Endometrioma

Endometrioma, çikolata kisti endometriosis hastalığının yumurtalıklarda oluşturduğu kistik yapıya verilen isimdir.

Endometriosis kadınlarda özellikle 35 yaşından sonra ortaya çıkan, ağrı, yumurtalık kistleri ve gebe kalamamayla birlikte giden bir hastalıktır. Çikolata kisti (endometriyoma) endometriozisin en sık görülen şekillerinden birisidir. Bu düzgün duvarlı koyu siyah over kistleri çikolata görünümlü sıvı ile doludur. Kistler tek veya birçok cepten oluşabilir. Aynı şekilde tek veya çift overde bulunabilir.

Bu kistlerin yumurtalık kanserine dönüşme riskleri %1’in altındadır.

Fizyopatoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Endometriomalar endometriozis lezyonunun over korteksine (kabuğuna) yapışmış endometrial dokuların invajinasyonu (içeri doğru büyümesi) sonucu oluşmaktadır.^[1] Bir diğer teori ise endometriomaların bu invajine olmuş dokuda metaplazi ile oluştuğu şeklindedir^[2]

Tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Endometriomaların kesin tanısı ancak ameliyat sonrası çıkarılan lezyon üzerinde histo-patolojik olarak konulabilir. Ne kanda ölçülen tümör markerları (özellikle Ca125) ne de görüntüleme yöntemleri kesin endometrioma tanısı koymak için yeterli değildir.^[3] Pelvik ve over kitleleri için en sık tercih edilen ilk ve genellikle tek görüntüleme yöntemi sonografidir. Standart radyografi, komputerize tomografi ve MRI lezyonlann lokalizasyonlarının tespitinde ya da lezyonların tanımlanmasında kullanilabildikleri halde tanıda spesifik değildirler.^[4] Hemorajik kistler ya da endometriomalar gibi içleri kan ile dolu kistlerin görünüşleri kan, lizis ve retraksiyon nedeniyle çeşitlilik göstermektedir. Bunlarda internal ekolar, duvarlarında nodüller, katı bileşenler, katı-sıvı düzeyleri görülebilir. Endometriomaların ultrasonografik görünümlerii fonksiyonel hemorajik kistlerin ve bazı neoplastik kitlelerin görünümleri ile sıklıkla karışabilir, Ultrasonografik olarak endometriomayla en sık hemorajik kist, tubaovaryen abse, dermoid kist benzerlik gösterir. Ayrıca seröz kistadenoma, müsinoz kistadenoma, matür teratom, folliküler kist, ektopik gebelik, hidrosalphinks, struma overide endometrioma ile aynı ultrasonografik bulguları verebilir. Bunun sonucu olarak da yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuçlar ortaya çıkar.^[5] Tipik olarak Doppler ultrasonda endometriomalar kanserlerin aksine kist içi damarlanma göstermez.^[6]^[7] Endometrioma tanısında vajinal ultrason tercih edilen tanı yöntemi olmasına rağmen nadir durumlarda diğer yardımcı görüntüleme yöntemleri de kullanılır. Kompüterize tomografi (CT), endometriomalar için diğer over kistlerinden ayıran spesifik bir görüntü vermez. Barsak veya idrar yollarına bası gibi komplikasyonların tanısında faydalıdır.^[8] Manyetik rezonans (MRI) sadece endometriomaların, diğer endometriozis odakları ile birlikte bulunduğu durumlarda, özellikle mesane, rekto-vajinal septum endometriozis tutulumlarının tanısında faydalı olabilir.^[9] Klinik Tanıda Ca-125 ölçülmesinin tanıya bir katkısı yoktur.^[10]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Her endometriomanın ameliyat edilmesi gerektiği şeklindeki görüşü son yıllarda terk edilmiştir. Tanı konulduktan sonra tedavi şikayetlere ve belirtilere göre şekillenir.^[11]

Ağrı problemi olan, çocuk istemeyen hastaların tedavisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Non-Steroid ağrı kesiciler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağrının sadece non-steroid ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilmesinin tamamen etkisiz bir tedavi şekli olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.^[12]

