Fasiyes

Fasiyes, belirgin bir yer sürecini ve depolanma ortamını yansıtan çökel paketlerinin özelliklerinin genel ismidir.

Genel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Jeolojide fasiyes, herhangi bir gözlemlenebilir niteliği (genel görünümü, bileşimi veya oluşum durumu gibi) olan veya bir coğrafi alanda bu özelliklerde meydana gelebilecek değişikliklerin gözlemlenebildiği belirli karakteristik özelliklere sahip bir kaya kütlesidir. Bir kayayı bitişik kayalardan ayıran, kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikleri dahil toplam özelliklerinin toplamıdır. Fasiyesler terimi, 1838'de İsviçreli jeolog Amanz Gressly tarafından öne sürüldü ve modern stratigrafinin özüne büyük bir etki bıraktı. Neptunizmin önceden kullanılan kavramlarının yerini aldı. Fasiyes kelimesi; görünüş, şekil, ifade, olanak demektir. Bu kelimelerin hepsini kapsar. Bir dağın veya bir kısmı sığ olan denizi belirtmek için kullanılır. Farklı terimleri bulunur. Bu farklı terimleri kullanmak için onların ne anlama geldiğini bilmek gerekir.

Long Island, Bahamalar'da Eolianit karbonat fasiyes (Holosen)

İdeal olarak fasiyes belirli bir süreç ya da ortamını yansıtan sedimantasyonların belirli koşullar altında oluşturulan farklı bir kaya birimidir. Kayaların analiz edilebilir özellikleri (şekilleri, oluştuğu maddeler veya gelişimleri gibi) ve bir coğrafi alanda bulunan çeşitli nitelikler değişimler oluşturabilir. Ör; bir kıyı çökeli için plaj fasiyesi, ya da bir akarsu çökeli içinde kanal fasiyesi gibi. Birleşik kayayı diğerinden ayıran kimyasal, fiziksel ve biyolojik özelliklerinin bütünü o kayanın yapısını ortaya koyar.

Fasiyes, çökelme bölgesinden ayrı değildir fakat bazı durumlarda başkalaşıma uğramış alanlarda kullanılabilir.

Sedimanter fasiyes[değiştir | kaynağı değiştir]

Sedimanter fasiyes farklı bir çökelme ortamında biriken tortullardan farklı bir tortul organıdır.İdeal olarak, bir tortul fasiyes, belirli bir süreci veya ortamı yansıtan belirli sedimantasyon koşulları altında oluşan ayırt edici bir kaya birimidir. Sedimanter fasiyes tanımlayıcı veya yorumlayıcıdır. Genellikle görünüş açısından sert tortullardır.

Genel olarak, jeologlar fasiyesleri incelenen kaya veya tortu yönüyle ayırırlar. Böylece petiografik karakterli fasiyesler tanecik gibi boyut ve mineroloji denilen litofasiyesler aslında fosil içerikli ve siyofasiyes denilen fasiyes içeriklidir.

Bu fasiyes türleri genellikle daha fazla bölünmüşlerdir. Örneğin;güneşten tabakalanmış olabilir ya da bronzlaşmış olabilir ya da kireçtaşı fasiyesi veya killi yapraktaşı fasiyesi olabilir. Sert karakterli üniter çökelme ortamında ve orijinal birleşiminden oluşmaktadırlar. Kullanılışından bu yana fasiyes kavramı ile ilgili jeolojik kavramlarla genişletilmiştir.Örneğin; karakteristik derneklerin organik mikrofosillerle ve kayaların organik parçacıkları veya tortulların durumları polynofasiyes merkezlidir. Ayrık sismik birimler benzer olarak sismik fasiyeslerde olabilir.

Bir fasiyes genellikle daha da alt bölümlere ayrılır, örneğin biri "tan, çapraz tabakalı oolitik kireçtaşı fasiyes" veya bir "şeyl fasiyes" anlamına gelebilir. Kaya biriminin özellikleri çökelme ortamından ve orijinal bileşimden gelir. Sedimanter fasiyes çökelme ortamını yansıtır, her fasiyes o bölge veya çevre için farklı bir tortu tipidir.

1838'deki kuruluşundan bu yana, fasiyes kavramı ilgili jeolojik kavramlara genişletilmiştir. Örneğin, kayalarda veya tortulardaki organik mikrofosillerin ve parçacık halindeki organik malzemenin karakteristik bileşimlerine palinofasiler denir. Ayrık sismik birimlere benzer şekilde sismik fasiyes denir. Tortul fasiyes, farklı, tekrarlanabilir ve kapsamlı olması gereken bir grup "fasiyes tanımlayıcısı" içinde tanımlanmaktadır. Alandaki bir çıkıntının güvenilir bir fasiyes açıklaması şunları içerir: kompozisyon, doku, tortul yapılar, yatak geometrisi, yatak temasının doğası, fosil içeriği ve renk.

Walther Kanunu[değiştir | kaynağı değiştir]

Jeolog Johannes Walther'ın (1860-1937) adını verdiği Walther yasası ya da Walther kanunu, fasiyeslerin yanal ortamda dikey olarak arkaya doğru yaptığı değişiklerin yansıttığı görünümünü belirmektedir. Tersine bir çökelme ortamı yanal olarak "göç ettiğinde" bir çökelme ortamının çökeltilerinin diğerinin üzerinde yer aldığını belirtir. Rusya'da yasa Nikolalov A. Golovkinsky'yi de onurlandıran Golovkinsky-Walther Yasası olarak bilinir (1834-1897). Bu yasanın klasik bir örneği deniz geçişlerini ve gerilemelerini karakterize eden dikey stratigrafik ardıllıktır.