Satyricon (film, 1969)

Satyricon
	"Satyricon" filminin sinema afişi
Yönetmen	Federico Fellini
Yapımcı	Alberto Grimaldi
Senarist	Federico Fellini; Bernardino Zapponi; Petronius (eser)
Oyuncular	Martin Potter; Hiram Keller; Magali Noël; Capucine
Müzik	Nino Rota; İlhan Mimaroğlu; Tod Dockstader; Andrew Rudin
Görüntü yönetmeni	Giuseppe Rotunno
Kurgu	Ruggero Mastroianni
Stüdyo	Les Productions Artistes Associés; Produzioni Europee Associati (PEA)
Dağıtıcı	United Artists; MGM (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Komedi, dram, fantezi, aşk, macera
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1969
Çıkış tarih(ler)i	3 Eylül 1969, İtalya; Nisan 1996, 15. İstanbul Film Festivali
Süre	128 dakika
Ülke	İtalya; Fransa ortak yapımı
Dil	İtalyanca, Latince
Bütçe	$3 Milyon
Diğer adları	Satyricon (Fransa) ve Uluslararası İngilizce adı; Fellini Satyricon (ABD, İngiltere); The Degenerates (Alternatif ad); (İtalya); Fellinis Satyricon (Almanya)

Satyricon 1969 İtalya - Fransa ortak yapımı fantastik film. İngilizce konuşulan ülkelerde Fellini - Satyricon adı ile gösterime sunulmuştur. Film Nisan 1996'da 15., 1998'de de 17. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde gösterildi.^[1]

Senaryosunu Federico Fellini'nin yazıp yönettiği film Neron'un çağdaşı Roma'lı satirik yazar Petronius'un (d. 27 - ö. 66) ünlü eseri "Satyricon" un oldukça serbest bir uyarlamasıdır. Şiir ve düzyazının bir karışımı ile kaleme alınmış bu bölük pörçük ve bir kısmı yüzyıllar içinde yok olmuş Latince eser Hristiyanlık öncesi Roma'da eşcinsel bir çiftin maceralarını anlatırken arka planda da Roma'nın o devirdeki zevk ve sefahat düşkünü insanlarının gündelik yaşamlarına ışık tutar.

Karmaşık anlatım tarzının, gülünç ve acayip tasvirlerin yönetmeni Fellini'nin şiirsel bir başeseri sayılan "Satyricon" çoklarına göre Fellini'nin en haşarı, en tuhaf, en dejenere filmidir (Filmin diğer bir adı da The Degenerates tir). Filmin tanıtım sloganı ise şöyleydi;"Roma. İsa'dan önce Fellini'den sonra".

Başlıca rollerinde Martin Potter, Hiram Keller, Max Born, Magali Noël, Capucine ve Alain Cuny'nin oynadığı filmin yapımcısı Alberto Grimaldi'dir ve çekimler ünlü Cinecittà film stüdyolarında gerçekleştirilmiştir. Film ekibinde de filmlerinin birçoğunda birlikte çalıştığı filmciler vardır. Örneğin görüntü yönetmeni Giuseppe Rotunno, kurgucusu Ruggero Mastroianni'nin yanı sıra filmin müziklerini de her zaman olduğu gibi yine Nino Rota yapmıştır. Bu filmde filmin müziğine Nino Rota'yla beraber Türk besteci İlhan Mimaroğlu'nun da katkısı olmuştur.^[2]

Film "en iyi yönetmen" dalında Akademi Ödülü'ne, "en iyi yabancı dilde film" dalında da Altın Küre ödülüne aday gösterilmişti. Filme Altın Defne ödülü verildi.

