Epona

Gallo-Roman dininde Epona, atların, midillilerin, eşeklerin ve katırların koruyucusuydu. Pateralar ve bazı heykellerdeki tayların varlığıyla gösterildiği gibi, özellikle bir doğurganlık tanrıçasıydı.^[1] O ve atları bazen yaşam sonrası yolculukta ruhun liderleri olarak görülür.^[2] Roma'da ibadet edilen tek Kelt tanrısı da denir. Lakin Sulis Minerva'da Kelt kökenli olduğundan bu konu kesin değildir. Epona'ya ibadet, Roma İmparatorluğu'nda MS birinci ve üçüncü yüzyıllar arasında yaygındı. Bu alışılmadık bir durumdur, çünkü Kelt tanrılarının çoğu belirli bir bölge ile ilişkilendirilmiştir.^[3]^[4]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Roma kaynaklarında geçen Epona (Büyük Kısrak) Galyaca dilinden gelir. Eski Keltçede ekʷos kelimesi atı karşılayan bir sözcüktü. Epona'nın bu kökenden gelmesi muhtemeldir. Modern Galcede ebol yani tay kelimesi de Epona ismiyle ilişkili olabilir. Galyacaya özgü kadınsı tekil ek olan -a eki Epona'da kullanılmış olabilir.

Kanıt[değiştir | kaynağı değiştir]

Epona ve atları, Köngen, Almanya'dan MS 200 civarı.

Fernand Benoît, Roma'nın Doğu bölgesinde bir Epona kültünün ilk kanıtlarını buldu^[5]

Adı Galce olsa da, Epona'ya ithaf edilen yazıtlar Latince veya nadiren Yunanca'dır. Sadece Keltler tarafından değil, aynı zamanda Almanlar, Romalılar ve Roma İmparatorluğu'nun diğer sakinleri tarafından da çeşitli yazıtlarda anıldı. Almanya, Mainz'den Epona'ya yazılan bir yazıt dahi bulunmuştur.^[6]^[7]

Epona'nın Roma takvimindeki bayram günü Guidizzolo İtalya'da^[8] rustik bir takvimde 18 Aralık olarak görülmüştür, ancak bu yalnızca yerel bir kutlama da olabilirdi. Epona İmparator adına Epona Augusta veya Epona Regina olarak çağrılarak imparatorluk kültüne de dahil edildi.

Yerli Kelt tanrıçalarının algıları Roma hegemonyası altında değişmiştir, genelde sadece isimler aynı kalmıştır. Galya İmparatorluğun erken döneminde Romanlaştırıldığında, Epona'nın egemen rolü süvarilerin koruyucusuna dönüştü.^[9] Epona kültü, yardımcı süvariler, İmparatorluk At Muhafızları veya Galya, Aşağı Almanya ve Pannonia'dan işe alınan kişiler tarafından Roma İmparatorluğunun büyük bir kısmına yayıldı . Epona'ya ve diğer Kelt, Roma ve Alman tanrılarına adaklar Roma'daki Lateran'da bulumuştu. Kültünün "Karintiya ve Steiermark'ta da yaygın" olduğu söyleniyor.^[10]^[11]

Epane olarak, İspanya'nın kuzeyindeki Cantabria'nın Palencia bölgesindeki Bernorio Dağı'nda ve^[12] Iccona Loiminna olarak Portekiz'deki Lusitan yazıtlarında da Epona'ya rastlanılır.

İkonografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Epona heykelleri, Benoît'in ayırt ettiği gibi beş türe ayrılır:

Binicilik yaparken
ayakta dururken veya bir atın önünde otururken
iki at arasında ayaktayken veya otururken
bir at terbiyecisi görünüşünde
sembolik bir kısrak veya tay olarak

Epona, Uzak Dacia'da Kibele formatında bir dikilitaş üzerinde (şimdi Budapeşte'de Szépmüvézeti Müzesi'nde), elleri eşleştirilmiş hayvanlarının boynunda bir tahtta oturmuş olarak temsil ediliyor, atları ise Kibele aslanlarının yerine geçiyor.^[13]

Edebiyat ve sanatta[değiştir | kaynağı değiştir]

