yıldız · Süpernova gözlem tarihi · Beyaz cüceler, nötron yıldızları ve süpernovalar zaman çizelgesi
Listeler	Dikkat çeken süpernovalar · Süpernova kalıntıları · Adaylar · Büyük kütleli yıldızlar · Kurgular
Dikkat çekenler	Yengeç (Yengeç Bulutsusu) · Tycho'nun · Kepler'in · SN 1987A · SN 185 · SN 1006 · SN 2003fg · Yelken Kalıntısı · G1.9+0.3 kalıntısı · SN 2007bi

SN 1572 nedir?, SN 1572 anlamı nedir?, SN 1572 ne demektir?