Satyricon'la ilgili diğer filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

Satyricon, yine bir İtalyan yönetmen Gian Luigi Polidoro'nun 1968'de çevirdiği aynı adlı komedi filmi ile karışıklık yaratmaması için birçok ülkede Fellini - Satyricon adı ile gösterime sunuldu. Fellini'nin filminin çekimleri sürerken çekimleri tamamlanan Polidoro'nun filmi de(Satyricon (film, 1968)) yine Petronius'un eserinden uyarlanmıştı. United Artists şirketi Fellini'nin filmi gösterime sunuluncaya kadar Polidoro'nun filminin piyasaya sürülmemesi karşılığında 1 milyon dolar ödemişti. Gian Luigi Polidoro "Satyricon" ismini daha önce tescil ettirmeyi başarmıştı. Federico Fellini filminde Satyricon ismini kullanabilmek için çok mücadele verdi ama davayı kaybetti. Bunun üzerine filminin ismini "Fellini - Satyricon" olarak değiştirmek zorunda kaldı.
1971 yılında Gideon Bachman "Satyricon" filminin çekim öyküsünü konu alan Ciao, Federico! adlı bir belgesel film çekmişti.
"Satyricon" un 1970 yılında yine İtalya'da Satiricosissimo adıyla bir parodisi çevrilmiştir. Bu filmin başrollerinde Türkiye'de 002 Yavru ile Katip (Franco e Ciccio) olarak da tanınan komedi ikilisi Franco Franchi ve Ciccio Ingrassia rol almışlardı. Filmde ayrıca o yılların erotik filmlerinin tanınmış kadın oyuncusu Edwige Fenech de vardı.^[3]

Benzer filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

Caligula (1979). Tinto Brass
Salo ya da Sodom'un 120 Günü (Salò o le 120 giornate di Sodoma). (1975). Pier Paolo Pasolini
Titus (1999) Julie Taymor

Güldürü filmleri olarak da;

Aptallar Şehri (A Funny Thing Happened on the Way to the Forum). (1966). Richard Lester
History of the World: Part I. (1981). Mel Brooks

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıpkı öteki filmlerinde olduğu gibi yönetmenin bildik saplantılarının yansımaları Satyricon da da gözlemlendiği gibi diğer filmlerinden keskin bir ayrılma da görülür. Federico Fellini, çekimler sırasında seti ziyaret eden romancı Alberto Moravia ile yaptığı bir söyleşide tarihsel dramanın fantastik bir yorumlaması olan filmi için "Satiricon dökümanter bir rüyadır" demişti.^[4]
Eski Roma Neron zamanında tam anlamı ile ahlaki çöküşün dibine vurmuştu. Satyricon'daki karakterlerin tümü klasik aile ve toplum değerlerin uzak yozlaşmış, şehvet düşkünü, tamahkar, paragöz insanlardı. Bu anlamda Satyricon 1960'ların Avrupa'sındaki kargaşa ve ahlaki çürümenin de bir yansımasıdır. Film Woodstock festivalinin yapıldığı yıl çevrilmişti ve doğum kontrol haplarının yaygınlaşmasının hemen sonrası ile AIDS'in ortaya çıkışının arasında kalan cinsel çılgınlık dönemine denk gelmiştir. Zaten filmin alternatif adlarından biri de "The Degenerates" idi (İngilizce: Yozlaşmış, dejenere olmuş, soyu bozulmuş).
Filmin uyarlandığı kitap "Satyricon", Roma İmparatoru Neron'un zamanında Petronius tarafından yazılmıştı bir süre sonra ortadan kayboldu. Yüzyıllar sonra ortaya çıktığında ise artık bir bütünlüğü kalmamıştı, eser artık bölük pörçük parçalardan ibaretti. Fellini kendi filminin de başı sonu belli olmayan parçalardan oluşmasını orijinal eserin de aynı durumda olmasına bağlar.^[5]
Filmin 9 Kasım 1968'de başlayan çekimleri 1969'un Mayıs ayına kadar sürmüştü.
Filmin kurgusunu yapan Ruggero Mastroianni, aktör Marcello Mastroianni'nin küçük kardeşidir.
Filmin çeşitli uluslara mensup oyuncularından bazılarıyla Fellini daha önce de çalışmıştı. Bunlardan Magali Noël 1932 İzmir doğumludur^[6] ve birçok Fransız ve İtalyan yapımında rol almıştı. Fellini'nin Amarcord'unda ve La Dolce Vita'sında da oynamıştı. Capucine ve Alain Cuny Fransız, Martin Potter ve Max Born İngiliz, Hiram Keller ise Amerikalıdır.
Neden başrolleri İtalyan oyunculara değil de yabancı aktörlere oynattığı sorulunca Fellini şu esprili cevabı vermişti; "Çünkü İtalya'da eşcinsel yok da ondan"^[7]

