Ekim Manifestosu (Rusça: Октябрьский манифест, Манифест 17 октября) Resmî adı Devlet Düzenini İyileştirme Konulu Manifesto (Rusça: Манифест об усовершенствовании государственного порядка), ertesi yıl kabul edilen Rus İmparatorluğu'nun ilk anayasasının habercisi olan belgedir. Manifesto, Sergey Vitte'nin etkisi altındaki İmparator II. Nikolay tarafından 1905 Rus Devrimi'ne yanıt olarak 30 Ekim [E.U. 17 Ekim] 1905 günü yayınlandı. Nikolay bu fikirlere şiddetle direndi, ancak ilk tercih olarak askeri bir diktatörlüğe başkanlık ettikten sonra kararını verdi.^[1] Grandük Nikola Nikolayeviç, eğer Çar Vitte'nin önerisini kabul etmezse, kendisini başından vurmakla tehdit etti.^[1] Nikolay gönülsüzce kabul etti ve temel sivil hakları ve gelecekte Rusya'da onayı olmadan hiçbir kanunun çıkarılamayacağı seçilen bir Duma adlı parlamentoyu vadeden Ekim Manifestosu olarak bilinen manifestoyu onayladı. Vitte anılarında, Çar'ı Ekim Bildirisini imzalamaya zorlamadığını^[2] ve Ekim Bildirisi'nin bütün kiliselerde ilan edildiğini^[3] yazar.

Giriş[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransa, İngiltere ve Birleşik Devletler demokrasiyi o ya da bu şekilde seçmişlerken, Rus İmparatorluğu Çar tarafından yönetilen eski otoriter yönetimini sürdürdü. 1890'ların başında, Maliye Bakanı Sergey Vitte'nin rehberliğinde Rusya, devlet tarafından yönetilen yabancı yatırımlar ve gümrük vergisi uygulaması ile bir endüstrileşme programı başlattı. Fakat, bu dönemde ağır memnuniyetsiz ve genişleyen işçi sınıfına neden olan endüstride bu hızlı büyümeye karşı siyasi reformlar aynı hızda ilerlemedi. Bununla birlikte, köylüler nüfusun yüzde 80'ini oluşturdular ve serflerin özgürleşmesine rağmen hâlâ tarım sorunları duruyordu.^[4] Çoğunlukla tarımsal bir ekonomi olan Rusya, Rus otokrasisinin hükûmeti ile beraber farklı sosyal sınıflar arasındaki ekonomik konular ve çatışmalar ile karşılaştı. Rusya'nın ekonomik ve siyasi meseleleri tarafından yaratılan çatışma 1905 Rus Devrimi olarak da bilinen Ekim 1905'ten önceki aylarda doruğa ulaştı.^[5] 22 Ocak 1905'te, barışçıl protestocular gelenek olduğu üzere Çar'a dilekçe vermeye çalıştılar.^[6] Kış sarayının dışında muhafızlara protestoculara ateş emri verilmesi ile protesto bastırıldı.^[6] Protestonun şiddetli ayaklanmasının sonucu Kanlı Pazar olarak bilinir.^[5] Protestoya verilen şiddetli tepki, Rusya genelindeki gerginliği daha da artırdı. Rus halkı arasındaki karışıklıklar Kanlı Pazar'ı izledi. Binlerce insan işine girmeyi reddetti ve genel grev İmparatorluğu vurdu.^[6] Rus halkı otokrasiye karşı isyan ettiği gibi, karışıklıklar nihayetinde Rus kırsalına yayıldı ve köylüler efendilerinin malikanelerini yakmaya başladı.^[6] Rusya'nın iletişim, ulaşım ve kamu hizmetlerinin grevler nedeniyle vurgun yemesiyle, II Nikolay gücü tamamen kaybetmeden harekete geçmek zorunda kaldı.

II. Nikolay'ın reforma muhalefeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya, ülkeyi terörize eden şiddetli ayaklanmalara karşı büyük bir durgunluk yaşasa da, II. Nikolay hala otokrasiyi sınırlayan her türlü reforma karşıydı. Nikolay, atalarının oluşturduğu bir sistemi sınırlamanın onun hakkı olmadığını ve bunu "Bana boşa harcanmak üzere verilmeyen bir mirası boşa harcamayacağım" sözleriyle belirtir.^[6] Nikolay, giderek artan şekilde Rus halkına karşı kullandığı gücünü Rus halkı tarafından sınırlanmak dilediğini anlama noktasına gelemedi.^[6]

Hükümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim Bildirgesi, Rus İmparatorluğu'nda yaşanan huzursuzluğa yönelik başvuruyu ele aldı ve aşağıdakiler dahil olmak üzere temel sivil özgürlükler vermeyi taahhüt etti:

• Kişinin gerçek dokunulmazlığı, vicdan özgürlüğü, konuşma, toplanma ve örgütlenme ilkelerine dayanan sivil özgürlüklerin gerekli temeli halka verilecek.
• Devlet Dumasının planlanan seçimlerini ertelemeksizin, oy hakkından yoksun kalan nüfusun tüm sınıflarının Duma'ya katılımını (planlanan toplantıdan önce kalan kısa sürede mümkün olduğunca) kabul edildi; ve gelecekteki yasama düzeni seçimleri ile ilgili genel bir tüzüğün daha da geliştirilmesini ileriye bırakıldı.
• Hiçbir yasanın Devlet Duması tarafından onaylanmadan yürürlüğe girmemesi ve seçilmiş temsilcilerin, tarafımızdan atanmış bürokratların eylemlerinin yasallığının denetimine katılımı bozulamaz bir kural olarak getirilmiştir

halkın seçilmiş temsilcilerine atanan yetkililerimizin eylemlerinin yasallığına gözetim fırsatı sağlanacağına kırılmaz bir kural oluşturmak.

Manifesto ayrıca o sırada Batı ülkelerinde yaygın olan Rusya'da evrensel erkek oy kullanımını getirdi.^[7]

Bu belge, Rus halkına temel haklar vermesine rağmen, Rus hükûmetinin demokratik bir şekilde çalışacağını garanti etmedi. Bunun yerine, Manifesto, halkın artık temel hakları ve yasamada sesi olduğunu belirtti.^[8]

Duma[değiştir | kaynağı değiştir]

Manifesto'nun bir hükmü, Rus halkının lehine Otokratın gücünü sınırlamayı amaçlayan bir yasama organının oluşturulmasıydı.^[9] Duma olarak bilinen yasama organı kuruluşundan itibaren kusurluydu. Duma'nın önemli bir kusuru, Çar'ın istediği herhangi bir yasayı veto etme gücünü korumasıydı.^[9] Duma ayrıca, Rus bürokrasisinin etkisi ve eğer Duma, Çar ile anlaşamazsa, Nikolay tarafından dağıtılması gerçeği ile zayıfladı.^[8]

Muhalefet[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim Bildirgesi sonrası muhalefet İmparator'a karşı bölündü. Kadetleri konuşma özgürlüğü ve gerçekten Temsilî hükümet fikri ve 17 Ekim Birliği (gayriresmî Ekimciler olarak bilinen bu parti adını Ekim Manifestosundan aldı) yatıştırdı. Ancak Marksistler, hükümdarın izni olmadan kanunların geçmediği için Duma'nın demokrasinin sadece bir kabuğu olduğunu ve konuşma özgürlüğünün ağır bir şekilde düzenlendiğini savunarak, Nikolay'ın küçük tavizler verdiğini savundu.

Manifesto'nun başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Manifesto'nun başarıları derhal ve kısa sürdü. Grevler ve şiddetin çoğu yayınlandığı andan itibaren sona erdi.^[6] İnsanların yeni keşfedilen özgürlükleri anlaması ve hükûmette temsiliyetlerinin bulunması fikirlerini ulusun bilincine soktu.^[6]

Manifesto'nun başarısızlıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Manifesto'nun ilk başarısını başarısızlık izledi ve grev ve şiddet döngüsüne geri dönüldü. Girişten kısa bir süre sonra, otokrasi yeniden gücünü tazelemeye başlayınca grevlere geri döndü. Aylar içinde, 1000'den fazla sayılmış infazlarlar tekrar başladı.^[4] Hükûmet siyasi partileri bastırmaya çalışmaya başladı; 1906-7 yıllarında Rusya'nın çoğu sıkıyönetim kanunları altındaydı.^[5] Görünüşe göre, bir reform olmak yerine, manifesto Nikolay'ın Rusya'da düzeni yeniden kazanması için kısa süreli bir kandırmacaydı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

Vikikaynak'ta Ekim Manifestosu ile ilgili metin bulabilirsiniz.

• Eidelman, Tamara (2005), "The October Manifesto: Democracy Debuts in Russia", Russian life, cilt 5, s. 21 
• Fitzpatrick, Shelia (1994), The Russian Revolution (İngilizce), Oxford: Oxford University Press, s. 32 
• Vitte, Sergey (1990), The Memoirs Of Count Witte, Armonk, New York: M.E. Sharpe, ISBN 0873325710, 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Ağustos 2017 
• Kropotkin, G.M (2008), "The Ruling Bureaucracy and the "New Order" of Russian Statehood After the Manifesto of 17 October 1905", Russian Studies in History, 46 (4), s. 6-7, doi:10.2753/rsh1061-1983460401 
• Wortman, Richard (2000), Scenarios of Power, From Alexander II to the Abdication of Nicholas II, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, ISBN 0691029474, 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Ağustos 2017 
• Field, Daniel (2009), Documents In Russian History-Manifesto of October 17th, 1905., Seton Hall University, 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Ağustos 2017 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fiehn, Terry. (1996). Russia & The USSR 1905-1941. Hodder Headline Group, London. 0-7195-5255-9.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• The October Manifesto of 190522 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• October Manifesto full text 23 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.