Düzensiz askeriye veya düzensiz ordu bir ülkenin ulusal silahlı kuvvetlerinden farklı, standart olmayan herhangi bir askeri bileşendir. Dışlama ile tanımlandığından, terimin kapsamına giren şeyde önemli farklılıklar vardır. Askeri organizasyonun türüne veya kullanılan taktiklerin türüne atıfta bulunabilir. Düzensiz bir askeri örgüt, düzenli ordu örgütünün parçası olmayan bir örgüttür. Standart askeri birlik organizasyonu olmadan, genellikle çeşitli daha genel isimler kullanılır; bu tür organizasyonlar birlik, grup, kol veya kuvvet olarak adlandırılabilir. Düzensizler, bu örgütlere üye olan veya düzensiz askeri taktikler uygulayan özel askeri birliklerin üyesi olan asker veya savaşçılardır. Bu, aynı zamanda düzensiz piyade ve düzensiz süvari birimleri için de geçerlidir.

Düzensiz savaş, düzensiz askeri örgütler tarafından yaygın olarak kullanılan taktikleri kullanan savaştır. Bu, büyük ölçekli çatışmalardan kaçınmayı ve küçük, gizli, vur-kaç çarpışmalarına odaklanmayı içerir.

Düzenli ve düzensiz[değiştir | kaynağı değiştir]

"Düzenli" ve "düzensiz" kelimeleri, yüzlerce yıldır, genellikle çok az belirsizlikle, muharebe kuvvetlerini tanımlamak için kullanılmıştır. Bir hükûmetin emir komuta zincirinin gereklilikleri düzenli ordunun çok iyi tanımlanmasını sağlar ve resmi paramiliter kuvvetler dışında savaşan herkes düzensizdir. Ordunun veya karşıtlarının meşruiyetinin sorgulanması durumunda bazı hukuki tanımlar oluşturulmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Uluslararası insancıl hukukta, "düzensiz kuvvetler" terimi, uluslararası veya ulusal bir silahlı çatışmanın tarafının silahlı kuvvetlerinin bir parçasını oluşturan, ancak o tarafın düzenli kuvvetlerine ait olmayan veya toprakları işgal altında olsa bile kendi toprakları dışında ve içinde faaliyet gösteren bireylerden oluşan bir savaşçı kategorisini ifade eder.^[1]

1949 tarihli Üçüncü Cenevre Sözleşmesi, kritik bir ayrım olarak "düzenli silahlı kuvvetleri" kullanır. Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC), Savaş Esirlerine Yönelik Muameleye İlişkin Üçüncü Cenevre Sözleşmesi'nin ("GPW") taslağının hazırlanmasından ve başarıyla tamamlanmasından birincil derecede sorumlu olan ve bununla en yakından ilişkili olan bir sivil toplum kuruluşudur. ICRC, "düzenli silahlı kuvvetlerin" dört Lahey Sözleşmesinin (1899 ve 1907) (Lahey IV) şartlarını yerine getirdiğini söyleyen bir yorum yaptı.^[2] Başka bir deyişle, "düzenli kuvvetler" aşağıdaki kriterleri karşılamalıdır:

• Bir çatışmada astlardan sorumlu bir kişi tarafından komuta edilmek
• Uzaktan tanınabilir sabit bir ayırt edici amblemi olan
• Açık silah taşımak
• Harp kanun ve âdetlerine uygun olarak harekât yapmak

Uzatma olarak, bu kriterleri karşılamayan muharebe kuvvetleri "düzensiz kuvvetler" olarak adlandırılır.

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

"Düzensiz askerî" terimi, "nasıl" ve "ne"yi tanımlar, ancak "neden" üzerine odaklanmak daha yaygındır, çünkü hemen hemen tüm düzensiz birimler - ister Avrupalı iş verenleri adına çeşitli Yeni Dünya kolonilerine karşı nakliye hatlarını taciz eden hükûmet destekli korsanlar, ister pahalı eğitimli askerlere yardımcı olmak için daha harcanabilir takviyeler olarak kullanılan yardımcı kuvvetler, leviler, sivil ve diğer düzenli düzensiz birlikler olsun - mevcut bir orduya taktik avantaj sağlamak için yaratılmıştır. Meşru orduyu atlayıp, silaha sarılmak aşırıcı bir önlemdir. Bunu yapma motivasyonu, genellikle herhangi bir düzensiz ordu için birincil sebeptir. Gelişen politik ve duygusal çağrışımlara dayalı olarak farklı terimler moda olur ve modası geçer. Aşağıda, en eskiden en yeniye doğru aşağı yukarı düzenlenmiş bu tür terimlerin bir listesi bulunmaktadır:

