Dosya paylaşımı

Dosya paylaşımı; bilgisayar programları, çoklu ortam (ses, görüntü ve video), belgeler veya e-kitaplar gibi dijital ortamlara dijital dağıtım veya sunma uygulamasıdır. Dosya paylaşımı çeşitli şekillerde başarılabilir. Depolama, Veri iletimi ve dağıtımı, çıkarılabilir medyayı kullanarak elle paylaşmayı, Bilgisayar ağılarında merkezi sunucuları, World Wide Web tabanlı Hyperlink belgeler ve dağıtılmış peer-to-peer ağ kullanımı yoluyla oluyor.^[1]

Dosya paylaşımı şu an kullanılan en popüler hizmetlerden biridir. Akıllı telefon ve tabletlerde sıkıca kullanılır. Kullanıcılar mesela, galeride her hangi foto veya videonun üzerine tıklayır, paylaşım işareti görünür ve bununla çeşitli uygulamalara - e posta, sosyal medya, bulut depolama, mesajlaşma gibi uygulamalara erişirler.^[2] Bununla dosyayı anında paylaşabilirler. Ayrıca tarayıcılarda da bu özellik mevcuttur, kullanıcılar istedikleri sitenib Hyperlinkini anında paylaşabilirler. Farklı site ve uygulamalarda da bulunan bu özellik kullanıcıya sonuç ve linkleri anında paylaşmaya olanak verir.^[3]

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

P2P dosya paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçtan uca dosya paylaşımı veya uçlar arası dosya paylaşımı, uçlar arası (P2P) uygulama mimarisine dayanır. Diğer kullanıcıların bilgisayarlarındaki paylaşılan dosyalar dizin sunucularında dizine eklenir.^[4] P2P teknolojisi, Napster, Spotify gibi popüler servisler tarafından kullanıldı. P2P paylaşımı için en popüler protokol BitTorrent'tir.

Dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulut tabanlı dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri, her bir kullanıcının ağa bağlı aygıtlarındaki ayrılmış paylaşım dizinindeki dosyaları güncelleyerek otomatik dosya aktarımlarını uygular. Bu klasöre yerleştirilen dosyalara genelde bir web sitesi ve mobil uygulama üzerinden erişilebilir ve görüntüleme veya birlikte çalışma için diğer kullanıcılar ile kolayca paylaşılabilir. Bu hizmetler, tüketici odaklı Dropbox, iCloud, OneDrive ve Google Drive, WeTransfer,^[5] SendGB,^[6] Hightail, Firefox Send gibi barındırma hizmetleri yoluyla popüler hale geldi. Rsync 1996'da piyasaya sürülen daha geleneksel bir program olup dosyalar doğrudan makineden makineye senkronize edilir.^[7]^[8]

Veri senkronizasyonu, genel olarak dağıtılmış dosya sistemleri, sürüm kontrol sistemi veya aynalar gibi dosyaları paylaşmak için diğer yaklaşımları kullanabilir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dosyalar ilk önce çıkarılabilir medyada değiştirildi. Bilgisayarlar, dosya sistemi montajı, Monochrome BBS bülten tahtası sistemleri (1978), Usenet (1979) ve Dosya aktarım iletişim kuralı sunucularını (1985) kullanarak uzaktaki dosyalara erişebildi. Internet Relay Chat (1988) ve Hotline (1997) kullanıcıların sohbet yoluyla uzaktan iletişim kurmalarını ve dosya alışverişinde bulunmalarını sağladı. 1991'de standartlaştırılan ve ses dosyalarının boyutunu önemli ölçüde azaltan mp3 kodlama, 1990'ların sonlarında yaygın bir biçimde yaygınlaştı.^[9] 1998'de MP3.com ve Audiogalaxy kuruldu, Dijital Milenyum Telif Hakkı Yasası oybirliği ile kabul edildi ve ilk mp3 çalar cihazları piyasaya çıktı.

Haziran 1999'da Napster, dizin oluşturma ve akran keşfi için merkezi bir sunucu gerektiren, yapılandırılmamış bir merkezi eşler arası sistem olarak serbest bırakıldı.^[10] Genellikle ilk peer-to-peer dosya paylaşım sistemi olarak algılanır.

Gnutella, eDonkey2000 ve Freenet 2000'de piyasaya çıktı. Gnutella, Mart ayında piyasaya çıktı ve ilk merkezi olmayan dosya paylaşım ağı oldu. Gnutella şebekesinde, tüm bağlanan yazılım eşit kabul edildi ve bu nedenle şebekenin merkezi bir başarısızlık noktası yoktu. Temmuz ayında, Freenet serbest bırakıldı ve ilk anonimlik ağı haline geldi. Eylül ayında eDonkey2000 istemci ve sunucu yazılımı piyasaya çıktı.^[11]

2001'de Kazaa ve Mac için giFT serbest bırakıldı. FastTrack ağı dağıtıldı, ancak gnutella'nın aksine, yönlendirme verimliliğini artırmak için 'süpernodlara' daha fazla trafik atadı. Ağ, tescilli ve şifrelenmişti ve Kazaa ekibi, Morpheus gibi diğer istemcileri FastTrack ağından uzak tutmak için büyük gayret gösterdi.^[12] Temmuz 2001'de Napstere birkaç kayıt şirketi tarafından dava açıldı ve A & M Records v. Napster davasında kaybetti. Napster davasında, bir çevrimiçi hizmet sağlayıcının "geçici ağ iletimi" güvenli limanını kullanamadığı kararlaştırıldı. Mahkemede kaybından kısa bir süre sonra, Napster mahkeme kararına uymak için kapatıldı. Bu, kullanıcıları diğer P2P uygulamalarına itti ve dosya paylaşımı büyümesini sürdürdü. Audiogalaxy Satellite istemcisi popülerlik kazandı ve LimeWire istemcisi ve BitTorrent protokolü serbest bırakıldı.^[13] Kazaa, 2004 yılında yaşanan düşüşüne kadar, Hollanda, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kötü amaçlı yazılımlara (Malware) ve yasal savaşlara rağmen en popüler dosya paylaşım programıydı. 2002 yılında Tokyo Bölge Mahkemesi kararı File Rogue'yu kapattı ve Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) Audiogalaxy'yi etkin bir şekilde kapatan bir dava açtı.

