Giotto (uzay aracı)

*Giotto*
	Giotto uzay aracının sanatsal bir tasviri
Uygulayıcı	Avrupa Uzay Ajansı
COSPAR kimliği	1985-056A
SATCAT no.	15875
Web sitesi	ESA.int'deki Resmi Sitesi
Görev süresi	7 yıl 1 ay (fırlatıştan devre dışı kalmaya)
Uzay aracı özellikleri
Fırlatma ağırlığı	960 kg
Güç	196 W
Görev başlangıcı
Fırlatma tarihi	11:23:00, 2 Temmuz 1985 (UTC)
Roket	Ariane 1
Fırlatma yeri	Guyana Uzay Merkezi
Görev sonu
Devre dışı kalma	23 Temmuz 1992
Yörünge parametreleri
Referans sistemi	Güneş merkezli
Dış merkezlik	0,17334
Perihelion yüksekliği	0,73 AU
Apohelion yüksekliği	1,04 AU
Eğiklik	2,09°
Süre	304,6 gün
Devir	10 Temmuz 1992, 15:18:43 UTC
Halley kuyruklu yıldızı uçuşu
En yakın yaklaşım	14 Mart 1986
Mesafe	596 km (370 mi)
Dünya uçuşu
En yakın yaklaşım	2 Temmuz 1990
Mesafe	22.730 km (14.120 mi)
26P/Grigg–Skjellerup uçuşu
En yakın yaklaşım	10 Temmuz 1992
Mesafe	200 km (120 mi)

Giotto, Avrupa Uzay Ajansı'nın bir robotik uzay aracı göreviydi. Uzay aracı, Halley kuyruklu yıldızı'na uğradı ve incelemeler yaptı, bu sayede bir kuyruklu yıldızın yakın gözlemlerini yapabilen ilk uzay aracı oldu.^[3] 13 Mart 1986'da Halley'in çekirdeğine 596 kilometre mesafeden yaklaşmayı başardı. Uzay aracı, İtalyan Rönesansı'nın erken dönem ressamı Giotto di Bondone'nin adını taşıyordu. Giotto di Bondone, 1301 yılında Halley kuyruklu yıldızı'nı gözlemlemiş ve Scrovegni Şapeli'ndeki Bilgelerin Tapınması adlı tablosunda "Beytüllahim Yıldızı" olarak tasvir etmek için ilham almıştı.^[4]

Görev[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte bir uzay sondası yapılacağı plânlandı. Fakat NASA'nın bütçe kesintileri nedeniyle bu ortaklıktan dönüldü.^[4]

Tasarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim aygıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Giotto'nun 10 bilim aygıtı vardı.^[5]^[6]

MAG: manyetometre
HMC (Halley Multicolour Camera): 16 cm'lik bir teleskop ve kamera
DID (Dust Impactor Detector System): aygıta çarpan toz parçacıklarının kütlesini ölçtü
RPA (Rème Plasma Analyser): güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları inceledi
JPA (Johnstone Plasma Analyser): ayrıca güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları ölçtü
PIA (Particulate Impact Analyser): parçacıkların boyutunu ve kimyasını inceledi
OPE (Optical Probe Experiment): uzay aracının arkasındaki gaz ve toz emisyonunu inceledi
EPA (Energetic Particle Analyser): alfa parçacıkları, elektronlar ve nötronları analiz etti
NMS (Neutral Mass Spectrometer): kuyruklu yıldızın etrafındaki parçacıkların bileşimini ölçtü
IMS (Ion Mass Spectrometer): güneşten ve kuyruklu yıldızdan gelen iyon miktarını ölçtü
GRE (Giotto Radio Experiment): Giotto'nun radyo sinyallerini kullanarak Halley kuyruklu yıldızı'nı inceledi

Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Fırlatış[değiştir | kaynağı değiştir]

ESA tarafından 1980 yılında görev hakkında planlamalar yapıldı. 2 Temmuz 1985 tarihinde Korou'da Ariane 1 roketi tarafından uzaya fırlatıldı.^[7]

Halley ile karşılaşma[değiştir | kaynağı değiştir]

Venüs'e doğru giden Sovyet Vega 1 sondası ilk kez 4 Mart 1986 tarihinde Halley'den görüntüler almaya başladı ve çekirdeğinin ilk görüntülerini gönderdi, ardından 6 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Vega 1'in Halley'e en yakın yaklaşımı 8.889 km idi. Vega 2 ise 9 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Daha sonra Japon uyduları Suisei ve Sakigake tarafından 151 bin kilometre ve 7 milyon kilometre uzaktan gözlemlenmiştir.

Giotto, 14 Mart 1986'da Halley'i başarıyla geçti ve bazı küçük parçacıklar tarafından vurulmasına rağmen şaşırtıcı bir şekilde hayatta kaldı. Aldığı bir darbe uzay aracını stabilize dönme ekseninden saptırdı, bu yüzden anteni artık Dünya'ya yönelik değildi ve toz kalkanı cihazlarını korumuyordu. 32 dakika sonra Giotto kendini yeniden dengeledi ve bilimsel verileri toplamaya devam etti.

