Guatemala Kızılderilileri

Guatemala Kızılderilileri
(*Indios de Guatemala*)
	Guatemala'da konuşulan dillerin dağılım haritası; (Castilian = Guatemala İspanyolcası ve Garifuna ile Xinka hariç hepsi Maya dilleridir)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
	Maya dilleri, İspanyolca (Guatemala İspanyolcası)
Din
	Hristiyanlık, Maya dini

Guatemala Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Guatemala^[1]^[2] ya da Los indios guatemaltecos^[2]), Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler (% 9.1), Kakçikeller (% 8.4), Mamlar (% 7.9) ve Kekçiler (% 6.3) olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin (Şinkalar ve Garifunalar) oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.

Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan bir soykırım geçirmişlerdir. İronik olarak, Guatemala Maya dilleri ve kültürü konusunda çalışmalar yapan Guatemala Maya Dilleri Akademisi'nin merkezi olarak, bu soykırımın suçlularından biri olan savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) seçilmiştir.^[3]

Avrupalılaş[tır]manın (Guatemala İspanyolcası ladinización) sonucu olarak, Kızılderililer ile İspanyolların melezi ve anadili İspanyolca olan Mestizolar Guatemala'da Ladino adıyla bilinir ve yasa gereği ayrı bir etnik grup olarak tanımlanır.^[4]^[5]^[6]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

1778-1990 yılları arasındaki Guatemala Kızılderililerinin ve Ladinoların nüfusu:^[2]

Yıl	Toplam	Ladino	Kızılderililer	Kızılderili yüzdesi
1778	392.272	80.485	311.797	78.4
1837	?	179.047	?	?
1880	1.224.602	379.828	844.744	68.9
1893	1.364.678	481.954	882.733	64.6
1921	2.004.900	704.793	1.299.927	64.8
1950	2.790.868	1.293.607	1.497.261	53.5
1964	4.287.997	2.497.055	1.808.942	42.2
1973	5.160.221	2.900.197	2.260.024	43.8
1981	6.054.227	3.517.705	2.536.522	41.9
1990	9.197.351	5.347.340	3.850.011	41.8

Halklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk	Nüfus (2002)^[7]	departman
Açiler (Achi’)	105.992	Baja Verapaz
Akatekler (Akateko)	39.370	Huehuetenango
Avakatekler (Awakateko)	11.068	Huehuetenango
Çalçitekler (Chalchiteko)	30.000^[8]	Huehuetenango
Çortiler (Ch’orti’)	46.833	Chiquimula, Zacapa
Çuhlar (Chuj)	64.438	Huehuetenango
Hakaltekler (Jakalteko, Popti’)	47.024	Huehuetenango
İşiller (Ixil)	95.315	El Quiché
İtzalar (Itza’)	1.983	El Petén
Kakçikeller (Kaqchikel)	832.968	Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez
Kanhoballar (Q’anjob’al)	159.030	Huehuetenango
Kekçiler (Q'eqchi')	852.012	Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal
Kiçeler (K´iche´)	1.270.953	El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango
Mamlar (Mam)	617.171	Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu
Mopanlar (Mopan)	2.891	El Petén
Pokomamlar (Poqomam)	42.009	Escuintla, Guatemala, Jalapa
Pokomçiler (Poqomchi’)	114.423	Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché
Sakapultekler (Sakapulteko)	9.763	El Quiché
Sipakapalar (Sipakapense)	10.652	San Marcos
Tektitekler (Tektiteko)	2.077	Huehuetenango
Tzutuhiller (Tz’utujil)	78.498	Sololá, Suchitepéquez
Uspantekler (Uspanteko)	7.494	El Quiché
Şinkalar (Xinka)	16.214	Santa Rosa
Garifunalar (Garífuna)	5.040	Livingston