• Yardımcı kuvvetler - il veya aşiret bölgelerinden organize edilen, düzenli orduyu tamamlayan yabancı veya müttefik birlikler. Roma İmparatorluk Ordusunda, lejyonerlere eşit sayıda yardımcı bulundurmak yaygınlaştı.
• Leviler - kısa süreli askeri göreve çağrılabilecek feodal köylüler ve özgür insanlar.^[3]
• Privateer - savaş zamanında yabancı gemilere saldırmak ve "barış zamanı" sırasında, genellikle açık denizde düşmanın lojistiğini bozmak veya yok etmek için bir hükûmet tarafından korsanlık beratıyla yetkilendirilmiş ve sponsor olunan "kar amaçlı" özel kişi veya gemi. Genellikle açık denizde, muharipleriyle çatışmaya girmek veya onlara karşı bir abluka uygulamak yerine ticari gemilerine saldırırlar.^[4]
• Devrimci - askeri olsun ya da olmasın, bir devrimin parçası olan kimse.^[5]
• Gerilla - alışılmadık askeri taktikler kullanan biri. Terim, yeraltı direnişinden ziyade açık çatışmaya giren grupları ifade etme eğilimindedir. Terim, İspanya'da Fransa'ya karşı yapılan Yarımada Savaşı sırasında ortaya çıktı.^[6]
• Montonera - 19. yüzyılda Latin Amerika'da oluşan bir tür düzensiz güçlerdi.
• Franc-tireur - Fransa-Prusya Savaşı sırasında Fransız düzensiz kuvvetleri. Bu terim aynı zamanda uluslararası hukuk davalarında imtiyazsız savaşçı^[7] ile eşanlamlı olarak kullanılır (örneğin Rehineler Davası [1947–1948]).
• Milis - sıradan vatandaşlardan oluşan askerî güç.
• Ordenanças - 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Portekizli bölgesel milis sistemi. 17. yüzyıldan itibaren, hem yerel savunma gücü hem de ordunun birinci (normal) ve ikinci (milis) hatları için askere alınan seferberlik sistemi olarak hizmet veren ordunun üçüncü hattı oldu.
• Partizan – 20. yüzyılda bir direniş hareketinin parçası olan biri. 18. ve 19. yüzyılda, düzensiz taktikler kullanan yerel bir konvansiyonel askerî güç. Genellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletlerine karşı direniş hareketlerini ifade etmek için kullanılır.
• Özgürlük savaşçısı – Kendilerine veya destekçilerine göre asıl sebebin kendileri veya başkaları için özgürlük olduğu bir tür düzensiz ordu.
• Paramiliter - Resmi statüye sahip olma iddiasıyla düzenli olmayan silahlı kuvvetler.
• Terörist – Siyasi avantaj elde etmek için sivilleri ve diğer savaşçı olmayanları hedef alan düzensiz bir ordu. Terim neredeyse her zaman aşağılayıcı bir şekilde kullanılır. Makul derecede iyi tanımlanmış olmasına rağmen, uygulaması sıklıkla tartışmalıdır.
• Sahte bayrak veya sahte operasyonlar - Savaş sırasında Greif Operasyonu'nda Waffen-SS komando Otto Skorzeny tarafından komuta edilen Panzer Tugayı 150'nin üyeleri gibi, bir tarafın birliklerini ortadan kaldırmak veya itibarsızlaştırmak için diğer tarafın askerleri gibi giyinen birlikleri ve desteği Dünya Savaşı'ndaki Bulge ve Rodezya Bush Savaşı'nın Selous İzcileri .
• Direnişçi – Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri gibi daha büyük isyancı örgütlerden ziyade Irak Direnişi gibi yeraltı gruplarının üyelerine atıfta bulunma eğiliminde olan düzensiz bir ordunun bir üyesi için alternatif bir terim.
• Eşkiya
• Özel ordu
• Paralı asker - Genellikle daimi bir orduda vatandaş olmayan veya başka bir şekilde silahlı bir çatışmaya doğal olarak yatırım yapan bir taraf olmayan ve parasal amaçlar veya özel kazanç için silahlı bir çatışmaya katılan biri. Paralı askerler genellikle savaş deneyimlerini, becerilerini veya insan güçlerini ilgili taraflara veya silahlı bir çatışmada en yüksek teklifi verene satmaya karar veren deneyimli savaşçılar veya eski düzenli askerlerdir. "Profesyonel" veya organize paralı askerlerin ünlü tarihi örnekleri arasında, Geç Orta Çağ ve Rönesans İtalyası'nda çeşitli İtalyan şehir devletlerine ve Papalık devletlerine kâr, toprak veya güç karşılığında ordularını sağlayan "serbest ajan" paralı orduların liderleri olan İtalyan condottieri sayılabilir. Ancak, "paralı asker" olarak kabul edilen tüm askerler "profesyonel" paralı askerler değildir ve birçok paralı asker basitçe fırsatçı veya önceden savaş deneyimi olmayan kişiler olabilir. Bir savaşçının gerçekten bir "paralı asker" olup olmadığı bir tartışma veya derece meselesi olabilir, çünkü mali ve ulusal çıkarlar çoğu zaman örtüşür ve çoğu düzenli ordu da askerlerine bir tür ödeme sağlar. Ayrıca, Cenevre Sözleşmesi'nde yansıtıldığı gibi, paralı askerlere savaş kuralları altında paralı olmayanlara göre genellikle daha az koruma sağlanır ve birçok ülke "paralı askerlik faaliyetini" suç saymıştır.