Başka bir çarpışma "Halley Çok Renkli Kamera"yı (Halley Multicolor Camera) tahrip etti, fakat en yakın yaklaşım esnasında çekirdekten fotoğraflar elde edilmişti.

Birinci Dünya uçuşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Giotto'nun Halley ile karşılaşmasından sonra bile hala 60 kg yakıtı kalmıştı. Üç tane küçük yörünge düzeltmesiyle 5 yıl içinde Dünya'ya dönmesi planlandı ve bilim aygıtları 15 Mart 1986 02:00 UTC'de kapatıldı. Kapatıldıktan 1.419 gün sonra Şubat 1990'da başka bir kuyruklu yıldıza gönderilmek için tekrar uyandırıldı. 2 Temmuz 1990'da Dünya'nın etrafından, bulutların 22.730 km üzerinden geçerek yer çekimi sayesinde hız kazandı ve bu sırada Dünya'nın manyetik alanını ve yüksek enerji parçacıklı alanını ölçtü.^[3]

Grigg-Skjellerup ile karşılaşma[değiştir | kaynağı değiştir]

Giotto, bir sonraki kuyruklu yıldız buluşması için çekim etkili manevra amacıyla Dünya'nın yanından geçerken 2 Temmuz 1990 tarihinde uyanması için komut aldı.

Uzun bir uykudan daha sonra 9 Temmuz 1992'de Giotto tekrar çalıştırıldı. 10 Temmuz 1992 tarihinde Dünya'dan 215 milyon kilometre uzaklıktaki Grigg-Skjellerup kuyruklu yıldızı'na doğru uçtu ve yaklaşık 200 km'lik bir mesafeye yaklaştı. Ardından, 23 Temmuz 1992 tarihinde tekrar kapatıldı.^[3]

İkinci Dünya uçuşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Giotto 1999 yılında bir kez daha Dünya'ya yakın geçiş yaptı, fakat tekrar aktifleştirilmedi.

Araştırma sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Görüntüler, Halley'in çekirdeğinin 15 km uzunluğunda ve 7 ila 10 km genişliğinde koyu, fıstık biçiminde bir cisim olduğunu gösterdi. Yüzeyin sadece %10'u aktifti ve güneşe maruz kalan tarafında en az üç gaz çıkışı görülüyordu. Analizler, kuyruklu yıldızın 4,5 milyar yıl önce yıldızlararası toz parçacıkları üzerinde yoğunlaşan uçucu maddelerden (çoğunlukla buz) oluştuğunu gösterdi. Oluşumundan bu yana neredeyse hiç değişmeden kalmıştır.

Halley tarafından fırlatılan malzemenin ölçülen miktarı:

%80 su,
%10 karbonmonoksit,
%2,5 metan ve amonyak karışımı,
Geri kalanlar ise eser miktarlarda hidrokarbonlar, demir ve sodyum.^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Giotto" (PDF). NASA. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
^ "NSSDCA Master Catalog- Giotto - Trajectory Details". nssdc.gsfc.nasa.gov. NASA. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
^ ^a ^b ^c "Giotto overview". www.esa.int (İngilizce). 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
^ ^a ^b "ESA Science & Technology - ESA remembers the night of the comet". sci.esa.int. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
^ "Giotto - PSA - Cosmos". www.cosmos.esa.int. 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
^ "ESA Science & Technology - Instruments". sci.esa.int. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
^ "History of cometary missions". www.esa.int (İngilizce). 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
^ "What Have We Learned About Halley's Comet?". Astronomical Society of the Pacific. 1986. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Görev Sitesi (İngilizce)
Görevle ilgili resimler (İngilizce)
Görevle ilgili resimler 2 29 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Görevin Halley verileri 22 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Görevin Grigg-Skjellerup verileri 29 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Halley ile karşılaşma foroğraflarının animasyonu 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bilgiler 26 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)

[nasa.gov-1] "Giotto" (PDF). NASA. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.

[NSSDCA-2] "NSSDCA Master Catalog- Giotto - Trajectory Details". nssdc.gsfc.nasa.gov. NASA. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.

[:0-3] "Giotto overview". www.esa.int (İngilizce). 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.

[:1-4] "ESA Science & Technology - ESA remembers the night of the comet". sci.esa.int. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.

[:3-5] "Giotto - PSA - Cosmos". www.cosmos.esa.int. 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.

[:4-6] "ESA Science & Technology - Instruments". sci.esa.int. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.

[:2-7] "History of cometary missions". www.esa.int (İngilizce). 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.

[:5-8] "What Have We Learned About Halley's Comet?". Astronomical Society of the Pacific. 1986. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Giotto (uzay aracı) nedir?, Giotto (uzay aracı) anlamı nedir?, Giotto (uzay aracı) ne demektir?