Hyaenodon

*Hyaenodon*
Yaşadığı dönem aralığı: 41,2-20,4 myö
Bartoniyen-Barstoviyen^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Hyaenodon; Yaşadığı dönem aralığı: 41,2-20,4 myö; Bartoniyen-Barstoviyen PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	H. horridus iskeleti
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	†Hyaenodonta
Familya:	†Hyaenodontidae
Alt familya:	†Hyaenodontinae
Cins:	†Hyaenodon; Laizer & Parieu, 1838
Tip tür
	†Hyaenodon leptorhynchus Laizer & Parieu, 1838
Türler
	†H. americanus Bravard, 1858; †H. andrewsi Savage, 1965; †H. bavaricus Dehm, 1935; †H. brevirostris Macdonald, 1970; †H. brachycephalus Osborn, 1909; †H. cayluxi Filhol, 1876; †H. chunkhtensis Dashzeveg, 1985; †H. crucians Leidy, 1853; †H. cruentus Leidy, 1853; †H. dubius Filhol, 1873; †H. eminus Matthew and Granger, 1925; †H. exiguus Stock, 1933; †H. filholi Schlosser, 1877; †H. gigas Dashzeveg, 1985; †H. horridus Leidy, 1853; †H. incertus Dashzeveg, 1985; †H. leptocephalus Scott, 1888; †H. leptorhynchus Laizer and Parieu, 1838 (tip tür); †H. matthewi Savage, 1965; †H. megaloides Mellett, 1977; †H. microdon Mellett, 1977; †H. mongoliensis (Dashzeveg, 1964); †H. montanus Douglass, 1902; †H. mustelinus Scott, 1894; †H. neimongoliensis Huang and Zhu, 2002; †H. pervagus Matthew and Granger, 1924; †H. pilgrimi Savage, 1965; †H. pumilus Lavrov, 2019; †H. raineyi Gustafson, 1986; †H. venturae Mellet, 1977; †H. vetus Stock, 1933; †H. weilini Wang, Qiu, and Wang, 2005; †H. yuanchensis Young, 1937;

Hyaenodon ("sırtlan-dişli"), Avrasya, Kuzey Amerika ve Afrika'da yaşamış bir etçil memeli, soyu tükenmiş etçil fosil memelilerin bir ailesi olan Hyaenodontidae'nin tip cinsidir. Hyaenodon cinsine dahil edilmiş türler orta Eosen'den erken Miyosen'e kadar yaklaşık 20-25 milyon yıl boyunca yaşadı.^[2]

Hyaenodon'un çeşitli türleri birbirleriyle ve diğer hyaenodont cinsleriyle (Sinopa, Dissopsalis ve Hyainailurus dahil) rekabet etti, Afrika ile Asya'daki Miyosen'e kadar ekolojik topluluklarda yırtıcı olarak önemli roller oynadı, Mesohippus gibi ilkel atlar ve ilkel devegiller (oreodont) gibi çeşitli türlerle avlandı.^[3] Kuzey Dakota'da bulunan bir fosil olan Dinictis'in kafatasındaki diş delinme izlerinin analizine göre, Hyaenodon türleri, nimravidler ("sahte kılıç dişli kediler") de dahil olmak üzere, zamanlarının diğer büyük etoburlarını başarıyla avlamışlardır.^[4]

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu cinsin bazı türleri, zamanlarının en büyük karasal etçil memelileri arasındaydı; diğer etçil memelilee sadece sansar büyüklüğündeydi. Birçok türün kalıntıları Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'dan bilinmektedir.^[5]

Erken etçil memelilerin tipik özelliği olan, Hyaenodon bireylerinin çok büyük bir kafatası vardı, ancak sadece küçük bir beyni vardı. Kafatası uzundur ve dar bir burnu vardır - örneğin köpek etoburlarına göre kafatasının uzunluğuna göre çok daha büyüktür. Boyun, kafatasından daha kısaydı, vücut ise uzun ve sağlamdı ve uzun bir kuyrukla sona erdi.