Apuleius'un The Golden Ass adlı kitabında Epona'dan bahsedilir, burada bir ahırdaki bir sütunun üzerinde imgesi olan aedicular niş ve taze toplanmış güllerle süslenmiştir.^[14]Yergiler kitabında Romalı şair Juvenal Epona'dan çeşitli yollarla bahseder.^[15] Epona'nın küçük resimleri, Roma'nın ahır ve ahır alanlarında yapılan kazılarda bulunmuştur. Epona'dan, Victor Hugo'nun Les Misérables adlı eserinde de dolaylı olarak bahsedilir, çünkü karakterlerinden birinin adı Éponine'dir. Popüler video oyunu dizisi The Legend of Zelda'da ana karakterin atına "Epona" adı verilmiştir. Oyunda at her zaman kahverengi tonlarında ve beyaz yelelidir.

Günümüzde[değiştir | kaynağı değiştir]

Michigan'ın Mackinac Adası'nda Epona, her Haziran'da Geçit Töreni ile anılır. Mackinac Adası'nda kişisel otomobillere izin verilmez, ana ulaşım kaynağı halen attır, bu nedenle Epona'yı kutlamanın bu adada özel bir önemi var.^[16] "Epona Bayramı", yerel bir papaz tarafından atların ve diğer hayvanların kutsamasını içerir.^[17]

Epona bugün neo-druidler,^[18] putperestler ve çoktanrıcılar arasında hala popülerdir.^[19]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

At kurban etme
Beyaz at (mitoloji)
Benoît, F. (1950). Les mythes de l'outre-tombe. Le cavalier à l'anguipède et l'écuyère Épona . Brüksel, Latomus Revue d'études latines.
Delamarre, X. (2003). Dictionnaire de la langue gauloise . 2. Baskı. Paris, Edisyonlar Errance.
Euskirchen, Marion (1993). "Epona" Tezi, Bonn 1994 (Sonderdruck aus: Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 74.1993. )
Evans, Dyfed Llwyd (2005–2007), Epona: Galya ve Brython tanrıçası (İlahi At) 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yeşil MJ (1986), Keltlerin Tanrıları, Stroud, Gloucestershire.
Magnen, R. Epona (Delmas, 1953).
Nantonos ve Ceffyl (2004), Epona.net, bilimsel bir kaynak 21 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Oaks, LS (1986), "Tanrıça Epona", M. Henig ve A. King, Pagan Gods and Shrines of the Roman Empire (Oxford), s. 77-84.
Reinach, Salomon (1895). "Épona". Revue archéologique 1895, 163–95,
Simón, Francisco Marco, e-Keltoi'de "İber Yarımadası Eski Keltlerinin Din ve Dini Uygulamaları" : İber Yarımadası'ndaki Keltler, 6 287–345, bölüm 2.2.4.1 (çevrimiçi 15 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. )
Speidel, MP (1994). Sezar'a Binmek: Roma İmparatorlarının At Muhafızları . Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press.
Thevenot, Emile 1949. "Les monuments et le culte d 'Epona chez les Eduens," L'antiquité Classique 18 s 385-400. Epona ve Aedui .
Vaillant, Roger (1951), Epona-Rigatona, Ogam, Rennes, s. 190–205.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

http://www.jstor.org/stable/26383351 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
http://www.jstor.org/stable/j.ctvh1dtnp.12 .

