Kerim Erim

Kerim Erim
Kerim Erim
Doğum	31 Ocak 1894; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	28 Aralık 1952 (58 yaşında); İstanbul, Türkiye
Eğitim	İTÜ; Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg;
Tanınma nedeni	Doktoralı ilk Türk matematikçi
Çocuk(lar)	Gülen Erim-Reusch; Arif Erim
Ödüller	1977 Tübitak Hizmet Ödülü
Kariyeri
Dalı	Matematik
Çalıştığı kurumlar	İTÜ; İstanbul Üniversitesi;
Doktora öğrencileri	Ferruh Şemin, Asım Özkan, Feyyaz Gürsan, Mehmet Namık Oğuztöreli, Mahmut Tanrıkulu, Halil Yüksel, Suzan Kahramaner

Kerim Erim (31 Ocak 1894, İstanbul - 28 Aralık 1952), Türk ordinaryüs profesör doktor matematikçi.

İlk doktoralı Türk matematikçidir.^[2]^[3] Doktora derecesini 1919'da Almanya’nın Erlangen kentindeki Frederich-Alexanders Üniversitesi’nden aldı. Türkiye'de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşmasında ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde etkin rol oynadı; mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına öncülük etti. Türkiye'de bir matematik doktorası yöneten ilk bilim insanı oldu.^[3]

Devlet sanatçısı piyanist Gülsin Onay’ın dedesidir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1894 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Asıl adı Abdülkerim'dir. Babası, Buharalı Molla Ahmed Zade Mirliva Arif Paşa; annesi, Kazan Şeyhül Müderrisi Kerim Hazretzade Ferik Abdürrahman Paşa’nın kızı Naciye Hanım'dır.^[4]

İlköğrenimini Halep’te tamamladıktan sonra^[4] kısmen evde, kısmen Hendese-i Mülkiye’nin ilk sınıflarında ders görerek ortaöğrenimini tamamladı; yükseköğrenimine İstanbul’daki Yüksek Mühendis Mektebi’nde devam etti.

Yüksek Mühendis Mektebi’ni 1914 yılında tamamladıktan sonra matematiğe duyduğu büyük ilgi nedeniyle Berlin Üniversitesi’nde daha ileri matematik öğrenimi görmek üzere Almanya’ya gitti. 1919’da Frederich-Alexanders Üniversitesi’nde cebir konusunda doktora derecesini alarak İstanbul’a döndü.^[5] Mezunu olduğu Yüksek Mühendis Mektebi’nde matematik, analitik geometri, mekanik, kozmoğrafya dersleri verdi. 1929’da doçentliğe yükseldi.

Meslek hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kerim Bey, 1933’teki Üniversite reformunu hazırlayan kurulda yer aldı. Yüksek Mühendis Mektebi'nde ders vermeye devam ederken yeni kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde analiz profesörü ve dekan olarak görev yaptı. Ancak kısa bir süre sonra dekanlıktan ayrıldı. Uzun zaman her iki kurumda dersler vererek eğitim faaliyetlerini sürdürdü. Fakülteden ayrılan Richard von Mises'in yerine 1940 yılında İstanbul Üniversitesi Matematik Enstitüsü başkanlığına getirildi ve 1952’deki ölümüne kadar başkanlığı sürdürdü.

1946 yılında TBMM'de kabul edilen bir kanunla bir öğretim üyesinin aynı anda iki üniversitede çalışması sona erdirilmiştir. Kerim Erim bu kanuna uymak için İTÜ'deki görevinden ayrılmış, İstanbul Üniversitesi'ndeki görevine ise devam etmiştir; 1948’de yeniden dekan seçildi ve 2 yıl boyunca Fen Fakültesi dekanlığı yaptı.

Hayatı boyunca Türkiye'de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşmasında ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde etkin rol oynadı. Mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına da öncülük etti. Matematik ve fizik bilimlerinin felsefe ile olan ilişkileri üzerinde de çalışmalarda bulundu; Almanca ve Türkçe eserler yayınladı. Türkiye'de bir matematik doktorası yöneten ilk bilim insanı oldu.^[3] Diferansiyel geometri, fonksiyonlar teorisi, elastisite ve plastisite konularında birçok öğrenci yetiştirdi.^[6] Öğrencileri arasında mekanik alanında önde gelen bilim insanlarından Mustafa İnan da vardır.

