Aynadaki Venüs

Aynadaki Venüs
(La Venus del espejo)
Sanatçı	Diego Velázquez
Yıl	1647–1651
Tür	Yağlıboya
Boyutlar	122 cm × 177 cm (48 in × 70 in)
Konum	National Gallery, Londra

Aynadaki Venüs^[1] (Venüs'ün Süslenmesi, Venüs ve aşk tanrısı, Rokeby Venüsü^[1] veya İspanyolcasıyla La Venus del espejo), İspanyol Altın Çağı'nın önde gelen ressamlarından Diego Velázquez'in (1599–1660) tablosu. Eser Londra'daki Ulusal Galeri'de sergilenmektedir. Velázquez bu tabloyu 1647 ile 1651 yılları arasında tamamlamıştır.^[2]

Ressam, bu çalışmasında tanrıça Venüs'ü erotik bir pozda resmetmiştir. Velázquez'in muhtemelen İtalya'yı ziyareti sırasında yaptığı tabloda Venüs yatağa uzanmış, Roma mitolojisi'nde fiziksel aşkın tanrısı olan oğlu Cupido'nun tuttuğu aynada kendini izlemektedir.

Antik sanattan baroka kadar pek çok çalışma Velázquez'in ilham kaynağı olarak gösterildi. Özellikle İtalyan ressamlar Giorgione'nin Uyuyan Venüs'ü (1510) ve Titian'ın Urbino Venüs'ü (1538) önemli örneklerdir. Bu tabloda Velázquez, Venüs'ün çok bilinen iki pozunu birleştirdi: bir koltuk ya da yatak üzerinde uzanması ve aynaya bakması. Venüs aynada kendini seyreder eder olarak tasvir edilse dahi bu durum aslında yansımanın izleyiciye dönük olması ve aynanın açısı göz önünde bulundurulduğunda mümkün değildir. Buna "Venüs Etkisi" denmiştir. Ressamın, aynayı merkeze yerleştirmesi ve Venüs'ü resmi izleyene arkasını dönmüş olarak çizmesi resim sanatı açısından o güne kadar görülmemiş farklılıklardı.^[3]

Aynadaki Venüs Velázquez'in çizdiği çıplak kadın tabloları arasından bugüne kadar kalabilmiş ve korunabilmiş tek eseridir. İspanyol Engizisyonu üyelerinin baskısı sebebiyle on yedinci yüzyıl İspanyol sanatında bu tür çalışmalara çok sık rastlanmıyordu.^[3]^[4] Bu yüzden saray eşrafı yabancı ressamların çizdiği nü tabloları satın alıp evlerine asıyorlardı. Buna rağmen, Aynadaki Venüs 1813 yılına kadar İspanya'da kaldı. 1813'te ise İngiltere'nin Yorkshire kentindeki Rokeby Park'ta sergilenmek üzere o ülkeye gönderildi. 1906 yılında National Gallery adına Ulusal Sanat Koleksiyonları Vakfı'nca satın alındı. 1914 yılında kadınların oy hakkının savunan Mary Richardson tarafından saldırıya uğradı ve büyük zarar gördü. Kısa bir süre içinde restore edilen eser tekrar sergilenmeye başladı.

Resim[değiştir | kaynağı değiştir]

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Aynadaki Venüs'te Romalı aşk, güzellik ve doğurganlık tanrıçası yatağında rahatlamış bir şekilde yatarken resmediliyor. İzleyiciye sırtını dönmüş olması ve dizlerinin büküklüğü onu ilk çağlara özgü edebi erotik bir figür haline getiriyor.^[6] Bu tabloda Venüs, mücevher, güller, mersin gibi genellikle resmedilirken yanında gösterilen mitolojik kişisel eşyalarından mahrumdur. Tanrıça daha önceki portrelerinin çoğunda sarışın olmasına rağmen Velázquez'in Venüs'ü kumraldı.^[5] Çizilen kadının Venüs olduğu kompozisyonda oğlu Cupid'in da yer alması sayesinde anlaşılıyor.

