Fransız Teğmenin Kadını

The French Lieutenant's Woman
Kitabın ilk baskısı
Yazar	John Fowles
Çevirmenler	Nihal Yeğinobalı (1972) Aslı Biçen (1995)
Ülke	Birleşik Krallık
Dil	İngilizce
Tür	Roman
Yayım	1969 (özgün) 1972, Altın Kitaplar 1995, Ayrıntı Yayınları (Türkçe)
Yayımcı	Jonathan Cape Ltd
Sayfa	445
ISBN	0-224-61654-4 (özgün) 9789755390758 (Türkçe)

Fransız Teğmenin Kadını (İngilizce: The French Lieutenant’s Woman) İngiliz yazar John Fowles tarafından yazılmış ve 1969 yılında yayınlanmış bir dönem romanıdır. Kitap, yazarının The Collector(1963) ve The Magus(1965) kitaplarının ardından yayınladığı üçüncü romanıdır. Bu romanla birlikte, yazar John Fowles, Viktorya Dönemi'ne dair yazınlarda kendine has bir yer edinmiştir.

Fowles, bu çalışmasında 1977 yılında İngilizceye de çevirdiği Claire de Duras'a ait Ourika (1823) tarihli romandan ilham almıştır. Thomas Hardy'nin de etkisinin hissedildiği eserin kahramanı olan Sarah Woodruff ile Hardy'nin Tess (1891) isimli romanının ana karakteri olan Tess Durbeyfield arasında benzerlikler vardır.

Kitap, yayımlanmasının hemen ardından, edebiyat dergisi American Libraries tarafından 1969 yılının dikkate değer kitaplarından biri olarak nitelenmiştir. İlk baskısı yoğun bir ilgiye mazhar olan roman, kısa süre içinde birçok yeni baskı yapmış ve farklı dillere çevrilerek dünya çapında tanınırlık kazanmıştır. Fransız Teğmenin Kadını, 1981 yılında Fransız Teğmenin Kadını yönetmen Karel Reisz ve yazar Harold Pinter'ın ortak çalışmasıyla aynı isimle sinemaya uyarlanmış, 2006 yılında ise Mark Healy tarafından oyunlaştırılarak aynı yıl Büyük Britanya'nın birçok şehrinde sergilenmiştir.^[1][2] Roman, 2005 yılında TIME dergisi tarafından 1923'ten beri yazılmış en iyi yüz İngilizce romandan biri seçildi.^[3]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanın kahramanı "Trajedi" ya da "Fransız teğmenin kadını" lakaplarıyla da tanınan Sarah Woodruff'tur. Woodruff, İngiltere'nin güneybatısındaki Dorset'e bağlı bir sahil kasabası olan Lyme Regis'te yaşamaktadır. Varguennes isimli Fransız bir teğmenin baştan çıkardığı genç kadın teğmenin ülkesinde evli olduğunu bilmeden onunla ilişkiye girmiştir. Varguennes'in Fransa'ya dönmesinin ardından Woodruff'un toplumun gözünde itibarı kalmamıştır.

Sarah, kasabadaki vaktini Cobb'da (deniz kenarında) denizi izleyerek geçirir. O günlerden birinde Charles Smithson ve nişanlısı Ernestina Freeman, Sarah'ı görürler. Charles, ileride amcasının baronet unvanını alması beklenen bir centilmen, Ernestina ise ticaretle uğraşan zengin bir adamın sığ düşüncelere sahip kızıdır. Ernestina, Charles'a bildiği kadarıyla genç kadının öyküsünü anlatır. Bu hikâye Charles'ta büyük bir merak uyandırır. Sonunda, çift gizlice buluşurlar ve Sarah, Charles'a başından geçenleri anlatarak ondan kendisine duygusal olarak destek olmasını ister. Kadına hissettiği duygular ve mantığı arasında kalan Charles, Sarah'ı bu kasabada kalamayacağına ikna eder ve onu Exeter'e gönderir. Kadını içinde saplandığı yaşamdan ve toplum baskısından kurtararak ona yeni bir yaşam kurmasında yardım ettiğine inanan Charles, Sarah'ı bir daha görmeyeceğini düşünmektedir. Fakat, bir seyahati sırasında kadını görmek için Sarah'ın yeni taşındığı şehre uğramaktan kendini alamaz. O gün ayağını burkmuş olan Sarah'ı odasında yalnızken ziyaret eder. Çift tekrar bir araya geldiklerinde birlikte olurlar ve Charles çıkan tüm dedikoduların aksine Sarah'ın bakire olduğunu fark eder.

