Ayişe

She: A History of Adventure
Yazar	Henry Rider Haggard
Çevirmen	Nilgün Özcan (Türkçe)
Ülke	Birleşik Krallık
Dil	İngilizce
Türler	Fantezi Macera Aşk
Yayım	1887 (özgün) 2003 (Türkçe)
Sayfa	351
ISBN	9789758725571

Ayişe, İngiliz yazar Henry Rider Haggard tarafından yazılmış ve ilk olarak 1886 Ekim ile 1887 Ocak arasında The Graphic adlı gazetede yayınlanmış olan roman. Fantezi roman türünün klasiklerinden biri olup 44 dilde 83 milyon satış yaparak tüm zamanların en çok satan kitaplarından biri olmuştur.

Roman Cambridgelı macerasever Horace Holly'nin manevi oğlu Leo Vincey ile birlikte Afrika'nın derinliklerine yaptıkları bir yolculuğu anlatır. İkili, yolculuk sırasında ilkel bir yerli ırkı ve onların She dedikleri ve itaat edilmesi gereken biri olarak kabul ettikleri Ayişe adında gizemli, beyaz bir kraliçe ile karşılaşırlar. Rider Haggard, bu romanında önceki romanı Kral Süleyman'ın Hazineleri romanında yaratmış olduğu ve daha sonraları başka yazarların da etkilendiği bir tarz haline gelecek olan Lost World roman ekolünün en ünlü örneklerinden birini vermiştir.^[1]

Kitap 1908'den bu yana birçok kez filme çekilmiş, 1935 ve 1965 yıllarında çekilen versiyonları başarılı olmuştur. 1935 versiyonunda başrolleri Helen Gahagan ve Randolph Scott, 1965 versiyonunun başrollerini ise Peter Cushing ve Ursula Andress oynamıştır.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Cambridge Üniversitesi'nde genç bir profesör olan Horace Holly, bir gün, arkadaşı Vincey tarafından ziyaret edilir. Vincey, arkadaşına ölmek üzere olduğunu ve oğlu Leo'yu Holly'ye emanet etmek istediğini söyler. Vincey, hem Holly'ye ailesinden duyduğu fantastik bir öykü anlatır hem de ailesinden miras kalmış olan kilitli demir bir kutuyu da, oğlu 25 yaşına bastığında açılmasına izin vermek kaydıyla Holly'ye teslim eder. Holly, arkadaşının isteğini kabul eder ve Vincey ertesi gün ölü bulunur. Holly Leo'yu evlat edinir ve büyütür. Çocuk 25 yaşına geldiğinde açılan kutudan Vincey'in anlattığı fantastik öyküyü doğrulayan bir tablet çıkar.

Tablet'te Mısırlı rahip Kallikrates'e ait bir efsane yazılıdır. Buna göre, Kallikrates MÖ 339'da sevdiği Prenses Amenartes ile birlikte Mısır'dan kaçar. Fakat Güney Afrika sahillerinde, bir nehir ağzına yakın bölgede gemileri batar. Kallikrates ve Amenartes yerliler tarafından kurtarılırve beyaz kraliçelerinin önüne getirilirler. Kraliçe Kallikrates'i görünce aşık olur, fakat Kallikrates Amenartes'i sevmektedir. Reddedilen kraliçe bir kıskançlık krizi sonrası Kallikrates'i öldürür. Kallikrates'in torunları 25 kuşaktan bu yana atalarının intikamını almaya çalışmaktadırlar.

