Harold Pinter
Doğum	10 Eylül 1930 Londra, İngiltere
Ölüm	24 Aralık 2008 (78 yaşında) Londra, İngiltere
Meslek	Oyun yazarı, senarist, şair, tiyatro yönetmeni, aktör
Milliyet	İngiliz
Vatandaşlık	Birleşik Krallık
Önemli ödülleri	Nobel Edebiyat Ödülü (2005)
Evlilikler	Vivien Merchant (1956–1980) Antonia Fraser (1980–2008)

Harold Pinter (d. 10 Ekim 1930 - ö. 24 Aralık 2008), 2005 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İngiliz oyun yazarı, senarist, şair, tiyatro yönetmeni, aktör. İngiliz Tiyatrosunun 20. yüzyılın ikinci yarısındaki temsilcisi olarak görülür.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Ekim 1930’da Londra’da Yahudi bir terzinin oğlu olarak dünyaya geldi. II. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine 9 yaşında terk ettiği Londra’ya 12 yaşında geri dönebildi. Savaş dönemindeki bombalamaların etkisini üzerinden hiçbir zaman atamadı. Okulda özellikle Franz Kafka ve Ernest Hemingway’in kitaplarını okudu. Londra’da Hackney Downs Dil Okulu’ndaki eğitimi sırasında okul tiyatrosunda Joseph ve Romeo gibi karakterleri canlandırma olanağı buldu ve kariyer olarak oyunculuğu seçti. 1948’de Kraliyet Akademi Dramatik Sanatlar Okulu’na burslu olarak girdi ancak 2 sene sonra okulu bıraktı. Askere gitmeyi reddettiği gerekçesiyle para cezasına çarptırıldı. 1950’de ilk şiirlerini Harold Pinta takma adıyla yayınladı. 1951'de Drama Okulu'na girdi. Çeşitli tiyatro gruplarında oyuncu olarak çalıştıktan sonra oyun yazarlığına başladı. 1957’de Bristol Üniversitesi’nin Tiyatro bölümü için Oda adlı oyununu dört günde tamamladı. Bunu, aynı yıl yine Bristol Üniversitesi Tiyatro bölümü tarafından sahnelenen Doğum Günü Partisi adlı oyunu izledi. Kapıcı (1957), Git Gel Dolap (1960), Yuvaya Dönüş (1965), Eski Günler (1971), Issız Topraklarda (1975), İhanet (1978) oyunları ile tanındı.

Oyunlarında genelde insanların gündelik konuşmalarının çözümlemesini yaptı. İnsanlar üzerindeki baskıyı işledi. İlk eserlerinde işçi sınıfına mensup insanların içinde bulundukları olumsuz koşullara, maddi zorluklara ve bunun ruhlarına yansımasına ve onların hayal kırıklıklarına değindi.

Pinter'ın oyunları soyadına atıfla Pinteresque (Pintervari) denilen kendine özgü bir tarz yarattı. Genellikle bir odada geçen oyunlarında sessizliği, gizemi ve kısa konuşmaları kullanarak bir gerilim ve tehdit havası oluşturuyordu. Erotik fanteziler, takıntılar, kıskançlık ve nefretten örülü diyaloglar kuruyordu.

Pinter, 29 tane oyun yazdım, artık diğer yazın türleri üzerine çalışacağım diyerek^[1] 74 yaşında oyun yazmayı bırakmıştır.

Pinter, film senaryosu da yazmış ve bazı edebi eserleri filme uyarlamıştır. Genç Hizmetçiler (The Servant), Kaza (Accident), Arabulucu filmlerinin senaryosunu yazdı. John Fowles'ın Fransız Teğmenin Karısı adlı romanını (1982) ve kendi yazdığı İhanet'i sinemaya uyarladı. 1999 yapımlı Mansfield Park filminde rol aldı.

1978’de bir şiir kitabı yayınladı. Son olarak, 2003’te savaş karşıtı şiirlerinden oluşan derlemesini yayımladı. Irak’a karşı girişilen müdahaleyi eleştiren bu şiir seçkisi ile Wilfred Owen Şiir Ödülü’ne değer bulunmuştu.

1973’te Şili Devlet Başkanı Allende’nin devrilmesinden sonra insan hakları konusunda aktif olmuştur. 1999’da Kosova krizinden Nato’nun müdahalelerini ülkedeki korku ve karışıklığı arttıracağı gerekçesiyle eleştirdi ve "Miloseviç'i Serbest Bırakın" kampanyasına katıldı. Amerika'ya karşı Küba Dayanışma Partisi'nin üyesi oldu. Amerika ve İngiltere'nin Irak'ı işgalini eleştirdi ve 2004'te İngiltere Başbakanı Tony Blair'e karşı başlatılan kampanyaya katıldı.

