Bir dairesel kutup yıldızı, Dünya üzerindeki belirli bir enlemden bakıldığında, göksel kutuplardan birine belirgin yakınlığı nedeniyle asla ufkun altına düşmeyen bir yıldızdır. Bu nedenle, dairesel yıldızlar, yılın her gecesi tüm gece boyunca söz konusu konumdan en yakın direğe doğru görülebilir (Güneş'in parıltısı tarafından boğulmasalardı, gün boyunca da sürekli olarak görülebilirlerdi).

Tüm dairesel kutuplu yıldızlar, yarıçapı gözlemcinin enlemine eşit olan göreceli bir kutupsal çember içinde bulunur. Gözlemci, Kuzey veya Güney Kutbu'na ne kadar yakınsa, çevresel çember de o kadar büyük olmaktadır.

Kuzey Kutbu tanımı, Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyinde, Gece yarısı güneşini deneyimleyen bölge olarak resmileştirilmeden önce, daha geniş anlamda, 'ayı' takımyıldızlarının (Büyük Ayı, Büyük Ayı ve Küçükayı, Küçük Ayı) olduğu yerler anlamına gelmekteydi.

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya kendi ekseni etrafında her gün dönerken, yıldızlar göksel kutuplardan birinin (Kuzey Yarımküredeki gözlemciler için kuzey gök kutbu veya Güney Yarımküredeki gözlemciler için güney gök kutbu) etrafında dairesel yollar çiziyor gibi görünmektedir. Bir gök kutbundan uzaktaki yıldızlar büyük daireler çizerek dönüyormuş gibi görünür. bir gök kutbuna çok yakın konumlanmış yıldızlar, küçük daireler çizerek dönerler ve bu nedenle, herhangi bir günlük hareketi neredeyse hiç yapmamış gibi görünürler. Gözlemcinin Dünya üzerindeki enlemine bağlı olarak, bazı yıldızlar - dairesel kutuplu olanlar - göksel kutba, sürekli olarak ufkun üzerinde kalacak kadar yakındır, diğer yıldızlar ise günlük dairesel yollarının bir kısmı için ufkun altına kalırlar.

Çevredeki yıldızlar, gök kutbunda ortalanmış ve ufka teğet olan bir daire içinde uzanıyor gibi görünmektedir. Dünya'nın Kuzey Kutbu'nda, kuzey göksel kutbu doğrudan tepemizdedir ve görünür olan tüm yıldızlar (yani, Kuzey Gök Yarımküredeki tüm yıldızlar) daireseldir. Güneye gidildikçe kuzey gök kutbu kuzey ufkuna doğru hareket eder. Ondan uzakta olan daha fazla yıldız, günlük "yörüngelerinin" bir kısmı için ufkun altında kaybolmaya başlar ve geri kalan dairesel kutup yıldızlarını içeren daire giderek küçülür. Ekvator'da, bu daire ufukta uzanan tek bir noktada - gök kutbunun kendisine - kaybolur. Bu nedenle, dairesel olma yeteneğine sahip tüm yıldızlar, her 24 saatlik periyodun yarısı için ufkun altındadır. Orada, kutup yıldızının kendisi ancak yeterli yükseklikte bir yerden oluşacaktır.

Ekvator'un güneyine gidildikçe tam tersi olmaktadır. Güney gök kutbu gökyüzünde giderek daha yüksek görünür ve bu kutup üzerinde merkezlenen giderek daha büyük bir daire içinde yatan tüm yıldızlar onun etrafında dairesel hale gelmektedir. Bu, bir kez daha tüm görünür yıldızların dairesel olduğu Dünya'nın Güney Kutbu'na ulaşana kadar devam etmektedir.

Kuzey gök kutbu, kutup yıldızına (Polaris veya Kuzey Yıldızı) çok yakındır, bu nedenle Kuzey Yarımküre'den tüm dairesel kutuplu yıldızlar Polaris'in etrafında hareket ediyor gibi görünür. Polaris'in kendisi neredeyse sabit kalır, her zaman kuzeyde ve her zaman aynı yükseklikte (ufka göre açı), gözlemcinin enlemine eşittir. Bunlar daha sonra kadranlara sınıflandırılır.