En büyük Kuzey Amerika türü olan yetişkin veya alt yetişkin H. horridus'un ortalama ağırlığının yaklaşık 40 kg (88 lb) olduğu ve 60 kg'ı (130 lb) geçmediği tahmin edilmektedir. En büyük Hyaenodon türü olan H. gigas, çok daha büyüktü, 378 kg (833 lb) ve yaklaşık 3,0 m idi.^[6] Kuzey Amerika'nın erken Oligosen'inden H. crucian'ların sadece 10 ila 25 kg (22 ila 55 lb) olduğu tahmin edilmektedir. Kuzey Amerika'nın geç Eosen döneminden H. microdon ve H. mustelinus daha da küçüktü ve muhtemelen yaklaşık 5 kg ağırlığındaydı.^[7]

Genel olarak daha büyük (ancak yakından ilişkili) Hyainailouros ile karşılaştırıldığında, Hyaenodon'un diş yapısı daha çok eti kesmeye ve daha az kemik kırmaya yönelikti.^[3]

Diş[değiştir | kaynağı değiştir]

Genç Hyaenodon örnekleri üzerinde yapılan araştırmalar, hayvanın çok sıra dışı bir diş değiştirme sistemine sahip olduğunu gösteriyor. Gençlerde dişlerin çıkmasının son aşamasını tamamlaması yaklaşık 3-4 yıl sürdü, bu da uzun bir ergenlik dönemi anlamına geliyordu. Kuzey Amerika formlarında, ilk üst premolar birinci üst molardan önce çıkarken, Avrupa formlarında birinci üst moların daha erken bir çıkışı görülür.^[8]

Dağılım ve türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Amerika'da H. brevirostris formundaki son Hyaenodon geç Oligosen'de ortadan kayboldu. Avrupa'da, daha önce Oligosen'de ortadan kaybolmuşlardı.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Hyaenodon". paleobiodb.org. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
^ "PaleoBiology Database: Hyaenodon, basic info". 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
^ ^a ^b Wang, Xiaoming; and Tedford, Richard H. Dogs: Their Fossil Relatives and Evolutionary History. New York: Columbia University Press, 2008.p17
^ Hoganson, John W; and Person, Jeff. "Tooth puncture marks on a 30 million year old Dinictis skull." 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Geo News. July 2011. p12-17.
^ ^a ^b Wang, Xiaoming, Qiu, Zhanxiang, and Wang, Banyue, 2005. Hyaenodonts and Carnivorans from the Early Oligocene to Early Miocene of Xianshuihe Formation, Lanzhou Basin, Gansu Province, China 11 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Palaeontologia Electronica Vol. 8, Issue 1; 6A: 14p, online 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ WANG X. & TEDFORD R. H. 2008. — Dogs, their fossil relatives and evolutionary history. Columbia University Press: 1-219.
^ Naoko Egi (2001) Body Mass Estimates in Extinct Mammals from Limb Bone Dimensions: the Case of North American Hyaenodontids _Palaeontology 44 (3), 497–528 DOI:10.1111/1475-4983.00189
^ Katharina Anna Bastl, First evidence of the tooth eruption sequence of the upper jaw in Hyaenodon (Hyaenodontidae, Mammalia) and new information on the ontogenetic development of its dentition, Paläontologische Zeitschrift (Impact Factor: 1.1). 10/2013; 88:481-494. DOI: 10.1007/s12542-013-0207-z

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Hyaenodon ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Hyaenodon ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

[1] "Hyaenodon". paleobiodb.org. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.

[2] "PaleoBiology Database: Hyaenodon, basic info". 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.

[Wang,_Xiaoming_2008._p17-3] Wang, Xiaoming; and Tedford, Richard H. Dogs: Their Fossil Relatives and Evolutionary History. New York: Columbia University Press, 2008.p17

[4] Hoganson, John W; and Person, Jeff. "Tooth puncture marks on a 30 million year old Dinictis skull." 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Geo News. July 2011. p12-17.

[Wang,_2005-5] Wang, Xiaoming, Qiu, Zhanxiang, and Wang, Banyue, 2005. Hyaenodonts and Carnivorans from the Early Oligocene to Early Miocene of Xianshuihe Formation, Lanzhou Basin, Gansu Province, China 11 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Palaeontologia Electronica Vol. 8, Issue 1; 6A: 14p, online 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[6] WANG X. & TEDFORD R. H. 2008. — Dogs, their fossil relatives and evolutionary history. Columbia University Press: 1-219.

[7] Naoko Egi (2001) Body Mass Estimates in Extinct Mammals from Limb Bone Dimensions: the Case of North American Hyaenodontids _Palaeontology 44 (3), 497–528 DOI:10.1111/1475-4983.00189

[8] Katharina Anna Bastl, First evidence of the tooth eruption sequence of the upper jaw in Hyaenodon (Hyaenodontidae, Mammalia) and new information on the ontogenetic development of its dentition, Paläontologische Zeitschrift (Impact Factor: 1.1). 10/2013; 88:481-494. DOI: 10.1007/s12542-013-0207-z

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Hyaenodon nedir?, Hyaenodon anlamı nedir?, Hyaenodon ne demektir?