Resimde, Venüs Cupid'in tuttuğu aynada kendine bakmaktadır. Cupid'in her zaman yanında taşıdığı yay ve okları bu çalışmada yoktur. Tablo ilk kez kayıt altına alınırken, büyük ihtimalle tartışmalı doğası gereğince "çıplak bir kadın" olarak tanımlandı. Venüs'ün yüzünün aynadaki yansıması resmin izleyicisine bakmakta olsa da^[3] görüntü bulanıktır; bu sebepten ötürü de yüzün karakteristik özellikleri anlaşılamaz. Eleştirmen Natasha Wallace, Venüs'ün yüzünün belli belirsiz görünmesine dikkat çekerek resmin esas amacının "belirli bir dişi nü ya da Venüs'ün portresini çizmek değil, özsever bir güzelliği görüntülemek" olduğunu iddia etti.^[7] Wallace'a göre "Kadının yüzünde ya da resimde dinî hiçbir yön yoktur. Tablodaki klasik kompozisyon, gayet maddi ve estetik bir cinselliğin mazeretidir; bu bağlamda bizzat seks olmasa da cazibeye eşlik eden güzelliğin takdiri içindir."^[8] Birbirine geçmiş pembe ipek kurdeleler aynanın üzerini örtmektedir ve çerçevesini sarmaktadır. Kurdelenin işlevi, sanat eleştirmenlerinin resimle ilgili en fazla tartıştıkları konulardan biridir. Kurdelenin, Cupido'nun aşıkları birbirine bağlamak için kullandığı prangaları temsil ettiği, aynayı asmak için kullanıldığı ya da resimdeki andan biraz önce Venüs'ün gözlerinin bağlanması için kullanıldığı öne sürüldü.^[5] Eleştirmen Julián Gallego, Cupido'nun yüzündeki melankolik ifadeden yola çıkarak kurdelenin, tanrıçayı aynadaki güzelliğe bağlayan aşk prangası olduğunu düşündü ve tabloya "Güzelliğin Fethettiği Aşk" adını verdi.^[9] Yatak çarşaflarının kıvrımları tanrıçanın vücut şeklini yansıtır ve bedeninin kavislerini vurgulamak için çizilmiştir.^[3] Resmin genelinde, hatta Venüs'ün cildinde kırmızı, beyaz ve grinin tonları kullanılmıştır. Bu basit renk düzeni eleştirmenler tarafından sıkça övülmüş olsa da, son dönemde yapılan teknik bir incelemeye göre, çarşaf resmin özgün halinde koyu leylak rengidir ve artık solmuş olduğu için gri gözükmektedir.^[10] Venüs'ün cildine "pürüzsüz, kremsi ve birbirine karıştırılmış şekilde uygulanan"^[11] parlak renkler, tanrıçanın üzerinde yatmakta olduğu siyah ve gri çarşaf ve arka plandaki kahverengi duvar ile tezat oluşturmaktadır.

17. yüzyıl İspanyol envanterlerinde üç çıplak tablodan daha bahsedilse de Aynadaki Venüs, Velázquez'in bugüne ulaşmış tek nü tablosudur. Bu üç tablodan, Kraliyet koleksiyonunda olduğu belirtilen ikisi, muhtemelen 1734'te Madrid Kraliyet Sarayı'nda çıkan yangın sırasında kaybolmuştur. Üçüncüsünün ise Domingo Guerra Coronel'in koleksiyonunda yer aldığı kaydedilmiştir.^[13] Envanter kayıtlarında bu üç tablodan Uzanmış Venüs, Venüs ve Adonis ve Psyche ve Cupido isimleriyle bahsedilir.^[14]

Genel olarak resmin canlı bir model kullanılarak çizildiği düşünülse de, bu modelin kimliği hakkında birçok farklı görüş bulunur. O dönemin İspanya'sında, ressamların çalışmalarında çıplak erkek modelleri kullanmaları kabul edilebilirdi, ancak çıplak kadın modeller hoş karşılanmazdı.^[15] Bu tablonun, Velázquez'in Roma'ya yaptığı gezilerden birinde çizildiği düşünülür. Prater ressamın bu gezilerde "kişisel hayatını oldukça özgür şekilde yaşadığını ve bu durumun canlı çıplak kadın model kullanmasına imkân sağladığını" söylemektedir.^[15] Bir iddiaya göre model, Velázquez'in Roma'da birlikte olduğu bilinen ve ressamdan bir çocuk doğurduğu varsayılan metresidir.^[8] Diğer iddialara göre bu model, ressamın her ikisi de Prado Müzesi'nde bulunan Bakirenin Taç Giymesi ve İp Eğirenler gibi birçok diğer tablosunda da yer alan kişidir.^[12]