Belirli bir gruba atıfta bulunmak için hangi terimin kullanılacağı konusunda yoğun tartışmalar yapılabilir. Bir terimi diğerinin yerine kullanmak, dava için güçlü bir destek veya muhalefet anlamına gelebilir.

Bir ordunun düzenlilik ve düzensizlik arasındaki çizgiyi aşması mümkündür. Uzun süreler boyunca düzenli destek olmaksızın çalışmaya zorlanan izole edilmiş düzenli ordu birimleri düzensizliğe dönüşebilir. Düzensiz bir ordu daha başarılı hale geldikçe, düzensizden yeni düzenli ordu olma noktasına bile geçebilir.

Düzensiz askeri taktikler kullanan düzenli askeri birlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Çoğu konvansiyonel askeri subay ve asker, düzensiz askerî güçler kullanmaktan çekinir ve onları güvenilmez, askeri yararları şüpheli ve misillemeye yol açan vahşet işlemeye eğilimli olarak görürler. Genellikle, bu tür kuvvetler, II. Dünya Savaşı sırasında İngiliz SOE'si ve daha yakın zamanda CIA'nın Özel Aktiviteler Merkezi gibi düzenli ordunun dışında yetiştirilir. Ancak zaman zaman, örneğin çaresiz kaldıklarında, konvansiyonel ordular gerilla taktiklerine başvururlar. 43. Tabur Virginia Süvarileri ve Chinditler gibi, genellikle iletişim hatlarını ve arka bölgelerini tehdit eden düşman kuvvetlerini bağlayarak kendilerine nefes alacak alan ve zaman kazanırlar.

Düzenli bir ordunun parçası olmalarına rağmen, Birleşik Devletler Özel Kuvvetleri, düzensiz askeri taktiklerin uygulanması gibi görevlerde eğitilir. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri dışında, özel kuvvetler terimi genellikle gerilla ve isyancı olarak savaşmak üzere eğitilmiş bir kuvveti ifade etmez.^{[kaynak belirtilmeli]} Başlangıçta, Amerika Birleşik Devletleri Özel Kuvvetleri, Avrupa'da veya başka bir yerde komünist bir zafer olması durumunda, çevrelerinde geride kalan direniş kuvvetlerinin oluşturulabileceği bir kadro olarak hizmet etmek üzere oluşturuldu. Amerika Birleşik Devletleri Özel Kuvvetleri ve CIA'in Özel Faaliyetler Birimi, soylarını, Alman işgali altındaki Avrupa ve Japon işgali altındaki Asya'da ilham vermek, eğitmek, silahlandırmak ve direniş hareketlerine liderlik etmekle görevlendirilen II. Dünya Savaşı'ndaki OSS operatörlerine kadar takip edebilir.

Finlandiya'da, iyi eğitimli hafif piyade Sissi birlikleri, düşman hatlarının gerisinde keşif, sabotaj ve gerilla savaşı gibi düzensiz taktikler kullanır.

Verimlilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireysel düzensiz askerin morali, eğitimi ve teçhizatı çok kötüden mükemmele kadar değişebilirken, düzensizler genellikle düzenli ordunun bir parçası olan üst düzey örgütsel eğitim ve teçhizattan yoksundurlar. Bu genellikle, daha standart silahlı kuvvetlerin tipik odak noktası olan doğrudan, ana hat muharebesinde düzensiz birlikleri etkisiz hale getirir. Diğer şeyler eşit olduğunda, düzenliler ve düzensizler arasındaki büyük savaşlar, düzenli olanların lehinedir.

Bununla birlikte, düzensizler, keşif, çatışma, taciz, takip, arka koruma eylemleri, destek kesme, sabotaj, baskınlar, pusu ve yeraltı direnişi gibi ana hat savaşının yanı sıra diğer birçok savaş görevinde üstün olabilir. Deneyimli düzensizler, bu işlevlerde genellikle düzenli orduyu geride bırakır. Düzensizler, resmi savaşlardan kaçınarak bazen yüksek kaliteli orduları yıkıma uğratırlar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Düzensizlerin toplam etkisi genellikle hafife alınmaktadır. Düzensizlerin askerî eylemleri genellikle küçük ve gayriresmi olduğundan, eksik bildirilmekte ve hatta göz ardı edilmektedir. Düzenli ordular tarafından çarpışıldığında bile, bazı askeri tarihler dost birlikleri sayarken tüm düzensizleri hariç tutar, ancak düşman birliklerinin sayımına düzensizleri dahil eder, bu da olasılıkların olduğundan çok daha kötü görünmesine neden olur. Bu tesadüfi olabilir; dost birliklerin sayımı genellikle gayriresmi güçleri hariç tutan resmi düzenli ordu yoklamalarından gelirken, düşman gücü genellikle düzenli ve düzensiz arasındaki ayrımın kaybolduğu görsel tahminlerden gelir. Eğer düzensiz kuvvetler düzenli kuvvetleri alt ederse, yenilginin kayıtları genellikle ortaya çıkan kaosun içinde kaybolur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanım olarak "düzensiz", kişisel korumalardan veya seçkin milislerden yavaş yavaş büyüyen "düzenli orduların" aksine anlaşılmaktadır. Antik savaşta, çoğu medeni ulus küçük düzenli ordularını güçlendirmek için büyük ölçüde düzensizlere güvenmiştir. Gelişmiş uygarlıklarda bile, düzensizler genellikle düzenli ordudan sayıca üstündü.

Bazen, özellikle düzensizlerin temel eğitimini sağlamak için aktif bir avcılık geleneğine sahip olanlar olmak üzere, iç yerli veya komşu kültürlerden tüm düzensiz kabile orduları getirildi. Düzenliler, büyük muharebelerde yalnızca çekirdek orduyu sağlardı; düzensizler diğer tüm savaş görevlerini sağlardı.

Düzensizlere dayanan düzenlilerin dikkate değer örnekleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Başıbozuk birimleri, Roma İmparatorluğu'ndaki Cermen halklarının Auxilia kohortları, Rus İmparatorluğu'ndaki Kazaklar ve Amerika Konfedere Devletleri'nin Amerikan sınırındaki Kızılderili kuvvetleri sayılabilir.

Teutoburg Ormanı Muharebesi'nde Romalıların feci yenilgisini, destekleyici düzensiz kuvvetlerin eksikliğine bağlayabiliriz; normalde foederati ve yardımcı kuvvet birliklerinin sayısı normal lejyonlara eşit olduğunda, Almanya'nın istilasına yalnızca birkaç düzensiz hafif süvari filosu eşlik etti. Bu sefer sırasında yerel olarak toplanan düzensizlerin çoğu, eski yardımcı subay Arminius tarafından yönetilen Germen kabilelerine sığındı.^[8]

Roma İmparatorluğu'nun çöküşü sırasında, düzensizler Roma ordusunun giderek artan bir bölümünü oluşturuyordu. Batı İmparatorluğu'nun sonunda, Roma ordusu ile sınırların ötesindeki barbarlar arasında çok az fark vardı.

Napolyon'un zorunlu askerliğin icadıyla savaşı modernize etmesinin ardından, İspanyolların 1808'de Fransız istilacılara karşı yürüttüğü Yarımada Savaşı, gerilla savaşının ilk modern örneğini sağladı. Gerçekten de gerilla teriminin kendisi bu dönemde ortaya çıktı.

Sanayi Devrimi, geleneksel düzensizlik kaynaklarını kuruturken; uluslar, özel olarak eğitilmiş düzenli ordu birimleri kullanarak düzensizlerin görevlerini üstlenmeye zorlandı. Örnekler, İngiliz Ordusu'ndaki hafif piyadelerdir.

