Hegesias (Yunanca, Ἡγησίας; yaklaşık MÖ 290)^[1] veya Kireneli Hegesias, Kirene Okulu'ndan bir filozoftu. Eudaimonia'nın (mutluluğun) elde edilmesinin imkansız olduğunu ve acı ve kederden kaçınımın hayatın amacı olması gerektiğini savundu. Zenginlik, yoksulluk, özgürlük ve kölelik gibi basmakalıp değerlerin hepsi önemsizdir, acıdan daha fazla zevk üretmez. Cicero, Hegesias'ın ἀποκαρτερῶν (Açlıktan Ölüm) adlı bir kitap yazdığını ve bu kitap yoluyla pek çok insanı ölümün hayattan daha arzu edilir olduğuna ikna ettiğinden bahseder; bundan ötürü Hegesias'ın İskenderiye'de öğretmenlik yapması yasaklanmıştı. Bazıları tarafından Hegesias'ın Budist öğretilerinden etkilendiği düşünülür.^[2]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Laertios Diogenes, Hegesias'ın, Aristippos'un öğrencisi olan Kireneli Antipatros'un öğrencisi olan Epitimedes'in öğrencisi olan Paraebates'in öğrencisi olduğunu aktarır. Anniceris'in öğrenci-arkadaşıydı, ancak Anniceris'in yumuşattığı ve geliştirdiği sistemi nihilist bir çerçevede geliştirerek Anniceris'ten ayrıldı.^[3]

Felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hegesias, zevki yaşamın amacı olarak görme konusunda Aristippos ile aynı fikirdeydi; ancak insan yaşamına bakışı çok daha karamsardı. Eudaimonia ulaşılamaz olduğundan, Bilge'nin amacı acı ve kederden kurtulmak olmalıydı. Her insanın kendine yeter olmasından ötürü dışsal hayırların hiçbiri gerçek zevk kaynağı olamazdı ve reddedilmeliydi; haz hâlâ en yüksek iyi idi ancak onu ulaşmak kesinlikle imkansızdır -bu imkansızlığın sonucu olarak Hegesias, intiharı öğütlerdi.^[4][5] David Hume, Jeremy Bentham gibi filozoflar çok sonraları Hegesias'ın hazcılığını daha ılımlı hale getireceklerdir.^[6]

Tam mutluluğun var olması mümkün değildir; beden pek çok acı ve keder ile doludur, ve ruh bedene bu noktada eşlik eder, ve beden sıkıntılı olduğunda ruh da sıkıntılı olur, ve ayrıca talih, umut ederek yaşattığımız birçok şeyi boşa çıkarır; öyle ki, tüm bu nedenlerle, mükemmel mutluluk, kavrayış dışıdır. Dahası, yaşam kadar ölüm de arzu edilesidir. Ayrıca, doğal olarak hoş veya nahoş bir şey olmadığını, ancak arzu, nadirlik veya çokluk nedeniyle bazı insanların memnun ve bazılarının olmadığını söylüyorlar; ayrıca zenginliğin ve yoksulluğun zevk üzerinde hiçbir etkisi yoktur, çünkü zenginler fakir insanlardan farklı bir şekilde haz almazlar. Aynı şekilde, köleliğin ve özgürlüğün, asaletin ve doğuştan gelen alçaklığın, şan ve rezilliğin, haz standardı ile ölçüldüğünde olduğunda önemsiz şeyler olduğunu söylerler. Aptal kişi için yaşamanın faydalı olduğunu, ancak bilge kişi için bunun fark etmeyeceğini eklerler; ve bilge kişinin her şeyi kendi iyiliği için yapacaktır; bunun için ise hiç kimseyi kendisiyle eşit görmeyecektir; ve eğer bir başkasından oldukça büyük avantajlar elde edecek olsaydı, elde ettiklerinin, kendi kendine sağlayabileceği şeylerle eşit olmayacağını bilecektir.^[3]

Bu nedenle Bilge, kendisinden başka hiçbir şeyle ilgilenmemelidir; eylem oldukça kayıtsızdır; ve eğer eylem öyleyse, yaşam da öyledir, yani yaşam, hiçbir şekilde ölümden daha arzu edilir olamaz.