Holly, Leo ve himetçileri Job hikâyenin ne kadar gerçekliği olduğunu öğrenmek amacıyla, tablette yazılan emirleri izleyerek Afrika'ya doğru bir yolculuğa çıkarlar, fakat yolda gemileri batar. Sadece üç kahraman ve geminin kaptanı kurtulur. Bir kurtarma sandalı ile ırmak yoluyla karanın içerlerine doğru ilerlerler. Sandalları bir bataklıkta batmak üzere iken, Amahagger adlı bir halk tarafından kurtarılırlar. Ancak bu halk, Kallikrates'in yazdığı gibi, beyaz yabancıları tencereye atıp, pişirip yemektedir. Tencereye girmeyi reddeden Holly, orada küçük bir Amahagger katliamı gerçekleştirir ve 3 İngiliz kaçmayı başarır. Ancak kaptan da bu kargaşada vurulur. Leo da ağır şekilde yaralanmıştır. Leo'ya âşık olmuş olan bir yerli kızın yardımı sayesinde, Leo'nun yarasını kayıp Kor şehrinin kraliçesi olan Ayişe'nin iyileştirebileceği öğrenilir.

Kraliçe Ayişe inanılmaz bir güzelliktedir ve doğaüstü güçlere sahiptir. Vücudunu ve yüzünü beyaz örtülere sarmaktadır. Sürekli bir peçeyle dolaşmaktadır, çünkü onu peçesiz gören erkekler ölümden kurtulamazlar. Ayie aslında 2000 yıl önce Kallikrates'i öldüren kraliçedir. Sürekli ateşte yıkandığı için vücudu çürümemekte ve güzelliği hiç yokolmamaktadır. Ayişe, güçleri sayesinde Leo'nun hastalığını tedavi eder, ancak bu arada Leo'ya aşık olur, çünkü Leo binlerce yıl önce ölen Kallikrates'e tıpatıp benzemektedir.

Ayişe'nin güzelliğinin etkisinden kurtulamayan Leo, Ayişe ile evlenip birlikte İngiltere'te gitmeye karar verir. Ancak önce Leo ve Holly de ateşte yıkanıp hayatlarını uzatmalılardır. Yıkanılması gereken bu ateş, sarayın dışında bir mağaradadır ve buraya tehlikeli yollardan geçilerek gidilmektedir. Nihayet alevlerin olduğu yere gelindiğinde Ayişe, Leo ve Holly'ye ateşte yıkanmanın tehlikeli bir şey olmadığını göstermek ister, önden bir ateş banyosu yapar. Fakat banyodan sonra birkaç dakika içinde büyük bir hızla yüzlerce yıl yaşlanır ve ölür. İngilizlerin uşağı Job da, gördükleri üzerine bir şok geçirir ve ölür. Hollz ve Leo ateş banyosu yapmadan İngiltere'ye geri dönerler.

Türkçe basımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Roman 2003 yılında Nilgün Özcan tarafından Türkçeye çevrildi ve İthaki yayınları tarafından yayınlandı.

2021 yılında Doğukan Bal çevirisi ile Olimpos Yayınları'ndan Kadın adıyla yayınlandı.

Devam romanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Henry Rider Haggard, daha sonra 3 adet devam romanı yazdı. 1905 yılında Ayesha: The Return of She (Ayişe'nin dönüşü) yayınlandı. Romanda kahramanlar Holly ve Leo yine yitik kültürlerin peşine düşerler. Arayışları Leo'yu bu sefer önce Tibet'e götürür. Romanda yaşlı bir adamın aracılığı ve Leo Vincey'in aşkı için rekabet halindeki iki kadın yer alır. 1921'de She and Allan yayınlandı. Burada yazar yeni kahramanı Allan Quatermain'i devreye sokar. 1923'te ise Wisdom’s Daughter: The Life and Love Story of She-Who-Must-Be-Obeyed yayınlandı.

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Carl Gustav Jung'un romandaki Ayişe karakteri ile ilgili yaptığı yorum oldukça ünlüdür. Buna göre Ayişe, erkeklerin iç dünyalarında taşıdığı kadın olan Anima'ya güzel bir örnektir. Ayrıca eser, sık sık fantezi türünün ilk örneklerinden sayılır. Roman sık sık eleştirmenlerin kadın düşmanlığı, ırkçılık ve antisemitizm suçlamalarına da maruz kalmıştır. Aynı zamanda kraliçe Viktorya'ya övgü romanı olarak da değerlendirilmiştir. Zira roman Viktorya'nın kraliçeliğinin 50. yılını kutladığı 1887'de yayınlanmıştı.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]