Ressamın konturların ilk hallerinde yaptığı düzeltiler sebebiyle, Venüs ve Cupido figürleri resmin çizilişi boyunca ciddi ölçüde değişikliğe uğradı.^[16] Ressamın yaptığı değişiklikler Venüs'ün havaya kaldırdığı kolunda, sol omzunun duruşunda ve başında görülebilir. Kızılötesi incelemelere göre, Venüs ilk başta daha dik bir duruşa sahipti ve başını sola çevirmişti.^[10] Tablonun sol tarafında, Venüs'ün sol ayağı ile Cupido'nun sol ayağı ve bacağı arasındaki alanın bitirilmemiş olduğu da açıkça görülmektedir. Ancak Velázquez'in birçok tablosunda yer alan bu özellik, muhtemelen bilinçli bir tercihti.^[17] 1965-66 yıllarında gerçekleştirilen geniş çaplı temizlik çalışması sırasında tablonun iyi durumda olduğu, daha önceki bazı yazarların ileri sürdüğünün aksine, tabloya Velázquez'den sonraki ressamların çok az miktarda boya eklediği anlaşıldı.^[18]

Kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanların, özellikle Venedikliler'in nü ve Venüs tabloları Velázquez'e ilham kaynağı oldu. Buna rağmen, sanat tarihçisi Andreas Prater'e göre, Velázquez'in Venüs'ü "pek çok öncüye sahip olmasına rağmen kesin bir modeli örnek almamış, büyük ölçüde bağımsız bir görsel kavram; uzmanların boşuna benzerlerini aradığı bir eserdir."^[19]

Etkiledikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısmen Velázquez'in çevresince göz ardı edilmesinden dolayı tablo on dokuzuncu yüzyılın ortalarına kadar taklit edilmemiş ve başka sanatçılara ilham kaynağı olmamıştır. Özellikle, Venüs'ün portresindeki görsel ve yapısal yenilikler, sansür korkusu sebebiyle, yakın zamana kadar diğer ressamlar tarafından geliştirilemedi.^[20] Eser, 1857'deki Manchester Sanat Eserleri Sergisi'nde, Velázquez tarafından yapılmış 25 diğer tabloyla beraber sergilenene kadar özel koleksiyonlarda yer aldı. Resmin ismi bu sergiden sonra Rokeby Venüs olarak anılmaya başlandı. Bu döneme kadar da hiçbir ressam tarafından kopyalanmamış, baskısı yapılmamış ya da yeniden çizilmemişti. Tablo, 1890 yılında Londra'daki Kraliyet Akademisi'nde 1905 yılında ise Messrs'ta sergilendi.

Saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Mart 1914'te kadın hakları savunucusu Mary Richardson, Londra Ulusal Galerisi'nde sergilenmekte olan tabloya et satırı ile saldırdı. Koleksiyona planlanmış bir saldırı olacağına dair belirtiler varolsa da, Richardson'ın bu hareketinin sebebi dava arkadaşı Emmeline Pankhurst'un bir önceki gün tutuklanmasıydı.^[8] Richardson, Venüs'ün omuzlarının altında kalan bölgede yedi yarık açtı.^[13]^[21] Bu kesikler, Ulusal Galeri'nin uzmanı Helmut Ruhemann tarafından başarıyla onarıldı.^[8]

