Cemal Arif Alagöz, (d. 17 Mart 1902 – ö. 23 Ağustos 1991) Cumhuriyet Döneminin ilk coğrafyacılarından biridir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Cemal Arif Alagöz 17 Mart 1902 yılında İstanbul Beşiktaş’ta doğmuştur. İlköğrenimi Beşiktaş’ta ki Afitab-ı Maarif ve Mekteb-i Ümit isimli özel Barbaros Numune Mektebi adındaki Devlet okullarında tamamlamıştır. İstanbul Öğretmen Okulunda 4 yıllık öğrenimini bitirip, 1921’de Öğretmenlik Diploması aldı. Aynı yıl Beşiktaş Cevri Okulu’nda göreve başladı. 1922’de yeterlilik sınavını geçip, Ortaköy Darüleytamı’na geçti. 1924-1927 yılları arasında Galatasaray Lisesinin birinci sınıfları için görev yaptı. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümünü 1927 bitirdi ve aynı yıl Gazi Eğitim Enstitüsü (Gazi Eğitim Fakültesi)’ne öğretmen olarak atandı. Daha sonra Paris Üniversitesi’ne gönderildi ve mesleki çalışmalarını orada sürdürdü. 1931 yılında tekrar yurda dönerek Gazi Eğitim Enstitüsü Coğrafya Öğretmenliğine atandı. Ardından İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümüne naklen ataması yapıldı. 1936 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi’ne doçent vekili olarak, aynı yıl içinde ise doçent kadrosuna atandı. 1944’te ise profesör oldu. Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi’nin ve bu fakülte içindeki Coğrafya Bölümünün açılmasında ve gelişmesinde, genç ve dinamik bir doçent ve yeni bir profesör olarak, yerli ve yabancı profesör ve genç öğretim elemanları ile birlikte sürekli ve ciddi çalışmalar yapmıştır. Araştırmalarda özellikle kalker ve jips karstları araştırmasında çığır açmıştır. Yaylacılık ve köyler üzerine orijinal gözlemleri vardır. Cemal Arif Alagöz 1972 yılında emekliye ayrıldı ve 1991 yılında 89 yaşında vefat etti.^[1]

Mesleki Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümünün kurulmasında ve geliştirilmesinde müdür olarak görev almıştır. Almanya Münih Üniversitesi’nden davet edilen misafir Prof. Herbert Louis ile birlikte çalışmış, gerek bölüm içi eğitim-öğretim faaliyetlerinde gerekse yaz aylarında öğrencilerle araştırma ve uygulama faaliyetlerinde bulunmuştur. Alagöz, öğrencilerine yerinde öğretmeyi kendine prensip edinerek bir coğrafyacı için arazi eğitimin önemini vurgulamaya çalışmıştır. Ankara’da 1941 yılında yapılan Birinci Coğrafya Kongresi’nin hazırlanışında, seksiyon çalışmalarında ve bildiri raporları tanziminde önemli faaliyet göstermiş, özellikle Türkiye'nin Coğrafi Bölgelerinin tespitinde rapor yazmıştır. Prof. Alagöz Türk Coğrafya Kurumu’nun önce sekreterliğini daha sonra 1967-1987 yılları arasında başkanlığını yapmıştır.^[1] Cemal Arif Alagöz, Türkiye’de modern coğrafyanın kurucusu ve uygulayıcılarındandır. Ord. Prof. Besim Darkot ile birlikte hazırladığı Cumhuriyet Çocuklarına Coğrafya Dersleri (1926) kitabı ilk yayını olmuştur. Daha sonra Türkiye’de Yaylacılık ve Karst Olayları konularını ele alarak kitap ve makale halinde yayınlamıştır. Ayrıca, dersleri ile ilgili olarak öğrencilere Yakın Çevre ve Köy Etütleri üzerinde yol göstermiş, coğrafya terimleri üzerine iki tebliğ yayınlamıştır. Alagöz, köy araştırmalarına önem vermiştir. Coğrafya öğrencilerine seminer ve bitirme tez konusu olarak çoğunlukla köy etüdünü vermiş, köyü ve köylüyü tanımalarını istemiştir. Alagöz’ün deyimiyle Köylümüz kültürlüdür ve köy, bitip tükenmez bir kültür hazinesidir. Atatürk’ün Ankara’yı devlet merkezi olarak seçmesinin bir sebebi de, devleti köyün içine ve köylünün ortasına yerleştirmektir. Alagöz, öğrencilere köyün ve köylünün coğrafi yapısını da anlamaları için önayak olmuştur.^[2]

