Karanfil (çiçek)

Karanfil (çiçek)
Karanfil (çiçek)
	Dianthus plumarius
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Plantae
Şube:	Spermatophyta
Sınıf:	Magnoliopsida
Takım:	Caryophyllales
Familya:	Caryophyllaceae
Cins:	Dianthus; L., Sp. Pl.: 409 (1753).
Türler
	metne bakınız.

Karanfil, karanfilgiller (Caryophyllaceae familyasının Dianthus cinsinden karşılıklı, ensiz, sivri yapraklara sahip otsu çiçekli bitkilerin ortak adıdır. Kuzey Afrika ve Güney Afrika'da birkaç tür ve Kuzey Amerika'nın kutup bölgesinde D. repens türü olmak üzere esasen Avrupa ve Asya'ya özgü yerel bitkidir.

Tarifi[değiştir | kaynağı değiştir]

Türler çoğunlukla otsu çok yıllık, birkaçı yıllık veya iki yıllık ve bazıları alçak alt çalı odunsu bazal gövdelidirler.Yapraklar zıt, basit, çoğunlukla doğrusal ve genellikle kuvvetli gloköz gri yeşil ila mavi yeşildir. Dalcıkların ucunda tek tek ya da topluca bulunan çiçekleri beyaz, pembe ya da kırmızı renklidir. Her çiçek bir çanakçık oluşturan dört burgu yaprakçığıyla belirgindir. Çiçekleri tipik olarak fırfırlı veya pinked kenar boşluklu beş yapraklıdır ve (neredeyse tüm türlerde) soluk ila koyu pembedir. D. knappii türü mor merkezli sarı çiçeklidir. Bazı türleri özellikle de uzun ömürlü pembeler güçlü baharat kokularıyla bilinir.

Bahçe karanfili en ünlüsüdür. Bu karanfilin katmerli, yarı katmerli, alacalı ve hoş kokulu pek çok çeşidi vardır. Çok yıllık bir bitki olan bu karanfil türü kesme çiçek elde etmek için özellikle seralarda yetiştirilir ve çelikle üremesi sağlanır. Bahçe çeşitleri genellikle fideyle çoğaltılır ve iki yıllık ya da çok yıllık bitkiler gibi yetiştirilir.

Kır karanfili (Dianthus plumarius) çim gibi sık biten, çok zarif, küçük çiçekli, ince saçaklı ve taç yapraklıdır.

İki yıllık ya da bir yıllık olan Çin karanfili (Diantus sinensis) çok değişik çiçekli bitkidir.

İki yıllık ya da çok yıllık bir karanfil türü olan hüsnüyusuf da denen (Diantus barbatus) sap ucunda şemsiye biçimde toplu küçük çiçekler açan bir türdür.

Karanfil çiçekleri balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak infusyon ya da şurup halinde kullanılır. Karanfiller çoğunlukla kuzey yarı kürenin ılıman bölgelerinde, özellikle Akdeniz havzasında yetişen bitkilerdir. 80 kadar cinsi 2.000'den fazla türü vardır.

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçilen türler şunlardır:

Dianthus abchasicus
Dianthus acantholimonoides
Dianthus acicularis
Dianthus acrochlorus
Dianthus afghanicus
Dianthus agrostolepis
Dianthus akdaghensis
Dianthus albens – vahşi pembe
Dianthus algetanus

D. alpinus –– Alp pembesi

Dianthus amurensis – Amur pink
Dianthus altaicus
Dianthus anatolicus
Dianthus altaicus

D. ancyrensis –

Dianthus andronakii
Dianthus androsaceus
Dianthus angolensis
Dianthus angrenicus
Dianthus angulatus
Dianthus anticarius
Dianthus arenarius – sand pink
Dianthus aristatus
Dianthus armeria – Deptford pembesi
Dianthus arpadianus
Dianthus arrostii
Dianthus aticii
Dianthus atschurensis
Dianthus austroiranicus
Dianthus awaricus
Dianthus aydogdu
Dianthus aytachii
Dianthus balansae
Dianthus balbisii
Dianthus barbatus – Hüsnüyusuf
Dianthus basianicus
Dianthus basuticus – Lesoto pembesi
Dianthus behriorum
Dianthus benearnensis
Dianthus bessarabicus

D. bicolor –

Dianthus biflorus
Dianthus bolusii – Dağ pembesi
Dianthus borbasii
Dianthus borbonicus
Dianthus brachycalyx
Dianthus brevicaulis
Dianthus brevipetalus
Dianthus broteri
Dianthus brutius
Dianthus brutius
Dianthus burchellii
Dianthus burdurensis
Dianthus burgasensis
Dianthus busambrae
Dianthus cachemiricus
Dianthus caespitosus – Karoo pembesi
Dianthus callizonus
Dianthus campestris
Dianthus candicus
Dianthus capitatus
Dianthus carbonatus
Dianthus carmelitarum
Dianthus carthusianorum – Kartus pembesi
Dianthus caryophyllus – karanfil veya karanfil pembesi
Dianthus caucaseus
Dianthus charadzeae
Dianthus charidemi
Dianthus chimanimaniensis
Dianthus chinensis – Çin pembesi
Dianthus chouardii
Dianthus ciliatus
Dianthus chouardii
Dianthus cinnamomeus
Dianthus cintranus
Dianthus collinus
Dianthus corymbosus
Dianthus crassipes
Dianthus crenatus
Dianthus cruentus
Dianthus cretaceus
Dianthus cribrarius