Bilge kişi, en büyük iyiliğin tüm sıkıntı ve acılardan uzak kalmak olduğunu düşünür, kötü olandan kaçınma girişiminde olduğu gibi, iyi olanın peşinde koşmaya kendini fazla kaptırmaz: ve bu amaca en iyi şekilde zevkin etkin nedenlerini gözetmeyenler ulaşır.^[3]

Hegesias'a dair en güçlü anlatı, "Açlıktan Ölüm" (Yunanca: ἀποκαρτερῶν) adlı bir kitap yazdığını iddia eden Cicero'nun tanıklığıdır.^[7] Kitap, kendini aç bırakmaya karar vermiş bir adamın arkadaşlarına ölümün aslında hayattan daha fazla istenilebilir olduğuna ikna etmesini ve insan sefaletine dair kasvetli açıklamalar içermekteydi. Eserin içeriği o kadar güçlü idi ki, birçok insana kendilerini öldürmeleri yönünde ilham verdi; bunun sonucunda yazar "mukni-i mevt, ölüm iknacısı, ölüme azmettiren" anlamına gelen "Peisithanatos" soy adını aldı.^[5] Bu kitap İskenderiye'ye yayınlandı, ardından II. Ptolemaios tarafından ders vermesi yasaklandı.^[4]

Hint felsefesi ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kireneli Hegesias zamanında Kirenelilerin felsefesi; Pyrrhonculuk, Epikürcülük ve ayrıca Budizm ile benzerlikler taşıyacak şekilde gelişti.^[8] Hegesias'ın yıldızının parladığı zamanlarda Kirene hükümdarları, Mısır kralı II. Ptolemaios valileri olarak Ophellas, ardından Magas; MÖ 276'dan itibaren ise bağımsız kral olarak Magas idi. Hem Ptolemaios hem de Magas'ın, Asoka Fermanları'na göre Hint kralı Büyük Asoka'dan gelen Budist misyonerlerin alıcıları oldukları iddia ediliyor.^[8][9][10] Asoka,13 numaralı kaya fermanlarında şunları söyler:

Şimdi, Tanrıların Sevgilisi'nin Dharma tarafından en iyi fetih olması için yapılan fetihtir. Ve (Dharma'nın fethi) burada yapıldı, sınırlarda, altı yüz yojana ötede, Yunan kralı Antiohos'un hüküm sürdüğü yerde; Ptolemy, Antigonos, Magas ve İskender adlı dört kralın ötesinde; aynı şekilde, güneyde Cholas, Pandyas ve Tamraparni'ye kadar. Burada, Yunanlar, Kambojalar, Nabhakalar, Nabhapamktiler, Bhojalar, Pitinikalar, Andhralar ve Palidalar arasındaki kralın hükümranlığında, insanlar her yerde Tanrıların Sevgilisi'nin Dharma'daki talimatlarını takip ediyor. Tanrıların Sevgilisi'nin elçilerinin bulunmadığı yerlerde bile, bu insanlar dahi, Dharma uygulamasını ve Dharma'da Tanrıların Sevgilisi tarafından verilen emirleri ve talimatları duymuş olarak, onu izliyorlar ve böyle yapmaya devam edecekler.

— Asoka Fermanları, Ana Kaya Fermanları^[11]

Hegesias felsefesi, Budizm''in ilkeleriyle,^[8] özellikle Dört Yüce Gerçek ve Dukkha, "acı çekme" kavramıyla çarpıcı benzerlikler gösterir. Bu nedenle bazen Hegesias'ın MÖ 3. yüzyılda yöneticilerine gönderildiği iddia edilen misyonerlerin etkisi aracılığıyla Budist öğretilerinden doğrudan etkilenmiş olabileceği düşünülmektedir.^[12][13]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Negatif yararcılık
• Kötümserlik

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

İngilizce Vikikaynak'ta Lives of the Eminent Philosophers Kireneli Hegesias ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

• Arslan, Ahmet (2006), İlkçağ Felsefe Tarihi 2 / Sofistlerden Platon'a, İstanbul Bilgi Üniversitesi, ISBN 9789756176665, erişim tarihi: 15 Temmuz 2022 
• Dorandi, Tiziano (1999), "Chapter 2: Chronology", Algra (Ed.), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9780521250283 
• Laërtius, Diogenes (1925), "Socrates, with predecessors and followers: Hegesias (Aristippos başlığı)", Lives of the Eminent Philosophers, 1:2., Hicks, Robert Drew tarafından çevrildi, Loeb Classical Library., 19 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Temmuz 2022 
• Lafont, Jean-Marie (2000), "LA DÉCOUVERTE DU BOUDDHISME PAR LE MONDE EUROPÉEN", Les Dossiers d'Archéologie (254), 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Temmuz 2022 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hegesias'ın Açlıktan Ölüm kitabından bahseden Cicero 27 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.