Filmin müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin özgün müziklerini Fellini'nin birçok filminde olduğu gibi yine Nino Rota yapmıştır. Nino Rota'dan başka Tod Dockstader, Andrew Rudin ve İlhan Mimaroğlu'nun da besteleri filmde kullanılmıştı. Özellikle filmin 31. dakikasından sonraki Türkçe sözlerin de işitildiği atonal elektronik müzik bölümünün İlhan Mimaroğlu'na ait olduğu anlaşılmaktadır.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
Martin Potter	Encolpio
Hiram Keller	Ascilto
Max Born	Gitone
Salvo Randone	Eumolpo
Mario Romagnoli	Trimalcione
Magali Noël	Fortunata (Talihli)
Capucine	Trifena
Alain Cuny	Lica
Fanfulla	Vernacchio
Danika La Loggia	Scintilla
Giuseppe Sanvitale	Abinna
Genius	Liberto arricchito (Sonradan görme zengin)
Lucia Bosé	La matrona (Baş kadın)
Joseph Wheeler	Il suicida (İntihar eden)
Hylette Adolphe	La schiavetta
Tanya Lopert	L'imperatore (İmparator)
Gordon Mitchell	Il predone (Yağmacı, çapulcu)
George Eastman	Minotauro (Yarı insan yarı boğa mitolojik yaratık)
Marcello Di Falco	Proconsole (Eyalet valisi)
Elisa Mainardi	Arianna
Donyale Luna	Enotea
Carlo Giordana	Il capitano (Komutan)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Uluslararası İstanbul Film Festivali Arşivi^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.
^ "Satirikon Dökümanter Bir Rüyadır". Ses dergisi. Temmuz 1969. s. 22.
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Satyricon
allmovie.com'da "Fellini Satyricon"24 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Roger Ebert'in Satyricon eleştirisi28 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Uluslararası İstanbul Film Festivali Arşivi^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.

[SES-4] "Satirikon Dökümanter Bir Rüyadır". Ses dergisi. Temmuz 1969. s. 22.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Federico Fellini'nin yönettiği filmler
1950'ler	Varyete Işıkları (1950) Beyaz Şeyh (1951) Aylaklar (1953) L'Amore in Città (1953) Sonsuz Sokaklar (1954) Kalpazanlar Çetesi (1955) Cabiria'nın Geceleri (1957)
1960'lar	Tatlı Hayat (1960) Boccaccio '70 (1962) "Le tentazioni del dottor Antonio" adlı bölümü çekti 8½ (1963) Ruhların Giulietta'sı (1965) Şeytanın Kurbanları (1968) "Toby Dammit" adlı bölümü çekti Satyricon (1969)
1970'ler	Paylaçolar (1970) TV Roma, Açık Şehir (1972) Amarcord (1973) Il Casanova di Federico Fellini (1976) Prova d'orchestra (1978)
1980'ler	Kadınlar Kenti (1980) Ve Gemi Gidiyor (1983) Ginger ve Fred (1986) Görüşme (1987)
1990'lar	Ayın Sesi (1990)

Fellini Satyricon nedir?, Fellini Satyricon anlamı nedir?, Fellini Satyricon ne demektir?