Dairesel yıldızların tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir yıldızın dairesel olup olmadığı gözlemcinin enlemine bağlıdır.^[1] Kuzey veya güney gök kutbunun yüksekliği (hangisi görünürse) gözlemcinin enleminin mutlak değerine eşit olduğundan, görünür gök kutbundan açısal uzaklığı mutlak enlemden daha az olan herhangi bir yıldız dairesel olacaktır.^[1] Örneğin, gözlemcinin enlemi 50° K ise, kuzey gök kutbu da 50°'den daha azsa herhangi bir yıldız dairesel kutuplu olacaktır. Gözlemcinin enlemi 35° G ise, güney gök kutbunun 35° içindeki tüm yıldızlar dairesel kutupludur. Ekvatordaki yıldızlar, Dünya'nın her iki yarım küresindeki herhangi bir enlemden gözlemlendiğinde dairesel değildir. "Kutup mesafesi gözlemcinin enlemine yaklaşık olarak eşit veya ondan daha az olan bir yıldız".^[2]

Belirli bir yıldızın gözlemcinin enleminde (θ) dairesel olup olmadığı, yıldızın eğimi (δ) cinsinden hesaplanabilir. δ − θ + 90°'den büyükse (Kuzey Yarımküre'deki gözlemci) veya δ − θ - 90°'den küçükse (Güney Yarımküre'deki gözlemci) yıldız dairesel kutupludur. Bu nedenle, Canopus, Fresno, Tulsa ve Virginia Beach'ten marjinal olarak görülebiliyorsa, San Francisco ve Louisville, Kentucky'den görünmez.

Uzak kuzey takımyıldızındaki bazı yıldızlar (Cassiopeia, Cepheus, Büyükayı ve Küçükayı gibi), kabaca Yengeç Dönencesi'nin (23° 26′ K) kuzeyinde, hiçbir zaman yükselmeyen veya batmayan dairesel kutuplu yıldızlar olacaktır.^[1]

Örneğin Britanya Adaları gözlemcileri için ilk kadir yıldızları Capella (sapma +45° 59') ve Deneb (+45° 16') ülkenin herhangi bir yerinden batmaz. Vega (+38° 47′) teknik olarak 51° 13′ K enleminin kuzeyinde (Londra'nın hemen güneyinde); atmosferik kırılma hesaba katıldığında, muhtemelen sadece Cornwall ve Kanal Adaları'ndan deniz seviyesinde battığı görülecektir.

Oğlak Dönencesi'nin (23° 26′ G) kabaca güneyindeki uzak güney takımyıldızlarındaki (Crux, Musca ve Hydrus gibi) yıldızlar, bu tropik alanın ötesindeki tipik gözlem noktalarına yakın kutuplardır.^[1]

Bir yarımkürede dairesel olan yıldızlar ve takımyıldızlar her zaman karşı yarımkürede aynı enlemde veya daha yüksekte görünmezdir ve bunlar asla ufkun üzerine çıkmaz. Örneğin, güney yıldızı Acrux, bitişik Amerika Birleşik Devletleri'nin çoğundan görünmez, benzer şekilde, kuzey Büyük Ayı asterizminin yedi yıldızı, Güney Amerika'nın Patagonya bölgesinin çoğundan görünmez.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gök direği
• Gök küresi
• Dairesel takımyıldızı
• Macellan'ın çevresi
• Kutup Yıldızı
• Christopher Columbus'un Yolculukları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Circumpolar Stars." Web. 7 Jan. 2015. http://www.astronomygcse.co.uk/AstroGCSE/New^{[ölü/kırık bağlantı]} Site/Topic 3/circumpolar_stars.htm.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bartleby.com: Circumpolar Star
• North Circumpolar Star Trails
• South Circumpolar Star Trails
• Star Trails Photography Tutorial