Hormonal ilaçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağrı tedavisinde kullanılan tüm hormonal ilaçların (doğum kontrol ilaçları, progesteronlar, danazol, GnRH agonistleri) etkisi eşittir.^[13] Sadece maliyet ve yan etki yönünden değişiklik gösterirler. Bu tedaviler hastalığı tedavi etmedikleri için bir yandan tedaviyi bırakıldığı zaman şikayetler kısa zamanda geri gelirken bir yandan da bazı hastalarda hiçbir etki göstermez. Yapılan çalışmalarda tedaviyi bıraktıktan sonra ortalama 6 ay içinde şikayetlerin tekrar başladığını göstermektedir.^[14] Danazol ve GnRH analog tedavileri yan etkileri dolayısıyla 6 aydan daha uzun kullanılamazlar. Aynı sınırlama progesteron ve doğum kontrol ilaçları içinde söz konusu olabilir. Yapılan bir çalışmada hormonlu spiral olarak bilinen rahim içi doğum kontrol aracının (mirena®levonorgestrel-releasing intrauterine system) 3 yıl boyunca ağrıyı kontrol altında tuttuğu bildirilmiştir.^[15] Ancak kadınların yaklaşık %40’ı düzensiz kanama, kilo alma veya ağrının devam etmesi nedeniyle bu tedaviyi terk etmektedir.

Cerrahi tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu grup hastalarda en etkin tedavi cerrahidir. Cerrahinin laparoskopik olarak yapılması hem sonuçlar hem de hasta konforu yönünden laparotomiye oranla daha iyidir. Laparoskopi artık endometriozis tedavisinde altın standard olarak kabul edilmektedir. Cerrahi sırasında endometriomalar çıkarılmalı, yapışıklıklar açılmalı ve görülen tüm endometriozis odakları yok edilmelidir. Operasyon yumurtalık kapasitesine zarar verilmemesi amacı ile mümkün olduğunca atravmatik yöntemler kullanılarak yapılmalıdır.^[16] Özellikle rektovajinal septum adı verilen rahim arkası ve kalın barsak arasındaki bölgede yerleşmiş derin endometriosis gözden kaçabilir. Bu durumda ameliyat sonrasında ağrıların geçmediği görülecektir. Laparoskopi sırasında bu bölgenin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi çok önemlidir. Ameliyat sonrası 6. ve 12. aylarda yapılan değerlendirmeler ameliyat yapılan grupta ağrı şikayetinin ameliyat yapılmayan gruba oranla çok daha fazla oranda ortadan kaybolduğunu göstermekte (ameliyat grubunda %80 hastada ağrı şikayeti kaybolurken, ameliyat yapılmayan grupta bu oran %20).^[17]