Yakın zamanda Charles bir haber daha öğrenmiştir. Yıllar boyunca bekar kalmış olan yaşlı amcası kendinden çok genç bir kadınla evlenmeye karar vermiştir. Bu kadın eğer bir erkek evlat doğurursa Charles amcasının mirasından ve unvanından mahrum kalacaktır.

Alternatif sonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanda Sarah'ın karakteri net bir şekilde okuyucuya sunulmaz. Kimi zaman Kadının yaptıklarında/anlattıklarında samimi olup olmadığı anlaşılmamaktadır. Bu da Fowles'un okuyucuya üç farklı son sunmasını sağlamıştır.

• Birinci son: Charles, Ernestina ile mutsuz bir evlilik yapar. Sarah'ın başına ne geldiği bilinmemektedir. Charles Ernestina'ya geçmişte bir tesadüf eseri "Fransız Teğmenin Fahişesi"'yle karşılaştıklarını açıklar fakat detayları gizler. Bu açıklamanın ardından çift için konu kapanır.

İkinci ve üçüncü sonların öncesinde anlatıcı (John Fowles okuyucusunun bu anlatıcının bizzat kendisi olduğuna inanmasını istemektedir) bir yan karakter olarak kısa bir süre olayların içinde yer alır. Fowles, Charles ile aynı trende yolculuk yapar ve bu yolculuk sırasında Charles'ı izlerken bir yandan da diğer iki olası sonu hangi sırayla anlatacağına dair yazı tura atar.

• İkinci son: Charles ve Sarah'ın yakınlaşmasının ardından genç adam Ernestina ile olan nişanını sonlandırır. Çevresine rezil olan Charles'ın amcası evlenir ve bir erkek çocuk sahibi olur. Sarah, Charles'a haber vermeden Londra'ya gider. Charles, kadını yıllar boyunca arar. Sonunda Sarah'ı aralarında Dante Gabriel Rossetti'nin de bulunduğu bir grup ressamla birlikte bir evde yaşarken bulur. Sarah, sanat dünyasının içinde yer almaktan çok memnundur. Ayrı kaldıkları dönemde Sarah'ın bir çocuğu olmuştur ve Charles bu çocuğun babası olduğunu öğrenir. İkili yeniden bir araya gelir.
• Üçüncü son: Anlatıcı üçüncü sonda bir kere daha görünür. İkinci sonda Sarah'ın yaşadığı evin dışında dikilmekte olan anlatıcı arabasına binip mekanı terk etmeden önce cep saatini 15 dakika geri alır. Sarah ve Charles arasındaki olayları ikinci son versiyonundakiyle benzer gelişir. Fakat, Charles Sarah'ı Londra'da bulduktan sonra ikili barışmaz. Sarah'ın bir çocuk sahibi olup olmadığı bilinmemektedir. Kadın, bu konudan hiç bahsetmez. Ayrıca, ilişkilerine devam etme konusuna da çok soğuk yaklaşır. Charles, Ernestina'dan ayrıldıktan sonra bir süre yaşadığı Amerika'ya geri dönmeye karar verir. Evden çıktığında anlatıcının içinde bulunduğu at arabasını görür. Romanın sonunda Sarah'ın düşük ahlaklı, kışkırtıcı ve Charles'ın ona olan aşkını kötüye kullanan bir kadın olup olmadığı sorusu oluşur ama bu soruya bir cevap bulunamaz.

