Kızıl Kmerler (Kmerce: ខ្មែរក្រហម, Khme Kraham, Fransızca: Khmer Rouge), Kamboçya'da gerilla savaşıyla iktidarı ele geçirerek 1975-79 arasında ülkeyi yöneten kısmen Maocu, radikal devrimci^[1] hareket. Hareketin kurucusu ve önderi Pol Pot'tur. Pol Pot aynı zamanda Demokratik Kampuçyanın kurucularındandır ve Kızıl Kmerler Demokratik Kampuçyanın silahlı kuvvetleridir. 1967'de, Kamboçya Komünist Partisi'nin silahlı kolu olarak kurulduğu kabul edilir. Yaklaşık olarak 750 bin - 1 milyon arası^[2][3] insanın ölümü ile sonuçlanan Kamboçya soykırımından sorumludurlar.^[4]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'ların başlarında Fransa'da eğitim görmüş Marksistlerin yönetiminde Prens Norodom Sihanouk'a karşı bir ayaklanmaya katılan komünistler, 1967'de bir köylü isyanında, 1968'de ise hızla yayılan bir kabile ayaklanmasında yer aldılar. Mart 1970'te Prens Sihanouk'u deviren General Lon Nol liderliğindeki sağcı darbeyle Kmer Cumhuriyeti kuruldu. Kızıl Kmerler, Sihanouk'a sadık kalan bazı komutanlarla ittifak kurdular. Darbeden kısa bir süre sonra ABD ve Güney Vietnam birliklerinin ülkeyi işgal etmeleriyle Kamboçya Vietnam Savaşı'nın taraflarından biri durumuna geldi. Yeni rejimin baskıcı önlemlerinden kaçan Kamboçyalı Vietnamlılar ile özerk bir cumhuriyet kurmaya çalışan Müslüman azınlıktan yaklaşık 2 bin kişi de onlara katıldı. Bu sırada Kuzey Vietnam'ın başkenti Hanoi'ye götürülerek komünistlerce eğitilen başka bir Kamboçyalı grup da ülkeye dönerek Kmer Viet-Minh adıyla ortaya çıktı.

General Lon Nol yönetimi ABD'den gördüğü askeri ve mali desteğe karşın Kızıl Kmerlere karşı başarılı olamadı. Yaklaşık beş yıl süren iç savaş boyunca Kiyö Sampan, Hou Yuon ve Hu Nim önderliğindeki Kızıl Kmerler hükûmet birliklerine karşı yürüttüğü silahlı mücadeleyle Kamboçya'nın kırsal kesimlerinin tümünde iktidarlarını pekiştirdiler. Sonunda Nisan 1975'te başkent Phnom Penh'e başarılı bir saldırı düzenleyerek ele geçirdiler. Ardından Demokratik Kampuçya devletini kurdular.

Mart 1976'da Kiyö Sampan devlet başkanı, Pol Pot başbakan oldu. 1977'de ise Çin çizgisindeki Komünist Parti resmen devlet partisi olarak tanındı. 20. yüzyılın en kanlı rejimlerinden bir kabul edilen^[kim?] Kızıl Kmer iktidarı, bütün dünyada hiçbir Marksist yönetimin başvurmadığı kadar aşırı bir şiddet uygulamasına girişti. Ülkedeki meslek sahiplerinin ve teknik elemanların hemen hepsi yok edildi. Kentlerde yaşayan milyonlarca kişi zorla köylere yerleştirilerek kolektif çiftliklerde çalışmaya zorlandı. Rejim düşmanı ilan edilenler aileleriyle beraber toplu olarak katledildi. Bu dönemde ekonomik sistemin felce uğraması nedeniyle baş gösteren açlık ve salgın hastalıklar sonucu ölenlerin sayısının, siyasi nedenlerle öldürülenlerle birlikte yaklaşık 2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.

Kızıl Kmer iktidarı sırasında Kamboçya ve Vietnam arasında yoğunlaşan sınır sorunları Aralık 1977'de iki ülke arasındaki ilişkilerin tamamen kopmasına yol açtı. Pol Pot'un Çin Halk Cumhuriyeti'ne yakınlaşması Vietnam saldırılarını yoğunlaştırdı.