İngiliz Hindistanı'nda düzensiz alaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

1857'den önce Britanya'nın Doğu Hindistan Şirketi, kalıcı olarak kurulmuş birimler olmalarına rağmen, resmi olarak "düzensizler" olarak adlandırılan çok sayıda süvari ve piyade alayının varlığını sürdürdü. Bunlar daha az resmi olarak eğitildi ve İngiliz hizmetindeki "düzenli" sepoylardan daha az İngiliz subayına (bazen alay başına sadece üç veya dört) sahipti. Bu sistem, Hint subayların düzenli alaylardaki muadillerinden daha fazla sorumluluk almalarını sağladı. Hem Hint hem de İngiliz subaylar için terfi, DHŞ'nin ordularının başka yerlerinde olduğu gibi kıdemden ziyade verimlilik ve enerji içindi. Düzensiz süvarilerde Hint askerleri atlarını silladar sistemi altında sağladı. Sonuç, geçit töreninde o kadar akıllı olmasa da genel olarak sahada normal muadillerinden daha etkili olan gevşek bir alay topluluğuydu.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu düzensiz birliklerin yetiştirilmesi ve bakımı da daha ucuzdu ve bunun sonucunda birçoğu 1857'deki büyük Hint İsyanı'nın ardından düzenlenen yeni Hint Ordusu'nda hayatta kaldı.^[9]

1867 öncesinde Kanada'da düzensiz askeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1867'den önce Kanada'daki askeri birlikler, İngiliz gönüllü birimlerinden oluşuyordu.

Fransız yönetimi sırasında, savunma ihtiyaçlarını sağlamak için küçük yerel gönüllü milis birimleri veya sömürge milisleri kullanıldı. İngilizlerin çeşitli yerel milisleri kontrolü altında tuttuğu dönemde, Eyalet Deniz Piyadeleri Kanada'daki İngiliz düzenli kuvvetlerini desteklemek için kullanılmıştır.

Diğer düzensiz birlik örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük düzensiz kuvvetlerin kullanımı Amerikan Devrimi, İrlanda Bağımsızlık Savaşı, İrlanda İç Savaşı, Fransa-Prusya Savaşı, Rus İç Savaşı, İkinci Boer Savaşı, Bangladeş Kurtuluş Savaşı, Vietnam Savaşı, Suriye İç Savaşı ve özellikle yüz binlerce partizanın her iki tarafta da savaştığı İkinci Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi gibi savaşlarda yoğun bir şekilde yer almıştır.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu, zamanla kendisini büyük bir düzenli güce dönüştüren bir köylü gerilla gücü olarak başladı. Bu dönüşüm, düzensiz kuvvetlerin düşmanla çarpışmaya ve halkın desteğini kazanmaya muktedir, ancak düzenli askeri kuvvetlere karşı zemin almaktan ve tutmaktan aciz olarak görüldüğü "halk savaşı" doktrininde öngörülmüştür.

