Konstantinopolis Kilisesi

Konstantinopolis Kilisesi, ilk Hristiyan kiliselerinden ve Pentarşi'nin sözde "Bizans" bileşenlerinden biriydi. 7. yüzyıldan kalma efsaneye göre, Konstantinopolis'in ilk piskoposu MS 38 civarında havari Andreas tarafından kutsandı.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

330 yılında I. Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu'nun başkentinin Roma'dan Byzantium'a taşınmasının ardından, şehrin adı "Yeni Roma (Nova Roma)" veya Konstantinopolis olarak değiştirildi. Şehrin piskoposu, o zamana kadar Heraklea Başpiskoposu'nun başpiskopos'u, Roma, İskenderiye ve Antakya piskoposlarının yanında hızla patrik rütbesine yükseltildi. 381'deki ilk Konstantinopolis Konseyi'nde, Roma'nın ardından onur üstünlüğünü elde etti.

İmparator I. Theodosius, Nenizili Gregorios'dan Birinci Konstantinopolis Konseyini toplaması için çağrıda bulunmuş, bunun üzerine de konsile 381'de "Konstantinopolis piskoposunun şehri Yeni Roma olduğu için Roma'nınkine göre şeref önceliğine sahip olacaktır (Kanon III)" ifadesini düzenleyen Antakyalı I. Meletius başkanlık etmiştir.

Roma Kilisesi bu hükme, yalnız Roma'nın önceliğine meydan okuduğu için karşı çıkmadı (daha sonraki birçok yorumcunun yanlış yazdığı gibi); aynı zamanda, başlangıçta Roma, Antakya ve İskenderiye'nin üç havarisel döneminin önceliği üzerine kurulan Pentarşi'nin hiyerarşik düzeni de değiştirildiği için karşı çıktı.

Konsey fırtınalı geçmiştir ve Gregorios, daha sonra aynı yıl terk etmek zorunda kaldığı Sasime'nin zaten piskoposu olduğu için Konstantinopolis'i yasadışı bir şekilde işgal etmekle suçlanmıştır. Papa I. Damasus, bu nedenle, ekümenik konseylerin tüm Hristiyan kiliseleri için geçerli olduğu düşünüldüğünden, çok sıra dışı ve tartışmalı bir hareket olan Kanon III'ü onaylamayı reddetti. Ancak bu zamana kadar Kilise, Teslis öğretisi ve Aryanizm arasındaki tartışmalardan dolayı zaten ciddi bir şekilde rahatsız olmuştu.

Papaların Canon III'e olan muhalefetine rağmen, Konstantinopolis Piskoposunun prestiji, Doğu Roma İmparatorlarının himayesinde büyümeye devam etti. Aslında, basileus, güçlerini kademeli olarak ilahi düzenin bir yansıması olarak tanımladı, işlevlerinin hiyeratik yönünü ve dolayısıyla Konstantinopolis Kilisesi üzerindeki kontrollerini vurguladı.

I. Theodosius'un 395'teki ölümünden sonra, Roma İmparatorluğu, Batı Roma İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu olarak ikiye ayrıldı. 402 yılında, Doğu Roma imparatoru Flavius Arcadius, İskenderiyeli Theophilus'un önderliğinde İoannis Hrisostomos'u Konstantinopolis piskoposu olarak görevinden alan sinodu desteklemeye karar verdi.

Buna karşılık, Batı İmparatoru Flavius Honorius tarafından desteklenen Papa I. Innocentius, Konstantinopolis ve Hrisostomos'un ifadesini kabul eden diğer üç Doğu Patrikhanesi ile olan iletişimini bozdu. Roma'nın üstünlüğünü yeniden tesis etme girişimi, 410 yılında Roma'yı alıp yağmalayan I.Alarik'in Vizigotları tarafından engellendi. Pentarşi içinde Batı ile Doğu arasındaki komünyonun kopması 415'e kadar 5 yıl sürdü ve Doğu Patrikleri geriye dönük olarak İoannis Hrisostomos'un Konstantinopolis Patriği olarak meşruiyetini kabul etti.

428'de, Aryanizm, Donatizm, Melesizm, Novatianism ve Pelagianism'den sonra Hristiyan kilisesinde yeni bir bölünme olan Nestûrîlik ortaya çıktı.

Bu seferki yeni teolojik tartışma, Meryem Ana'nın doğasıyla, yani onu Theotokos ("Tanrı'nın Annesi", Mesih'in ilahi kısmı), Christothokos'un ("Mesih'in annesi"), Theotokos'tan ("Mesih'in annesi") olarak nitelendirip nitelendirmememiz gerekip gerekmediğiyle ilgilidir veya sadece Anthropotokos olarak nitelendirmek gerektiği kanısıdır ("İnsanın annesi", Mesih'in insan kısmı).

Sorunu çözmek isteyen Nestorius, Mesih'in insan ve kutsal olan iki doğasının onda birlikte yaşadığını, ancak kafası karışmadan yaşadığını iddia etti. Bu, İskenderiye Patriği Cyril'e bildirildi ve bu da Roma Piskoposu I. Celestinus'a bilgi verdi.

Bu soru, 431 yılında Birinci Efes Konsili'ni toplantıya çağıran İmparator II. Theodosius'a da yöneltildi. Kiril taraftarları oraya Nestorius'unkilerden önce geldiler ve Nestûrîlik'i kınadılar. Nastûriler geldiğinde, oradan ayrılıp Patrik Cyril ve takipçilerini aforoz ettiler. Soru nihayet Cyril'in yanında yer alan Papa Celestin'in delegeleri tarafından kararlaştırıldı.

Theodosius II, bu tartışmaların ciddiyetinden ve yerleşik düzenin risklerinden endişe ederek konseyi herhangi bir karar vermeden dağıtmaya karar verdi, ancak Nestorius Efes'ten ayrıldıktan sonra düşmanları sonunda İmparatoru onu kınamaya ikna etmeyi başardılar.

Roma Kilisesi'nin ayrılmasına işaret eden 1054'teki ayrılmadan (Skizma) sonra; Konstantinopolis Kilisesi, Pentarşi'nin kalan dört üyesi arasında önemli bir yer işgal etti.

Dördüncü Haçlı Seferi'nden sonra, Katolik Kilisesi geçici bir Latin Konstantinopolis Kilisesi düzenledi; Bu arada Konstantinopolis Patrikliği, 1261 yılına kadar geçici olarak İznik'te ikamet etti. 1461'de ise şehirde bir Konstantinopolis Ermeni Patrikhanesi kuruldu.