İnfertilite problemi olması durumunda[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu grup hastalarda yumurtalık rezervi değerlendirildikten ve yeterli olduğu saptandıktan sonra kistin 4 cm üzeri ve tek taraflı olduğu durumlarda laparoskopi, ardından yaşa göre 6-12 ay kendiliğinden oluşabilecek bir gebeliği beklemek uygundur. Herhangi başka bir sebeple tüp bebek yapılacaksa uygulama öncesi endometriomaların çıkarılması ile hamile kalma oranının arttığını gösteren bir veri yoktur.^[18] Ancak işlem esnasındaki enfeksiyon riskini azaltmak, foliküllere ulaşma şansını artırmak, yumurtalık cevabını artırmak ve kistin büyümesini engellemek için 4 cm ve üzeri kistlerin alınması tavsiye edilmektedir.^[19] Yumurtalık rezervi kötü, kadının yaşı 38’in üzerinde veya kist iki taraflı ise en doğrusu tüp bebek yapmaktır. Tüp bebekte yumurta toplama işlemi esnasında kistin içine girilmemesi tavsiye edilmektedir. İşlem sırasında kist içinden iğnenin geçmesi enfeksiyon ve over absesi riskini artırır.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Endometriozis Derneği 14 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Üreme Sağlığı ve İnfertilite Derneği 18 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği 16 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ HUGHESDON, PE (Ağustos 1957). "The structure of endometrial cysts of the ovary". The Journal of obstetrics and gynaecology of the British Empire. 64 (4). ss. 481-7. PMID 13463645.
^ Nisolle, M (Ekim 1997). "Peritoneal endometriosis, ovarian endometriosis, and adenomyotic nodules of the rectovaginal septum are three different entities". Fertility and sterility. 68 (4). ss. 585-96. PMID 9341595.
^ Guerriero, S (Şubat 1996). "Transvaginal ultrasonography combined with CA-125 plasma levels in the diagnosis of endometrioma". Fertility and sterility. 65 (2). ss. 293-8. PMID 8566251.
^ Chassang, M (Eylül 2011). "[Contribution of new MRI sequences in the exploration of the pelvic gynaecological disease]". Journal de gynecologie, obstetrique et biologie de la reproduction. 40 (5). ss. 399-406. PMID 21680109.
^ Van Holsbeke, C (Haziran 2010). "Endometriomas: their ultrasound characteristics". Ultrasound in obstetrics & gynecology : the official journal of the International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 35 (6). ss. 730-40. PMID 20503240.
^ Kurjak, A (Temmuz 1994). "Scoring system for prediction of ovarian endometriosis based on transvaginal color and pulsed Doppler sonography". Fertility and sterility. 62 (1). ss. 81-8. PMID 8005309.
^ Callen, PW (1994). Ultrasonography in obsterics and gynecology. Philadelphia: WB Saunders. ss. 503-523. ISBN 9781416032649.
^ Khwaja, SA (13 Ağustos 2012). "Endometriosis: a rare cause of small bowel obstruction". BMJ case reports. Cilt 2012. PMID 22891009.
^ Piketty, M (Mart 2009). "Preoperative work-up for patients with deeply infiltrating endometriosis: transvaginal ultrasonography must definitely be the first-line imaging examination". Human reproduction (Oxford, England). 24 (3). ss. 602-7. PMID 19095669.
^ Barbati, A (Mart 1994). "Serum and peritoneal fluid CA-125 levels in patients with endometriosis". Fertility and sterility. 61 (3). ss. 438-42. PMID 8137963.
^ Urman, Bülent. "Çikolata Kisti ( endometrioma) Tedavisi". 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Allen, C (19 Ekim 2005). "Non-steroidal anti-inflammatory drugs for pain in women with endometriosis". Cochrane database of systematic reviews (Online), 4. ss. CD004753. PMID 16235379.
^ Schlaff, WD (Şubat 2006). "Subcutaneous injection of depot medroxyprogesterone acetate compared with leuprolide acetate in the treatment of endometriosis-associated pain". Fertility and sterility. 85 (2). ss. 314-25. PMID 16595206.
^ Miller, JD (Ağustos 1998). "Historical prospective cohort study of the recurrence of pain after discontinuation of treatment with danazol or a gonadotropin-releasing hormone agonist". Fertility and sterility. 70 (2). ss. 293-6. PMID 9696224.
^ Petta, CA (Temmuz 2005). "Randomized clinical trial of a levonorgestrel-releasing intrauterine system and a depot GnRH analogue for the treatment of chronic pelvic pain in women with endometriosis". Human reproduction (Oxford, England). 20 (7). ss. 1993-8. PMID 15790607.
^ Aksoy, Senai. "Çikolata kisti endometriozis ameliyati yumurtalık veya rahmin alınmasını gerektirmez". Eksik ya da boş |url= (yardım)
^ Abbott, J (Ekim 2004). "Laparoscopic excision of endometriosis: a randomized, placebo-controlled trial". Fertility and sterility. 82 (4). ss. 878-84. PMID 15482763.
^ Garcia-Velasco, JA (Mayıs 2004). "Removal of endometriomas before in vitro fertilization does not improve fertility outcomes: a matched, case-control study". Fertility and sterility. 81 (5). ss. 1194-7. PMID 15136074.
^ "Endometriosis Guideline" (PDF). ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] HUGHESDON, PE (Ağustos 1957). "The structure of endometrial cysts of the ovary". The Journal of obstetrics and gynaecology of the British Empire. 64 (4). ss. 481-7. PMID 13463645.