Harold Pinter, 1985 yılında meslektaşı Arthur Miller ile 12 Eylül baskısı altındaki aydınlara destek olmak için Türkiye'ye gelmiştir.Türkiye ziyaretinin ardından bu coğrafyaya ait 'Bir Tek Daha' ve 'Dağ Dili' adlı iki oyun yazmıştır. Sanatçı, 2004 yılında Hasankeyf'i korumak için Ilısu Barajı'na karşı bir kampanya da başlatmıştı.

Nobel ödülü alana kadar birçok ödülün sahibi olan Pinter, on dört üniversiteden onur derecesi almıştır.

Pinter iki defa evlendi. İkinci eşi, roman ve tarih yazarı Lady Antonia Fraser'dir.

Pinter, 24 Aralık 2008 günü, uzun süre mücadele ettiği gırtlak kanseri nedeniyle yaşamını yitirdi.

Sivil Faaliyetler ve Siyasi Aktivizm[değiştir | kaynağı değiştir]

1948-49'da, 18 yaşındayken Pinter, Soğuk Savaş siyasetine karşı çıkarak vicdani retçi olma ve İngiliz ordusunda Ulusal Hizmete uymayı reddetme kararına yol açtı. Ancak görüşmecilere, o zamanlar yeterince yaşlı olsaydı, İkinci Dünya Savaşı'nda Nazilere karşı savaşacağını söyledi. 1966 sonbaharında Lawrence M. Bensky tarafından yapılan Paris Review röportajında siyasi yapılara ve politikacılara karşı hem kayıtsızlık hem de düşmanlık gibi kararsızlığı ifade ediyor gibiydi. Yine de, Nükleer Silahsızlanma Kampanyasının erken bir üyesiydi ve aynı zamanda ingiliz sanatçıların 1963'te Güney Afrika'daki çalışmalarının profesyonel yapımlarına izin vermeyi reddetmelerine ve ardından ilgili kampanyalara katılarak İngiliz Apartheid Karşıtı Hareketini (1959-1994) desteklemişti. 1985 Yılında Nicholas Hern ile yaptığı "Bir Oyun ve Siyaseti" adlı röportajda Pinter, daha önceki oyunlarını iktidar siyaseti ve baskı dinamikleri açısından geriye dönük olarak anlattı.^[2]

Pinter, son 25 yılında denemelerine, röportajlarına ve halka açık konuşmalarına giderek daha fazla doğrudan siyasi konulara odaklandı. Tutuklu yazarlara yapılan işkenceleri araştırmak ve protesto etmek için Helsinki İzleme komitesi'nin ortak sponsorluğunda 1985 yılında Amerikalı oyun yazarı Arthur Miller ile birlikte Türkiye'ye seyahat eden International Pen'de subay olarak çalıştı. Orada siyasi baskı kurbanları ve aileleriyle tanıştı. Pinter'in Türkiye'deki deneyimleri ve Türkçenin Kürtçeyi bastırması konusundaki bilgisi 1988'de yazdığı Dağ Dili oyununa ilham kaynağı oldu. Aynı zamanda "Birleşik Krallık'ta ABD'nin Küba ablukasına karşı kampanya yürüten" bir örgüt olan Küba Dayanışma Kampanyasının aktif bir üyesiydi. 2001 Yılında Pinter, Slobodan Milošević'in adil yargılanması ve özgürlüğü için temyiz başvurusunda bulunan Slobodan Milošević'i (ICDSM) Savunmak için Uluslararası Komite'ye katıldı ve 2004 yılında ilgili bir "Sanatçıların Milošević'e Temyiz Başvurusu" imzaladı.^[2]

Pinter, 1991 Körfez Savaşı'na, Kosova Savaşı sırasında Yugoslavya'daki 1999 NATO bombalama kampanyasına, ABD'nin Afganistan'daki 2001 Savaşına ve 2003 Irak İşgaline şiddetle karşı çıktı. Kışkırtıcı siyasi açıklamaları arasında Pinter, Başbakan Tony Blair'i "kandırılmış bir aptal" olarak nitelendirdi ve Başkan George W'nin yönetimini karşılaştırdı. Bush'tan Nazi Almanyası'na. Amerika Birleşik Devletleri'nin "Amerikan halkı ve İngiltere'nin 'kitlesel öldürme' başbakanı arkanıza yaslanıp izlerken dünya egemenliğine doğru ilerlediğini" belirtti."Birleşik Krallık'taki savaş karşıtı harekette çok aktifti, Savaşı Durdur Koalisyonunun düzenlediği mitinglerde konuştu ve 18 Mart 2007'de Wilfred Owen Şiir Ödülü'nü kabul konuşmasında retorik olarak sorduğu gibi Amerikan saldırganlığını sık sık eleştirdi: "Ne Wilfred Owen Irak'ı işgal eder mi? Uluslararası hukuk anlayışına mutlak saygısızlık gösteren bir haydut eylemi, bariz bir devlet terörizmi eylemi."^[2]