2002'den 2003'e kadar, Suprnova.org, isoHunt, TorrentSpy ve The Pirate Bay dahil bir dizi BitTorrent hizmeti kuruldu. 2002'de RIAA, Kazaa kullanıcılarına karşı dava açdı. Bu tür davalar sonucunda, birçok üniversite okul yönetim kodlarında dosya paylaşımı düzenlemeleri ekledi (bazı öğrenciler okul saatlerinden sonra onları kaçırmayı başardı).^[14] EDonkey'in 2005 yılında kapanmasıyla eMule, eDony anahtar ağının baskın müşterisi oldu. 2006 yılında polis baskınları, ed2k sunucusunu ele geçirdi ve geçici olarak The Pirate Bay'ı devirdi.

2009'da, Pirate Bay davası, izleyicinin birincil kurucuları için suçlu bir kararda sona erdi. Karar temyiz edildi ve Kasım 2010'da ikinci bir suçluluk kararı çıktı. Ekim 2010'da, Limewire, Arista Records LLC v. Lime Group LLC davasında mahkeme kararı uyarınca kapatıldı, ancak gnutella şebekesi Frostwire ve gtk-gnutella gibi açık kaynaklı istemciler aracılığıyla aktif durumda kaldı.^[15] Ayrıca, MLDonkey ve Shareaza gibi çok protokollü dosya paylaşım yazılımı, tüm önemli dosya paylaşım protokollerini desteklemek üzere uyarlandı; böylece kullanıcılar artık birden fazla dosya paylaşım programı kurup yapılandırmadılar.^[16] 19 Ocak 2012'de Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı MegaUpload'un (2005 yılında kurulmuştur) popüler alanını kapattı. Dosya paylaşım sitesinin günde 50.000.000'den fazla kişiye sahip olduğu iddia edildi. Kim Dotcom (eski adıyla Kim Schmitz) Yeni Zelanda'da tutuklandı ve iadeyi bekledi.^[17] Dünyanın en büyük ve en popüler dosya paylaşım sitesinde yer alan düşüşe ilişkin dava, Anonymous adlı bilgisayar korsanının devreden çıkarılmasıyla ilgili çeşitli siteleri aşağıya çekmesi ile iyi karşılanmadı. İlerleyen günlerde, diğer dosya paylaşım siteleri hizmetlerini durdurmaya başladı; Filesonic, 22 Ocak 2009'da, 23 Ocak'ta FileServe halka açık indirmeleri engelledi.

Dosya paylaşımının kamuoyu[değiştir | kaynağı değiştir]

2004'te yaklaşık 70 milyon insan çevrimiçi dosya paylaşımına katıldı. Daha sonra hizmet mobil teknolojilere ve başka sitelere yayıldı. Şu an milyarddan fazla insanlar bu hizmeti kullanmakdadır.^[18]

Kullanılabilirlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçoğu, dosya paylaşımının, eğlence içeriği sahiplerini internet üzerinden talep üzerine ücretli veya reklam yoluyla yasal olarak daha geniş bir kitleyle kullanılabilir hale getirmeye zorladığını iddia ediyor. Sandvine tarafından hazırlanan bir raporda, Netflix trafiğinin Bittorrent'in trafiğini aştığını gösterdi.^[19]

Telif hakkı sorunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dosya paylaşımı telif hakkı sorunlarını gündeme getirir ve birçok dava açmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu davalardan bazıları Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi'ye bile ulaştı. Örneğin, MGM v. Grokster davasında Yüksek Mahkeme, yazılımları telif hakkı ihlali için bir araç olarak pazarlanırsa, P2P ağlarının yaratıcılarının sorumlu tutulabileceğine karar vermiştir. Öte yandan, tüm dosya paylaşımı yasadışı değildir. Herkese açık alanda içerik serbestçe paylaşılabilir. Telif hakkı kapsamında olan çalışmalar bile bazı koşullar altında paylaşılabilir.^[20] Örneğin, bazı sanatçılar, yayıncılar ve plak etiketleri, belirli eserlerin sınırsız şekilde dağıtılması için, bazen koşullarla birlikte bir lisans verdi; özgür içerik ve dosya paylaşımını tanıtım aracı olarak savunuyorlar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ https://support.office.com/tr-tr/article/Dosya-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1-nedir-5f24ac1e-f4e4-4f0a-bebf-f8404e4a13ac ^{[yalın URL]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Wetransfer". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
^ "SendGB". 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ http://sleepwalkersjourney.com/comparison-best-file-sharing-apps/^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] ttps://support.office.com/tr-tr/article/Dosya-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1-nedir-5f24ac1e-f4e4-4f0a-bebf-f8404e4a13ac ^{[yalın URL]}

[2] "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[5] "Wetransfer". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.

[6] "SendGB". 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[11] "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[12] "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[13] "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[14] "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[15] "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[16] "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[17] ttp://sleepwalkersjourney.com/comparison-best-file-sharing-apps/^{[ölü/kırık bağlantı]}

[18] "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[19] "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[20] "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Dosya paylaşımı nedir?, Dosya paylaşımı anlamı nedir?, Dosya paylaşımı ne demektir?