Richardson, sanat eserine zarar vermekten altı ay hapis cezasına mahküm edildi.^[22] Kadınların Sosyal ve Siyasal Birliği adına verdiği beyanatta Richardson saldırısının sebebini "Devletin, modern tarihteki en güzel karakter olan Mrs. Pankhurst'e zarar vermesini protesto etmek amacıyla mitolojik tarihin en güzel kadınına zarar vermek istedim." diyerek açıkladı.^[21] 1952'de kendisi ile yapılan bir röportajda ise "tüm gün boyunca erkek ziyaretçilerin ağzı açık bir şekilde Venüs'ü izlemesinden" hoşlanmadığını açıkladı.^[23] Feminist yazar Lynda Nead konuyla ilgili olarak "Olay, kadının çıplaklığına karşı feminist tutumunun algılanmasında bir simge oldu; bir bakıma, feminizmin imajını basmakalıp bir şekilde temsil etmeye başladı" dedi.^[24] Olayla ilgili o dönemki belgelerden tablonun önemsiz bir sanat eseri olarak görülmediği de anlaşılmaktadır. Gazeteciler, saldırıyı cinayetle bir tutarak, kadın bedenini temsil eden bir resme değil, gerçek bir kadın bedenine zarar verildiğini iddia ettiler.^[22] Ayrıca, Richardson'ı Kanlı Mary'e benzeterek, kadına Kesici Mary ismini taktılar.^[22] The Times'ta yayınlanan bir makalede, kadının sırtında ve arka bölgesinde olan yarıklar gibi "boynunda da zalim bir yaranın" yer aldığından bahsedildi.^[25]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bull, Duncan; Harris, Enriqueta (Eylül 1986), "The companion of Velázquez's Rokeby Venus and a source for Goya's Naked Maja", The Burlington Dergisi (Cilt CXXVIII, No. 1002)
Charles, Victoria; Manca, Joseph; McShane, Megan; Wigal, Donald (Şubat 2012), 1000 Muhteşem Resim, Yapı Kredi Yayınları, 978-975-08-2067-0
Carr, Dawson W. (2006), Velázquez, National Gallery London, ISBN 1-85709-303-8
Clark, Kenneth (1990), The Nude: A Study in Ideal Form, Princeton University Press, ISBN 0-691-01788-3
Gudiol, José (1983), The Complete Paintings of Velázquez, Greenwich House, ISBN 0-517-40500-8
Hagen, Rose-Marie; Hagen (2005), What Great Paintings Say, Taschen, ISBN 978-3-8228-4790-9
Harris, Enriqueta (2006), Estudios completos sobre Velázquez: Complete Studies On Velázquez, CEEH, ISBN 84-934643-2-5
Haskell, Francis; Penny, Nicholas (1981), Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture, 1600–1900, Yale University Press, ISBN 0-300-02913-6
Langmuir, Erica (1997), The National Gallery companion guide, National Gallery, London, ISBN 1-85709-218-X
López-Rey, José (1999), Velázquez: Catalogue Raisonné, Wildenstein Institute, ISBN 3-8228-6533-8
MacLaren, Neil (1970), The Spanish School, National Gallery Catalogues, National Gallery, London, ISBN 0-947645-46-2
Nead, Linda (1992), The Female Nude: Art, Obscenity, and Sexuality, Routledge, New York, ISBN 0-415-02678-4
Portús, Javier (2006), Nudes and Knights: A Context for Venus, National Gallery London, ISBN 91-85709-303-8
Prater, Andreas (2002), Venus at Her Mirror: Velázquez and the Art of Nude Painting, Prestel, ISBN 3-7913-2783-6
White, Jon Manchip (1969), Diego Velázquez: Painter and Courtier, London: Hamish Hamilton Ltd, ISBN 978-0-300-09658-3