[2] Nisolle, M (Ekim 1997). "Peritoneal endometriosis, ovarian endometriosis, and adenomyotic nodules of the rectovaginal septum are three different entities". Fertility and sterility. 68 (4). ss. 585-96. PMID 9341595.

[3] Guerriero, S (Şubat 1996). "Transvaginal ultrasonography combined with CA-125 plasma levels in the diagnosis of endometrioma". Fertility and sterility. 65 (2). ss. 293-8. PMID 8566251.

[4] Chassang, M (Eylül 2011). "[Contribution of new MRI sequences in the exploration of the pelvic gynaecological disease]". Journal de gynecologie, obstetrique et biologie de la reproduction. 40 (5). ss. 399-406. PMID 21680109.

[5] Van Holsbeke, C (Haziran 2010). "Endometriomas: their ultrasound characteristics". Ultrasound in obstetrics & gynecology : the official journal of the International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 35 (6). ss. 730-40. PMID 20503240.

[6] Kurjak, A (Temmuz 1994). "Scoring system for prediction of ovarian endometriosis based on transvaginal color and pulsed Doppler sonography". Fertility and sterility. 62 (1). ss. 81-8. PMID 8005309.

[7] Callen, PW (1994). Ultrasonography in obsterics and gynecology. Philadelphia: WB Saunders. ss. 503-523. ISBN 9781416032649.

[8] Khwaja, SA (13 Ağustos 2012). "Endometriosis: a rare cause of small bowel obstruction". BMJ case reports. Cilt 2012. PMID 22891009.

[9] Piketty, M (Mart 2009). "Preoperative work-up for patients with deeply infiltrating endometriosis: transvaginal ultrasonography must definitely be the first-line imaging examination". Human reproduction (Oxford, England). 24 (3). ss. 602-7. PMID 19095669.

[10] Barbati, A (Mart 1994). "Serum and peritoneal fluid CA-125 levels in patients with endometriosis". Fertility and sterility. 61 (3). ss. 438-42. PMID 8137963.

[11] Urman, Bülent. "Çikolata Kisti ( endometrioma) Tedavisi". 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[12] Allen, C (19 Ekim 2005). "Non-steroidal anti-inflammatory drugs for pain in women with endometriosis". Cochrane database of systematic reviews (Online), 4. ss. CD004753. PMID 16235379.

[13] Schlaff, WD (Şubat 2006). "Subcutaneous injection of depot medroxyprogesterone acetate compared with leuprolide acetate in the treatment of endometriosis-associated pain". Fertility and sterility. 85 (2). ss. 314-25. PMID 16595206.

[14] Miller, JD (Ağustos 1998). "Historical prospective cohort study of the recurrence of pain after discontinuation of treatment with danazol or a gonadotropin-releasing hormone agonist". Fertility and sterility. 70 (2). ss. 293-6. PMID 9696224.

[15] Petta, CA (Temmuz 2005). "Randomized clinical trial of a levonorgestrel-releasing intrauterine system and a depot GnRH analogue for the treatment of chronic pelvic pain in women with endometriosis". Human reproduction (Oxford, England). 20 (7). ss. 1993-8. PMID 15790607.

[16] Aksoy, Senai. "Çikolata kisti endometriozis ameliyati yumurtalık veya rahmin alınmasını gerektirmez". Eksik ya da boş |url= (yardım)

[17] Abbott, J (Ekim 2004). "Laparoscopic excision of endometriosis: a randomized, placebo-controlled trial". Fertility and sterility. 82 (4). ss. 878-84. PMID 15482763.

[18] Garcia-Velasco, JA (Mayıs 2004). "Removal of endometriomas before in vitro fertilization does not improve fertility outcomes: a matched, case-control study". Fertility and sterility. 81 (5). ss. 1194-7. PMID 15136074.

[19] "Endometriosis Guideline" (PDF). ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Endometrioma nedir?, Endometrioma anlamı nedir?, Endometrioma ne demektir?