D. crinitus –

Dianthus crossopetalus
Dianthus cruentus
Dianthus cyprius – Kuzey Kıbrıs pembesi
Dianthus cyri
Dianthus daghestanicus
Dianthus darvazicus
Dianthus deltoides – maiden pink

D. denaicus – D. deserti – D. desideratus – D. diffusus – D. dilepis – D. diutinus – D. diversifolius – D. dobrogensis – D. edetanus – D. elatus – D. elbrusensis – D. eldivenus – D. elegans – D. elongatus – D. elymaiticus – D. engleri – D. eretmopetalus –

Dianthus erinaceus

D. ernesti-mayeri – D. erythrocoleus – D. eugeniae – D. excelsus – D. falconeri – D. fallax – D. ferrugineus – D. floribundus – D. foliosus – D. formanekii –

Dianthus fragrans
Dianthus freynii
Dianthus fruticosus
Dianthus furcatus

D. gabrielianae – D. galicicae – D. gallicus – D. genargenteus – D. giganteiformis –

Dianthus giganteus – giant pink
Dianthus glacialis

D. glutinosus – D. goekayi – D. goerkii –

Dianthus gracilis
Dianthus graniticus
Dianthus gratianopolitanus – Cheddar pink

D. grossheimii – D. guessfeldtianus – D. guttatus –

Dianthus haematocalyx

D. hafezii – D. halisdemirii – D. hamzaoglui – D. harrissii – D. helenae – D. × hellwigii – D. henteri – D. hoeltzeri – D. holopetalus – D. humilis – D. hymenolepis – D. hypanicus – D. hyrcanicus –

Dianthus hyssopifolius alttür gallicus – Fransız pembesi veya Jersey pembesi

D. ichnusae – D. imereticus – D. inamoenus – D. ingoldbyi – D. insularis – D. integer – D. integerrimus – D. jablanicensis – D. jacobsii – D. jacquemontii – D. japigicus –

Dianthus japonicus – Seashore pembesi
Dianthus japigicus

D. jaroslavii – D. jugoslavicus – D. juniperinus – D. juzeptchukii – D. kapinaensis – D. karami – D. karataviensis – D. kastembeluensis – D. khamiesbergensis – D. kirghizicus – D. kiusianus –

Dianthus kladovanus

D. klokovii –

Dianthus knappii

D. koreanus – D. kubanensis – D. kuschakewiczii – Şablon:Türlast D. lactiflorus – D. laingsburgensis – D. langeanus – D. laricifolius – D. legionensis – D. lenkoranicus – D. leptoloma – D. leptopetalus – D. leucophaeus – D. leucophoeniceus –

Dianthus libanotis – Lübnan pembesi

D. lindbergii – D. longicalyx – D. longiglumis – D. longivaginatus –

Dianthus lusitanus

Şablon:Türlast D. macedonicus – D. macranthoides – D. macranthus – D. macroflorus – D. mainensis – D. marschallii – D. martuniensis – D. masmenaeus – D. mazanderanicus – D. membranaceus – D. mercurii – D. micranthus –

Dianthus microlepis
Dianthus micropetalus – grassveld pembesi
Dianthus moesiacus

D. monadelphus –

Dianthus monspessulanus – fringed pink

D. montüressulanus –

Dianthus mooiensis - frilly carnation
Dianthus myrtinervius – Arnavut pembesi

D. multiaffinis – D. multiceps – D. multiflorus – D. multisquameus – D. muschianus – Şablon:Türlast D. namaensis – D. nangarharicus – D. nanshanicus –

Dianthus nardiformis

D. nihatii –

Dianthus nitidus

Şablon:Türlast D. ohridanus – D. oliastrae –

Dianthus orientalis

D. oschtenicus – D. paghmanicus – D. palinensis – D. pallidiflorus – D. pamiroalaicus – D. pancicii – D. patentisquameus – D. pavlovii –

Dianthus pavonius

D. pelviformis –

Dianthus pendulus

D. persicus –

Dianthus petraeus
Dianthus pinifolius

D. platyodon –

Dianthus plumarius – garden pinks, wild pink

D. plumbeus – D. polylepis – D. polymorphus – D. pontederae – D. praecox – D. pratensis – D. prilepensis – D. pseudarmeria – D. pseudocrinitus –

Dianthus pungens

D. purpureimaculatus – D. pusillus – D. pygmaeus – D. pyrenaicus – D. raddeanus – D. ramosissimus – D. recognitus –

Dianthus repens – boreal carnation

D. rigidus – D. robustus – D. roseoluteus – D. rudbaricus – D. rupicola – D. ruprechtii – D. sachalinensis – D. saetabensis – D. sahandicus – D. sajanensis – D. sancarii – D. sardous – D. scaber –