Aldığı Ödül ve Belgeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Coğrafya Kurumu’nun, Türkiye Jeoloji Kurumu’nun, Türkiye Jeomorfologlar Derneği’nin kurucuları ve fiilen çalışan üyeleri arasına katılmıştır. Erzurum Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nün şeref üyesi seçilmiştir.

Türk-Fransız, Türk-İngiliz, Türk-Amerikan kültür dernekleri üyeliklerinde bulunup, bu derneklerin organize ettikleri mesleki toplantılarda konferanslar vermiştir.^[3]

Kendisine Münih Coğrafya Kurumu muhabir üyeliği verilmiştir. Ayrıca, 1950 yılında UNESCO’nun Kanada’da düzenlediği McGill Üniversitesi Coğrafya seminerinde grup başkanlığı yapmış, Fransa’nın Akademi Ofisyer Lejyon d’önör Şovalyesi nişanlarıyla ödüllendirilmiştir.

Uluslararası Amsterdam Kongresi’ne (1938) Yaylacılık; Lizbon’da ki Uluslararası Coğrafya Kongresi’nde (1949) Sayfiye Yaylacılığı ve Yeni Delhi’deki Uluslararası Coğrafya Kongresi’ne Jips Karstı konulu bildiri ile katılmış; Washington Coğrafya Kongresi’ne (1952) katılıp Seksiyon Başkanı seçilip görev yapmıştır. Ayrıca Alagöz Paris Coğrafya Kurumu tarafında şeref üyeliğine seçilmiştir.

Türkiye Jeoloji Kurumu tarafından Türkiye Jeolojisine katkılarından dolayı Altın Çekiç Belgesi verilmiştir.

Ankara Üniversitesi Rektörlüğü tarafından 1972 yılında emekliliği üzerine Onur Belgesi, Ankara Rotary Kulübünce hizmetlerine karşılık 1981 yılında Onur Belgesi verilmiştir. Böylece Prof. Cemal Arif Alagöz, Türkiye Coğrafyasını bilimsel açıdan ulusal ve uluslararası arenada temsil etmiştir.^[4][5]

Bildiği diller[değiştir | kaynağı değiştir]

Cemal Arif Alagöz Osmalıcayı, Fransızcayı, İngilizceyi iyi derece bilmekte Almancayı ise çalışmalarını yürütecek şekilde bilmekteydi.^[1]

Eserlerinden bazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1926, Cumhuriyet Çocuklarına Coğrafya Dersleri(Ord. Prof. Dr.Besim DARKOT ile birlikte hazırlamıştır.)^[6]
• 1941, Coğrafya Terimleri Komisyonu Reisliğine. Tebliğ. Birinci Coğrafya Kongresi Raporlar, Müzakereler, Kararlar / TC Maarif Vekilliği Yay. Ankara.
• 1943, Türkiye’de Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, Cilt 1, Sayı: 1, İstanbul.
• 1947, Depremler, Seylaplar ve Meteoroloji İşleri, Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı: 1-2, Ankara.
• 1972, Ülkeler Coğrafyası Yakın Çevre Etütleri Hakkında Açıklama, Coğrafya Araştırmaları, Dergisi. Sayı: 5-6, Ankara.

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB 2209/A kodlu 2014 tarihli proje tarafından desteklenmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]