John Fowles, Fransız Teğmenin Kadını'nda roman karakterlerini kontrol etmenin zorlukları, on dokuzuncu yüzyıl toplumundaki farklı yaklaşımlar, Charles Darwin'in teorileri, Matthew Arnold, Lord Tennyson şiirleri ve Thomas Hardy'nin yazıları üzerinde de durmuş ve bu konuları eserinde işlemiştir. Yazarın romandaki rolünü sorgulayan Fowles, Charles'ın onun emirlerine nasıl uymadığını okuyucusu ile paylaşmıştır. Fowles'a göre eserdeki karakterlerin her birinin kendine ait bir hayatı vardı. Ayrıca, romanda sık sık varoluşçuluktan da bahsedilmiştir.

Karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anlatıcı: Anlatıcı, roman içinde sık sık kendi sesiyle hikâyeye müdahale eder. Anlatıcı, yazar Fowles gibi gözükse de, hikâyenin yazarı ile bu müdahale eden ses aynı kişiler değilmişçesine bir izlenim yaratılır. Öte yandan anlatıcı hem kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rollerini eleştirir, hem de erkek egemen bir bakış açısını sürdürür.
• Sarah Woodruff: Sarah, anlatıcıya göre kitabın ana karakteridir. Okuyucu açısından kitabın iki ana karakterinden birisidir. Fransız bir teğmen ile yaşadığı ilişki sonrası terkedilmiş ve içine kapanık bir ruh hâline bürünmüştür. Ardından kitabın diğer bir önemli karakteri Charles Smithson ile tanışır ve aralarında bir ilişki canlanır.
• Charles Smithson: Kitabın, Sarah ile iki ana karakterinden birisidir. Asil sayılabilecek bir aileden gelen Charles, iyi bir gelire ve iyi bir eğitime sahiptir. Kitabın başlarında, bilimle yakından ilgili bir Natüralist ve Darvinist olarak tanıtılır. Charles, aydın ve ileri görüşlü bir kişi olmaya çalışsa da geleneksel ve oldukça tutucu sosyal alanı benimsemiştir. Bilim ve din gibi, o günün toplumsal alanı ile çelişen iki olgu Charles'ı varoluşsal bir krize götürür.
• Ernestina Freeman: Charles'ın nişanlısı ve Londralı bir zenginin kızı. Sarah'nın aksine Ernestina'nın mizacı çok daha az karmaşıktır ve çok daha basittir.
• Bayan Poulteney: Zengin bir dul ve romanın başlarında Sarah'nın işvereni. İki yüzlü ve dönemin baskıcı, muhafazakâr toplumsal geleneğine çok sıkı bağlı. Dönemin köylü ve muhafazakâr kişilerinin güçlü bir yansıtıcısı.
• Bayan Tranter: Ernestina'nın teyzesi ve ev sahibesi. Romanın geçtiği yerlerden biri olan Lyme Regis bölgesinin önde gelenlerinden.
• Bay Freeman: Ernestina'^nın babası ve bir iş adamı. Londra'nın yükselen girişimci sınıfını temsil eder.
• Doktor Grogan: İrlandalı bir doktor ve Charles'ın fikirlerini önemseyip fikir danıştığı bir kişilik. Darwinizm'e ve diğer bilim dallarına olan ilgisi sayesinde Charles için iyi bir arkadaştır.

Sinema uyarlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

John Fowles'in romanı 1981 yılında Çek asıllı İngiliz yönetmen Karel Reisz tarafından aynı adla sinemaya da uyarlandı. İngiliz oyun yazarı Harold Pinter'ın senaryosunu yazdığı, Meryl Streep ve Jeremy Irons'ın başrollerini paylaştıkları film Türkiye'de 1983 yılında Fransız Teğmenin Kadını adıyla İstanbul Türk-İngiliz Kültür Derneği sinemasında gösterilmiş, daha sonra 1985 yılında TV'den Fransız Teğmenin Karısı adıyla yayınlanmış, aynı yıl Fransız Teğmeninin Kadını adıyla video dağıtımı yapılmıştır.^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]