Dianthus scardicus
Dianthu schemachensis
Dianthus seguieri – Sequier's pink
Dianthus seidlitzii
Dianthus seisuimontanus
Dianthus semenovii
Dianthus seravschanicus
Dianthus serotinus – late pink
Dianthus serpentinus
Dianthus serratifolius
Dianthus serratifolius
Dianthus serrulatus
Dianthus sessiliflorus
Dianthus setisquameus
Dianthus shinanensis
Dianthus siculus
Dianthus simulans
Dianthus sinaicus
Dianthus siphonocalyx
Dianthus skopjensis
Dianthus somanus
Dianthus soongoricus
Dianthus spiculifolius
Dianthus squarrosus
Dianthus stamatiadae
Dianthus stapfii
Dianthus stenocephalus
Dianthus stepanovae
Dianthus sternbergii
Dianthus stramineus
Dianthus stribrnyi
Dianthus strictiformis
Dianthus strictus
Dianthus strymonis
Dianthus subacaulis
Dianthus subaphyllus
Dianthus subscabridus
Dianthus subulosus
Dianthus superbus– large pink, nadeshiko
Dianthus sylvestris – wood pink
Dianthus szowitsianus
Dianthus tabrisianus
Dianthus takhtajanii
Dianthus talyschensis
Dianthus tenuiflorus
Dianthus tenuifolius
Dianthus thunbergii – Thunberg's wild pink
Dianthus tlaratensis
Dianthus toletanus
Dianthus transvaalensis
Dianthus trifasciculatus
Dianthus tripunctatus
Dianthus tunicoides
Dianthus turkestanicus
Dianthus türhacioticus
Dianthus türiculifolius
Dianthus tymphresteus
Dianthus ucarii
Dianthus ugamicus
Dianthus uniflorus
Dianthus uralensis
Dianthus urumoffii
Dianthus uzbekistanicus
Dianthus vanensis
Dianthus varankii
Dianthus vigoi
Dianthus viridescens
Dianthus viscidus
Dianthus vladimiri
Dianthus vodnensis
Dianthus volgicus
Dianthus vulturius
Dianthus webbianus
Dianthus woroschilovii
Dianthus xylorrhizus
Dianthus zangezuricus
Dianthus zederbaueri
Dianthus zeyheri
Dianthus zonatus

Ekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Karanfil türleri lahana güvesi, çift çizgili pug, büyük sarı alt kanatlı dahil olmak üzere Lepidoptera ve lychnis türlerinin larvalarınca besin bitkisi olarak kullanılır. Ayrıca Coleophoranın üç türü C. dianthi, C. dianthivora ve C. musculella (sadece D. superbus ile beslenir) sadece karanfille beslenir;

Yetiştirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1717'den beri karanfil türleri yaygın şekilde yetiştirildi ve melezleştirildi, bahçede ve çiçekçilik de kullanım için beyaz, pembe, sarı ve kırmızının tüm tonlarında çok çeşitli çiçekler şeklinde binlerce kültürde çiçek üretildi. Karanfil genellikle aşağıdaki ana gruplara ayrılır:-^[1]^[2]

Bordür karanfilleri - dayanıklı, 60 cm'ye kadar büyüyen büyük çiçeklidir.
Sürekli çiçek açan karanfiller - yıl boyunca çiçek açan, cam altında yetişen, genellikle teşhir amaçlı kullanılan, 150 cm (59 in) olarak büyüyen çeşittir.
Malmaison karanfilleri - yoğun "karanfil" kokusu için yetiştirilen, 70 cm^'ye kadar büyüyen 'Souvenir de la Malmaison' çeşidinden elde edilir.
Eski moda pembeler yaz aylarında çiçek yığınlarıyla mavi-yeşil yapraklardan höyükler oluşturan yaprak dökmeyen uzun ömürlü bitkiler olup 45 cm'ye kadar büyür.
Modern pembeler - 45 cm'e kadar büyüyen, genellikle yılda iki veya üç kez çiçek açan yeni çeşitlerdir.
Alp pembeleri - mat oluşturan çok yıllık bitkilerdir, taş döşeli veya alp bahçeleri için uygun olup 10 cm'ye kadar büyür.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Çiçeklerin dilinde, pembe Dianthus cesareti simgeler.^[3]

Dianthus gratianopolitanus - Çedar pembesi - yabani bitki örtüsünü koruma yardım kuruluşu Plantlife tarafından yapılan bir anketin ardından 2002 yılında Somerset'in ilçe çiçeği olarak seçildi.^[4] Dianthus japonicus, Hiratsuka, Kanagawa, Japonya'nın resmi çiçeğidir.

Japonya'da Dianthus superbus - saçaklı pembe veya nadeshiko - geleneksel ideal kadın arketipini tanımlamak için Yamato-nadeshiko teriminde kullanılır.