Kaynak notları[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Charles et al. 2012, s. 203
^ "The Rokeby Venus". Londra Ulusal Galerisi. 27 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2007.
^ ^a ^b ^c ^d Carr 2006, s. 214
^ MacLaren 1970, s. 126
^ ^a ^b ^c Prater 2002, s. 40
^ ^a ^b Prater 2002, s. 51
^ Wallace, Natasha (17 Kasım 2000). "Venus at her Mirror" (İngilizce). JSS Virtual Gallery. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008.
^ ^a ^b ^c ^d Davies, Christie (Ocak 2007). "Velazquez in London". New Criterion. 25 (5).
^ Gallego, Julián (1968). Vision et symboles dans la peinture espagnole du siècle d'or (Fransızca). Paris: Klincksieck. ss. 59f.
^ ^a ^b Carr 2006, s. 217
^ Carr 2006, s. 83
^ ^a ^b MacLaren 1970, s. 127
^ ^a ^b MacLaren 1970, s. 125
^ Portús 2006, s. 56
^ ^a ^b Prater 2002, s. 56, 57
^ López-Rey'e göre 1965'te yapılan "fazla hevesli" temizlik çalışması sebebiyle Velázquez'in "deneysel konturları" ortaya çıktı. Bu durum, resimde ince detayların kaybolmasına ve resmin ressamın asıl amacına aykırı hale gelmesine yol açtı. López-Rey, cilt II, sayfa 260. Bu iddiaya karşılık olarak, National Gallery kataloglarında López-Rey'in tablonun durumuna ilişkin anlattıklarının "büyük ölçüde yanıltıcı" olduğu belirtildi. MacLaren, sayfa 127.
^ Carr, sayfa 217. Karşı görüş için bkz. MacLaren, sayfa 125
^ MacLaren, sayfa 125. Özellikle, aynadaki yüzün tekrar çizilmiş olduğu öne sürülüyordu. Bu temizlik çalışması hakkında López-Rey'in görüşleri için yukarıdaki nota bakınız.
^ ^a ^b Prater 2002, s. 20
^ Prater 2002, s. 114
^ ^a ^b Prater 2002, s. 7
^ ^a ^b ^c Nead 1992, s. 2
^ Withford, Frank (8 Ekim 2006). "Still sexy after all these years" (İngilizce). The Sunday Times. 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2008.
^ Nead 1992, s. 35
^ "National Gallery Outrage. Suffragist Prisoner in Court. Extent of the Damage" (İngilizce). The Times. 11 Mart 1914. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2008.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra Ulusal Galerisi'nin resmi sitesinde Aynadaki Venüs 27 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Web Gallery of Art'ta Aynadaki Venüs
Mary Richardson'ın biyografisi

[Charles203-1] Charles et al. 2012, s. 203

[natgall-2] "The Rokeby Venus". Londra Ulusal Galerisi. 27 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2007.

[Carr214-3] Carr 2006, s. 214

[Maclaren126-4] MacLaren 1970, s. 126

[Prater40-5] Prater 2002, s. 40

[Prater51-6] Prater 2002, s. 51

[Wallace-7] Wallace, Natasha (17 Kasım 2000). "Venus at her Mirror" (İngilizce). JSS Virtual Gallery. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008.

[Davies-8] Davies, Christie (Ocak 2007). "Velazquez in London". New Criterion. 25 (5).

[9] Gallego, Julián (1968). Vision et symboles dans la peinture espagnole du siècle d'or (Fransızca). Paris: Klincksieck. ss. 59f.

[Carr217-10] Carr 2006, s. 217

[Carr83-11] Carr 2006, s. 83

[Maclaren127-12] MacLaren 1970, s. 127

[Maclaren125-13] MacLaren 1970, s. 125

[Portus56-14] Portús 2006, s. 56

[Prater5657-15] Prater 2002, s. 56, 57

[16] López-Rey'e göre 1965'te yapılan "fazla hevesli" temizlik çalışması sebebiyle Velázquez'in "deneysel konturları" ortaya çıktı. Bu durum, resimde ince detayların kaybolmasına ve resmin ressamın asıl amacına aykırı hale gelmesine yol açtı. López-Rey, cilt II, sayfa 260. Bu iddiaya karşılık olarak, National Gallery kataloglarında López-Rey'in tablonun durumuna ilişkin anlattıklarının "büyük ölçüde yanıltıcı" olduğu belirtildi. MacLaren, sayfa 127.

[Carr217-a-17] Carr, sayfa 217. Karşı görüş için bkz. MacLaren, sayfa 125

[18] MacLaren, sayfa 125. Özellikle, aynadaki yüzün tekrar çizilmiş olduğu öne sürülüyordu. Bu temizlik çalışması hakkında López-Rey'in görüşleri için yukarıdaki nota bakınız.

[Prater20-19] Prater 2002, s. 20

[Prater114-20] Prater 2002, s. 114

[Prater7-21] Prater 2002, s. 7

[Nead2-22] Nead 1992, s. 2

[Withford-23] Withford, Frank (8 Ekim 2006). "Still sexy after all these years" (İngilizce). The Sunday Times. 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2008.

[Nead35-24] Nead 1992, s. 35

[25] "National Gallery Outrage. Suffragist Prisoner in Court. Extent of the Damage" (İngilizce). The Times. 11 Mart 1914. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Aynadaki Venüs nedir?, Aynadaki Venüs anlamı nedir?, Aynadaki Venüs ne demektir?