Boz yunus

Boz yunus
	Boz yunus
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia (Hayvanlar);
Şube:	Chordata (Kordalılar);
Sınıf:	Mammalia (Memeliler);
Takım:	Cetacea (Balinalar);
Alt takım:	Odontoceti;
Familya:	Delphinidae(Yunusgiller);
Cins:	Grampus;
Tür:	G. griseus;
İkili adlandırma
	Grampus griseus; G. Cuvier, 1812
	; Boz yunus ; doğal yaşam alanı

Boz yunus (Grampus griseus), gri yunus ya da Risso yunusu, Grampus cinsinde yer alan tek yunus türüdür.

Adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Boz yunus cinsinin adı olan grampus sözcüğünün etimolojisi tam olarak bilinmemektedir. Latince grandis piscis ya da Fransızca grand poisson kelimelerinin birleşik hâli olabileceği düşünülmektedir ki her ikisi de büyük balık anlamına gelmektedir. Türün adı olan griseus ise vücudunun boz rengine ithafen verilmiştir. Risso yunusu da denilen bu yunusun adı, ilk olarak Antoine Risso'nun tanımlamasına dayandığı için oradan gelmektedir.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Boz yunusun vücudunun ön kısmı ve sırt yüzgeci görece oldukça büyüktür ama vücudunun arkası incelerek oldukça dar bir kuyruk ile son bulur. Ampul şeklindeki kafasının önünde dik bir kırışıklık bulunur.^[1]

Yavru yunusların sırtları gri ile kahverengi arası, karınları da krem rengindedir ve ağızları ile göğüslerinde çıpa şeklinde beyaz bölgeler bulunur. Daha büyük yunuslarda ise beyaz olmayan alanlar hemen nhemen siyah olacak kadar koyulaşır ve sonradan açılırlar ama sırt yüzgeci her zaman siyah kalır. Sosyal etkileşimden kaynaklanan doğrusal yara izleri vücutlarını baştan aşağıya kaplayabilir. Yaşlı bireyler çoğunlukla beyaz renklidirler. Bireylerin çoğunda hepsi alt çenede olmak üzere 2-7 çift arası diş bulunur.^[1]

Boyları genellikle 3 m.'dir ancak 3,8 m.'ye varan yunuslara rastlanmıştır. Yunusların genelinde olduğu gibi, erkekler dişilerden biraz daha büyüktürler. Ağırlıkları 300–500 kg. arasında değişen bu tür adına "yunus" denen en ağır deniz memelisi türüdür.^[2]^[3]

Nüfus ve dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm dünya üzerinde ılık ve tropik sularda ve genellikle kıyıdan uzak derin denizlerde bulunurlar. Hint Okyanusu'nun, Pasifik Okyanusu'nun ve Atlantik Okyanusu'nun tropik bölgeleri dışında, Basra Körfezi, Akdeniz ve Kızıldeniz'de görülürler ama Karadeniz'de görülmemişlerdir. Alaska Körfezi ve Grönland'ın güneyinden, Ateş Toprakları'na kadar yaşarlar.^[1]

Tercih ettikleri alanlar hemen kıta sahanlığının açığında, deniz derinliğinin 400 ile 1,000 m arasında değiştiği ve deniz suyu sıcaklığının da en az 10 °C olduğu ve genellikle 15–20 °C arasında değiştiği yerlerdir.^[1]

ABD'nin kıta sahanlığı çevresindeki nüfusunun 60,000'i geçtiği tahmin edilmektedir. Pasifik'te yapılan sayımda doğu tropik sularda 175,000, batı tropik sularda da 85,000 olduğunu göstermiştir. Dünya üzerindeki toplam nüfusu bilinmemektedir.

Beslenme ve üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle geceleri olmak üzere yalnızca kalamar ile beslenirler. Çoğunlukla 10-50 arası yunustan oluşan gruplar ile dolaşırlar ama sayıları 400'e de çıkabilir. Diğer yunus türleri ile birlikte de dolaşırlar.

Gebelik süresi yaklaşık 13-14 ay sürer ve 2,4 yılda bir doğum yaparlar. Pasifiğin doğusunda kışları, batısında ise yaz ve sonbaharları daha çok doğum yaparlar. Dişiler cinsel olgunluğa 8-10 yaşında, erkekler ise 10-12 yaşında ulaşırlar. En uzun yaşamış olan örnek 34,5 yaşına erişmiştir.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e Baird, Robin W. (2009). Perrin, William F.; Wursig, Bernd; Thewissen, J. G. M. (Ed.). Encyclopedia of Marine Mammals (2 bas.). 30 Corporate Drive, Burlington Ma. 01803: Academic Press. s. 975. ISBN 9780123735539. 9 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010. (İngilizce)
^ American Cetacean Society Fact Sheet - Risso's Dolphin 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Whale and Dolphin Conservation Society 24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
ARKive Fotoğraflar ve video (İngilizce)

[emm975-1] Baird, Robin W. (2009). Perrin, William F.; Wursig, Bernd; Thewissen, J. G. M. (Ed.). Encyclopedia of Marine Mammals (2 bas.). 30 Corporate Drive, Burlington Ma. 01803: Academic Press. s. 975. ISBN 9780123735539. 9 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010. (İngilizce)

[acs-2] American Cetacean Society Fact Sheet - Risso's Dolphin 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010.

[1]

[2]

[3]

Grampus nedir?, Grampus anlamı nedir?, Grampus ne demektir?