Mekanik Kongresi ve Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Kerim Erim, dünyada mekanikle ilgili bilim adamlarını bir araya getirmek üzere dört sene bir düzenlenen Uluslararası Sırfi ve Tatbiki Mekanik Kongresi’nin sekizincisinin 1952’de İstanbul’da gerçekleşmesi için büyük emek verdi. Ne var ki bu çalışma sırasında tutulduğu hastalık nedeniyle kongrenin açılışına katılamadı; ancak son celsede kapanış nutkunu okuyabildi.^[7] Nekahat için Avrupa’ya gidip döndükten sonra 28 Aralık 1952’de hayatını kaybetti.

Mezarı Edirnekapı Şehitliği'ndedir.

Fatma Zehra Hanım ile evliliğinden Arif ve Gülen adında iki çocuk sahibi olan Kerim Erim, devlet sanatçısı piyanist Gülsin Onay'ın dedesidir.

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Mihanik (1926)
Nazarî Hesap (1931)
Hendese-i Tahlîliye (ders notları) (1932-35)
Riyâziyenin Temelleri, Üniversite Konferansları (1936-1937)
Sümer Riyaziyesinin Esas ve Mahiyetine Ait Rapor (1937)
Dış Alem Meselesi (Matematik Bakımından) (1940)
Tanzimat ve Müspet İlimler: Riyaziye (1940)
Matematik ve Realite, Üniversite Konferansları (1941-1942)
Analiz Dersleri: Diferansiyel ve İntegral Hesap (1940)^[1]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kerim Erim (2004). "Einstein ile Bir Saat" (PDF). Matematik Dünyası Dergisi. 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.
^ Ali Sinan Sertöz. "Türk Matematikçileri". , Bilkent Üniversitesi Ali Sinan Sertöz web sayfası. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.
^ ^a ^b ^c Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi. "TMMOB EMO İstanbul Şubesi Saygı Buluşması - Mithat İdemen" (PDF). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ ^a ^b Akbaş, Meltem. "Kerim Erimin Biyografisi ve Yayın Listesi" (PDF). “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye'ye Tanıtanlar (I): Mehmed Refik Fenmen ve Kerim Erim”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt / Vol.IV, Sayı / Nr.2, İstanbul 2003. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2016.
^ Osman Bahadır. "Tarihten Bir Yaprak: Matematikçi Kerim Bey ve Einstein, Matematik Dünyası Dergisi, 2004, Kış" (PDF). 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.
^ Gökdoğan, Melek Dosay. "Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Matematiğine Kısa Bir Bakış" (PDF). 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2016.
^ "Fahri Arel, Prof. Kerim Erim, 1894-1952 Aramızdan Ebediyen Ayrılanlar (1951- 1952- 1953- 1954- 1955 yıllarında), İstanbul, Türkiye Büyük Locası yay., Yeni Gün Matbaası, 1955, s. 18-199". 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.

[dergipark.org.tr-1] "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.

[Bilkent-2] Ali Sinan Sertöz. "Türk Matematikçileri". , Bilkent Üniversitesi Ali Sinan Sertöz web sayfası. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.

[EMO-3] Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi. "TMMOB EMO İstanbul Şubesi Saygı Buluşması - Mithat İdemen" (PDF). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[meltem-4] Akbaş, Meltem. "Kerim Erimin Biyografisi ve Yayın Listesi" (PDF). “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye'ye Tanıtanlar (I): Mehmed Refik Fenmen ve Kerim Erim”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt / Vol.IV, Sayı / Nr.2, İstanbul 2003. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2016.

[bahadir-5] Osman Bahadır. "Tarihten Bir Yaprak: Matematikçi Kerim Bey ve Einstein, Matematik Dünyası Dergisi, 2004, Kış" (PDF). 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.

[melek-6] Gökdoğan, Melek Dosay. "Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Matematiğine Kısa Bir Bakış" (PDF). 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2016.

[fahri-7] "Fahri Arel, Prof. Kerim Erim, 1894-1952 Aramızdan Ebediyen Ayrılanlar (1951- 1952- 1953- 1954- 1955 yıllarında), İstanbul, Türkiye Büyük Locası yay., Yeni Gün Matbaası, 1955, s. 18-199". 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Kerim Erim nedir?, Kerim Erim anlamı nedir?, Kerim Erim ne demektir?