Ocak 1979'da ülkeyi işgal eden Vietnam birlikleri ve Vietnam yanlısı Kamboçyalı komünistler (KUFNS) Kızıl Kmer yönetimine son verdiler ve Vietnam'ın teknik ve mali desteğine dayanan bir hükûmet kuruldu. Kızıl Kmer rejiminin çökmesinden sonra Çin'e kaçan Pol Pot ve Kiyö Sampan yönetiminde, Kamboçya'nın ücra köşelerine çekilen Kızıl Kmerler, bu kez Tayland sınırı yakınlarındaki üslerinden ve Çin'den destek alarak yeniden gerilla savaşı başlattılar. 1982'de Vietnam destekli merkezi hükûmete karşı çıkan ve komünist olmayan iki başka Kmer grubuyla, Prens Sihanouk'un fahri önderliği altında gevşek bir koalisyon oluşturdular ve zamanla bu koalisyonun en güçlü tarafı durumuna geldiler. 1990'da Vietnam birliklerinin Kamboçya'dan çekilmesinden sonra, iç savaşı sonlandırmak üzere Kızıl Kmerler ile savaşın öteki tarafları arasında varılan antlaşma 1992'de Paris'te imzalandı. Ama Kızıl Kmerler antlaşmanın uygulanması konusunda güçlük çıkarmayı sürdürdüler.

1990'larda büyük kopuşlara rağmen özellikle Tayland sınırında gerilla savaşına devam ettiler. Kızıl Kmerler, 1998'de liderleri Pol Pot'un ölümünden sonra tamamen çözüldüler. Pol Pot'un ardılı Kiyö Sampan'ın teslim olmasından (Aralık 1998) sonra 1999'a kadar pek çok üyesi ya yakalandı ya da teslim oldu. 1999 yılında "Kasap" lakaplı Ta Mok yakalanmıştır.

1975-79 yılları arasında Kamboçya'yı yöneten Kızıl Kmerler, 2 milyona yakın insanın öldürülmesinden sorumlu tutulmaktadır. Ancak, Pol Pot'un yardımcısı olan Nuon Çea, Kamboçyalıların ölümünden komşu Vietnam'daki Maocu yönetimi sorumlu tutmaktadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pol Pot
• Kızıl Kmer Ölüm Tarlaları

İlgili film ve belgeseller[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ölüm Tarlaları (1984) imdb 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Eksik Resim (2013) imdb 1 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Önce Babamı Öldürdüler (2017) imdb 13 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• S21: Ölüm Makinesi Kızıl Kmerler (2003) imdb 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sıfır Yılı: Kamboçya'nın Sessiz Ölümü (1979) imdb 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kızıl Kmerler ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• The Khmer Rouge Trial Task Force
• Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia (ECCC) 16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Office of the High Commissioner for Human Rights in Cambodia4 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Selected Documents of the Khmer Rouge
• Cambodia Tribunal Monitor30 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Condescending Saviours: What Went Wrong with the Pol Pot Regime19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Khmer Rouge S21 art exhibition at Tuol Sleng 26 jan 2011 – 26 apr 2011 by Peter Klashorst 20 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Soykırım[değiştir | kaynağı değiştir]

• Khmer Rouge and the Cambodian Genocide28 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives15 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• From Sideshow to Genocide 30 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yale University: Cambodian Genocide Program21 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "The Demography of Genocide: Cambodia and East Timor"21 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Critical Asian Studies, 35:4, 2003) [in .pdf format]
• Digital Archive of Cambodian Holocaust Survivors 16 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• PBS Frontline/World: Pol Pot's Shadow 12 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Survivor of the killing fields describes her experience
• Calculations for Cambodian genocide figures9 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Cambodia Tales: Khmer Rouge torture and killing paintings
• Khmer Rouge Tribunal Updates
• Genocide of Cham Muslims 4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Statistics of Cambodian Democide: Estimates, Calculations, And Sources," by R.J. Rummel.9 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kategorisiz[değiştir | kaynağı değiştir]

• Documentation Center of Cambodia12 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Chigas, George (2000). "Building a Case Against the Khmer Rouge: Evidence from the Tuol Sleng and Santebal Archives". Harvard Asia Quarterly. 4 (1). ss. 44-49. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2012.