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Salomon Reinach, "Épona", Revue archéologique (1895:163–95)
^ Henri Hubert, Mélanges linguistiques offerts à M. J.Vendryes (1925:187–198).
^ Phyllis Fray Bober, reviewing Réne Magnen, Epona, Déesse Gauloise des Chevaux, Protectrice des Cavaliers in American Journal of Archaeology 62.3 (July 1958, pp. 349–350) p. 349. Émile Thevenot contributed a corpus of 268 dedicatory inscriptions and representations.
^ The Ancient World of the Celts. Great Britain. 1998. s. 175. ISBN 0-7607-1716-8.
^ Benoît, F. (1950). Les mythes de l'outre-tombe. Le cavalier à l'anguipède et l'écuyère Épona. Brussels, Latomus Revue d'études latines.
^ CIL 13, 11801
^ Pinault, Georges-Jean, (Ed.) (2007). "Pseudogallische inschriften". Gaulois et celtique continental. Librairie Droz. ss. 277-290. ISBN 9782600013376. r eksik |soyadı1= (yardım)
^ Vaillant, 1951.
^ Oaks 1986:79–81.
^ Kropej, Monika. “The Horse As a Cosmological Creature in the Slovene Mythopoetic Heritage". Studia Mythologica Slavica 1 (May/1998). Ljubljana, Slovenija. 156. https://doi.org/10.3986/sms.v1i0.1871.
^ Spiedel, 1994.
^ Simón.
^ Nantonos, 2004.
^ "respicio pilae mediae, quae stabuli trabes sustinebat, in ipso fere meditullio Eponae deae simulacrum residens aediculae, quod accurate corollis roseis equidem recentibus fuerat ornatum." (iii.27). In Robert Graves' translation of The Golden Ass, he has interposed an explanatory "the Mare-headed Mother" that does not appear in the Latin text; it would have linked Epona with the primitive mythology of Demeter, who was covered as a mare by Poseidon in stallion-form (see above); there is no justification for identifying Epona with Demeter, however.
^ Satire VIII lines 155–57, where the narrator derides a consul for his inappropriate interest in horses:
^ "Mackinac Island Lilac Festival". mackinacislandlilacfestival.org. 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Animals Are Blessed During Feast of Epona". Town Crier (www.mackinacislandnews.com). 21 Haziran 2008. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.
^ Cf. "Epona". Order of Bards Ovates & Druids. n.d. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.
^ Cf. Celtic Wicca: Ancient Wisdom for the 21st Century. Citadel Press. 2001. s. 54.

[1] Salomon Reinach, "Épona", Revue archéologique (1895:163–95)

[2] Henri Hubert, Mélanges linguistiques offerts à M. J.Vendryes (1925:187–198).

[3] Phyllis Fray Bober, reviewing Réne Magnen, Epona, Déesse Gauloise des Chevaux, Protectrice des Cavaliers in American Journal of Archaeology 62.3 (July 1958, pp. 349–350) p. 349. Émile Thevenot contributed a corpus of 268 dedicatory inscriptions and representations.

[4] The Ancient World of the Celts. Great Britain. 1998. s. 175. ISBN 0-7607-1716-8.

[5] Benoît, F. (1950). Les mythes de l'outre-tombe. Le cavalier à l'anguipède et l'écuyère Épona. Brussels, Latomus Revue d'études latines.

[6] CIL 13, 11801

[7] Pinault, Georges-Jean, (Ed.) (2007). "Pseudogallische inschriften". Gaulois et celtique continental. Librairie Droz. ss. 277-290. ISBN 9782600013376. r eksik |soyadı1= (yardım)

[8] Vaillant, 1951.

[9] Oaks 1986:79–81.

[10] Kropej, Monika. “The Horse As a Cosmological Creature in the Slovene Mythopoetic Heritage". Studia Mythologica Slavica 1 (May/1998). Ljubljana, Slovenija. 156. https://doi.org/10.3986/sms.v1i0.1871.

[11] Spiedel, 1994.

[12] Simón.

[13] Nantonos, 2004.

[14] "respicio pilae mediae, quae stabuli trabes sustinebat, in ipso fere meditullio Eponae deae simulacrum residens aediculae, quod accurate corollis roseis equidem recentibus fuerat ornatum." (iii.27). In Robert Graves' translation of The Golden Ass, he has interposed an explanatory "the Mare-headed Mother" that does not appear in the Latin text; it would have linked Epona with the primitive mythology of Demeter, who was covered as a mare by Poseidon in stallion-form (see above); there is no justification for identifying Epona with Demeter, however.

[15] Satire VIII lines 155–57, where the narrator derides a consul for his inappropriate interest in horses:

[16] "Mackinac Island Lilac Festival". mackinacislandlilacfestival.org. 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[17] "Animals Are Blessed During Feast of Epona". Town Crier (www.mackinacislandnews.com). 21 Haziran 2008. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.

[18] Cf. "Epona". Order of Bards Ovates & Druids. n.d. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.

[19] Cf. Celtic Wicca: Ancient Wisdom for the 21st Century. Citadel Press. 2001. s. 54.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Epona nedir?, Epona anlamı nedir?, Epona ne demektir?