Pinter hırçın, esrarengiz, suskun, özlü, dikenli, patlayıcı ve yasaklayıcı olduğu için ün kazandı. Pinter'in açık sözlü siyasi ifadeleri ve Nobel Edebiyat Ödülü'nün verilmesi, güçlü eleştirilere neden oldu ve hatta zaman zaman alay ve kişisel saldırılara neden oldu.Hackney Downs Okulu'nun resmi tarihi'nin yazarı tarihçi Geoffrey Alderman, Harold Pinter hakkında kendi "Yahudi Görüşünü" dile getirdi: "Yazar, aktör ve yönetmen olarak liyakati ne olursa olsun, etik bir düzlemde Harold Pinter bana çok kusurlu görünüyor, ve ahlaki pusulası derinden kırıldı." The Guardian'da yazan David Edgar, Pinter'i Nobel Ödülü'nü kazanmayı "hak etmediğini" düşünen Johann Hari gibi Pinter'in "savaşçı tarafından azarlanması" olarak adlandırdığı şeye karşı savundu. Daha sonra Pinter, Irak Savaşı'na ve desteklediği diğer siyasi nedenler adına kampanya yürütmeye devam etti.^[2]

Pinter, 2005 yılında Yahudilerin Filistinliler için Adalet misyon bildirisi'ni ve tam sayfa ilanını imzaladı: "İsrail Ne Yapıyor? İngiltere'deki Yahudilerin Çağrısı", 6 Temmuz 2006'da Times'da yayınlandı ve Filistin Edebiyat Festivali'nin hamisi oldu. Nisan 2008'de Pinter, "İsrail'in yıldönümünü kutlamıyoruz" ifadesini imzaladı. Açıklamada, "Terörizm, katliamlar ve başka bir halkın topraklarından mülksüzleştirilmesi üzerine kurulmuş bir devletin doğum gününü kutlayamayız.", "Arap ve Yahudilerin barışçıl bir Ortadoğu'da eşit olarak yaşadıklarını kutlayacağız"^[2]

Bazı oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Git Gel Dolap (The Dumb Waiter 1957)^[3]
• Doğumgünü Partisi (The Birthday Party, 1957)
• Kapıcı (oyuncu) (The Dumb Waiter, 1957)
• İnce Sızı (A Slight Ache, 1958)
• Eve Dönüş (oyun) (The Homecoming 1965)
• Eski Zamanlar (Old Times, 1970)
• Issız Topraklar (No Man's Land, 1974)
• Aldatma (Betrayal, 1978)
• Alaska Diyarı (A Kind of Alaska, 1982)
• Dağ Dili (Mountain Language, 1988)
• Ay Işığı (Moonlight, 1993), ISBN 975-7468-57-6
• Küller Küllere
• Bir Tek Daha
• Kutlama (Celebration)

Film adaptasyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Harold Pinter ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

2007, Sleuth (Ölümcül Oyun)

2000, The Tragedy of King Lear

1997, The Dreaming Child

1990, The Comfort of Strangers (Yabancı Kucak)^[4]

1989, The Trial (Dava)

1988, Heat of the Day

1988, Reunion (Anılar)

1987, The Handmaid's Tale (Damızlık Kızın Öyküsü)

1984, Turtle Diary (Kaplumbağa Günlüğü)

1982, Victory

1981, Betrayal (Aldatma)

1980, The French Lieutenant's Woman (Fransız Teğmenin Kadını)

1974, The Last Tycoon (Son Patron)

1972, The Proust Screenplay (Proust Senaryosu)

1970, Langrishe Go Down (TV adaptasyonu 1978)

1969, The Homecoming (Eve Dönüş)

1969, The Go-Between (Arabulucu)

1967, The Birthday Party (Doğum Günü Partisi)

1966, Accident (Kaza Gecesi)

1965, The Quiller Memorandum

1963, The Pumpkin Eater

1963, The Servant (Genç Hizmetçiler)

1963, The Caretaker

Rol aldığı filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mansfield Park, Sir Thomas Bertram

Sleuth (Ölümcül Oyun), TV’deki adam

The Tailor of Panama (Panama Terzisi), Benny amca

Wit (Zekâ), Bay Bearing (Vivian'nın babası)

The Servant (Genç Hizmetçiler), Toplum adamı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Harold Pinter ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

haroldpinter.org7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.