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Armatoloi - Osmanlı Yunan düzensizleri
• Ermeni fedayileri - 1880'lerden 1920'lerin Ermeni düzensiz birimleri
• Atholl Highlanders - İskoçya, Birleşik Krallık'ta Atholl Dükü komutasındaki Avrupa'daki tek yasal ve hala mevcut özel ordu (1777-1783 ve 1839'dan beri)
• Bantlar (İtalyan Ordusu düzensizleri)
• Bargi
• Başıbozuk - Osmanlı İmparatorluğu'nda düzensiz atlı paralı asker
• Bushwhacker - Amerikan İç Savaşı sırasında Güney için savaşan düzensiz partizanlar.
• Cacos
• Camisards - Cévennes'de 17. yüzyılın başında Huguenot isyanı
• Kateran
• Çete
• Çetnikler
• Hırvatlar (askeri birim)
• Dubat
• Fedailer
• Fellagha
• Filibuster (askeri)
• Freikorps - Almanca konuşulan ülkelerde 18. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar özel ordular olarak var olan gönüllü birimler
• Freischar - savaşanlardan birinin resmi izni olmadan, ancak bir siyasi partinin veya bireyin kışkırtmasıyla bir çatışmaya katılan gönüllüler
• Goumier - aslen 19. yüzyılda Cezayir'de Fransa'yı destekleyen kabile müttefikleri. 1912'den 1956'ya kadar Fransız Ordusunda hizmet veren Faslı yardımcılar.
• Haydut - Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı haydutlar ve düzensizler, ancak Macaristan ve Polonya-Litvanya Topluluğu'ndaki askeri rütbeler arasında bulundu
• Harkiler - 1954-62 Cezayir Savaşı sırasında Fransız Ordusunda görev yapan Cezayirli Müslüman düzensizler.
• Haydamak - Kazak yanlısı paramiliter (18. yüzyıl)
• Honghuzi - 1904-1905 Rus-Japon Savaşı sırasında düzensiz olarak görev yapan Mançuryalı haydutlar.
• Kaçaklar - Arnavut haydutlar ve isyancılar (1880'ler-1930)
• Kleft - Osmanlı Yunanistan'ında Yunan gerilla savaşçıları
• Kuruç
• Kuva-yi Milliye
• Landsturm - Prusya Kralı III. Frederick William'ın 21 Nisan 1813 tarihli fermanı ile oluşturulmuş, Prusya, Almanya, Avusturya-Macaristan, İsveç, İsviçre ve Hollanda'daki en düşük yedek asker seviyesi
• Sınırcılar Lejyonu - Birinci Dünya Savaşı'ndan önce Britanya İmparatorluğu'nda çoğalan düzensiz bir yarı-askeri örgüt
• Macheteros de Jara - Chaco Savaşı'nın Paraguaylı süvari alayı
• Mahnovistler - Rus İç Savaşı sırasında hem Beyaz Ordu hem de Bolşeviklerle savaşan Ukraynalı anarşist ordusu.
• Minutemen - Amerikan Devrimi sırasında Amerikan düzensiz birlikleri
• Morlachlar
• Güney Vietnam Halk Kurtuluş Silahlı Kuvvetleri - Vietkong ordusu
• Pindari - Hindistan'da 18. yüzyıl düzensiz atlıları
• Rapparee - İrlandalı gerillalar (1690'lar)
• Adil Ordu - Kore tarihinde
• Kaba Süvariler - İspanya-Amerika Savaşı'nda
• Ruga-Ruga
• Trenck'in Pandurları – Habsburg monarşisinin 17. ve 18. yüzyıl avcı erleri, daha sonra normal Grenz piyadelerinde gelişti.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Zapatistalar
• Zeybekler - Osmanlı düzensizleri (17. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar)

Modern savaşlarda düzensiz askeriye[değiştir | kaynağı değiştir]

İstila sonrası Irak'taki modern çatışmalar, 2001 Afganistan Savaşı'nda yenilenen Taliban Ayaklanması, Darfur Savaşı, Uganda'nın kuzeyindeki Tanrı'nın Direniş Ordusu'nun isyanı ve İkinci Çeçen Savaşı neredeyse tamamen bir ya da iki taraftaki düzensiz güçler tarafından yürütülmüştür.

CIA'in Özel Aktiviteler Birimi (SAD), düzensiz askerî güçler oluşturmak veya bunlarla mücadele etmek için ABD'nin önde gelen birimidir.^[10][11][12] SAD paramiliter subayları, 1960'larda ve 1970'lerde Laos İç Savaşı sırasında Hmong kabilesinden başarılı birimler oluşturdu ve yönetti.^[13] Ayrıca 1980'lerde Afganistan'da Sovyetler Birliği'ne karşı düzensiz bir güç^[14] Mücahitleri ve 2001'de Afganistan'daki savaş sırasında ABD Ordusu Özel Kuvvetleri ile Taliban'a karşı düzensiz bir isyan gücü olarak Kuzey İttifakını^[15] ve Irak-İran sınırında Kürt Sünni İslamcı grup Ensaru'l İslam'a karşı ve 2003'teki Irak Savaşı sırasında Saddam Hüseyin'e karşı düzensiz bir güç olarak ABD Ordusu Özel Kuvvetleri ile birlikte Kürt Peşmergelerini organize etti ve yönetti.^[16][17]

Düzensiz sivil gönüllüler, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında Kiev Muharebesi'nde büyük rol oynadı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Asimetrik savaş – Düzensizlere karşı düzensizleri de içeren askeri teori
• Beşinci kol
• Dördüncü nesil savaş
• Gayrinizami harp

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel kaynaklar:

Özel kaynaklar:

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Beckett, I. F. W. (15 Eylül 2009). Encyclopedia of Guerrilla Warfare (Hardcover). Santa Barbara, California: Abc-Clio Inc. ISBN 978-0874369298.