Eski İngilizce

Eski İngilizce
Eski İngilizce
Ænglisc, Anglisc, Englisc
Bölge	Britanya
Dil ailesi	Hint-Avrupa dil ailesi Cermen dilleri Batı Cermen dilleri Anglo-Friz dilleri İngiliz dilleri Eski İngilizce; ; ; ; ;
Diyalektler	Kentish diyalekti Mercian diyalekti Northumbrian diyalekti Batı Sakson diyalekti
Yazı sistemi	Runik yazı (Anglo-Sakson runları), sonra Latin Alfabesi (Eski İngilizce Latin Alfabesi)
Dil kodları
ISO 639-2	ang
ISO 639-3	ang

Eski İngilizce (eski İngilizce Anglo-Saxon ya da Anglosaksonların kendi verdikleri adla Englisc) şu anki İngiltere olan bölgenin belli bölümlerinde ve Güney İskoçya'da 5. yüzyılın ortalarından 12. yüzyılın ortalarına kadar konuşulmuş İngilizcenin eski şeklidir.^[1] Bu dil, Batı Cermen dillerinden birisiydi ve bu yüzden de Eski Frizceyle ve Eski Saksoncayla yakından ilgilidir. Ayrıca dil, Kuzey Cermen dil grubundan Eski Norsçanın da büyük etkisi altında kalmıştır.^[2]

Gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizce durağan bir dil değildi ve 5. yüzyılda İngiltere'yi oluşturan Anglosakson göçlerinden, dili çok büyük değişmelere uğratan 1066'daki Norman istilasına kadarki zaman diliminden oluşan 700 yıllık bir zaman boyunca kullanıldı. Bu ilk dönemlerinde dil, Kelt dilini ve Danelaw olarak bilinen, doğu ve kuzey İngiltere'deki geniş bölgeleri hakimiyeti altında tutan Vikinglere hücum ederek Eski Nors dilini özümsemiştir.

Cermen kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizceyi şekillendiren en önemli güçlerden birisi, onun Cermen sözcük dağarcığı, cümle yapısı ve Avrupa kıtasındaki kardeş dilleriyle paylaştığı gramer yapısıdır. Bu özelliklerden bir kısmı Batı Cermen dil ailesine aitken, bir kısmı da bütün Cermen dillerinin kökü olarak kabul edilen Proto-Germanik dil ailesinden miras kalmıştır. Ayrıca, hareketsiz nesneler dahil bütün nesnelere cinsiyet verilirdi: Örn, sēo sunne (M.İ. the Sun "güneş") dişil iken se mōna (M.İ. the Moon "ay") eril olarak kabul edilir. (Bu durum Modern Almancada da bu şekildedir. Örn. die Sonne, der Mond...)

Latin dillerinin etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitimli ve okuma yazma bilen nüfusun (rahipler vs.) büyük bölümü Avrupa'da dönemin lingua francası sayılan Latincede oldukça yetenekliydi. Bazen, bir Latince sözcüğün Eski İngilizceye yaklaşık olarak ne zaman girdiğini maruz kaldığı dilbilimsel değişmelere bakarak tahmin edilebilir. Latin dillerinin Eski İngilizce üstündeki etkisi 3 zaman diliminde incelenir. İlki, Saksonlar, Avrupa'dan İngiltere'ye gitmek üzere ayrıldığında gerçekleşir. İkincisi, Anglo-Saksonlar Hıristiyanlığı kabul edip de Latince konuşan rahipler yaygınlaştığında başlar. En son ve en önemli Latin temelli sözcük geçişi de 1066 Norman İstilasında gerçekleşir. Her ne kadar kayda değer oranda Nors dilinde sözcük dile girmiş olsa da, bu Oïl diline ait sözcüklerin büyük kısmı klasik Latin dilinden alınmıştı. Dilde büyük değişikliklere neden olan bu Norman İstilası, aynı zamanda, Eski İngilizcenin bitişi, Orta İngilizce (Middle English)'in başlangıcı olarak kabul edilir.

Runik (futhorc ya da fuþorc) alfabeden Latin alfabesine geçişle dil daha büyük bir değişme gösterdi. Bu ayrıca dilin üstündeki gelişmeye yönelik baskıyı arttırdı. Eski İngilizcede sözcükler okunduğu gibi yazılırdı; Modern İngilizcede telaffuz edilmeyen "knight" sözcüğündeki "k" sesi gibi telaffuz edilmeyen sesler aslında Eski İngilizcede telaffuz edilmekteydi. Bu değişikliğin yan etkilerinden birisi de sözcüklerin fonetik telaffuzundaki çeşitlilikti. Bir sözcük, yazarın lehçesini yansıtıyordu. Bir sözcük bir yazardan bir yazara hatta aynı yazarın bir eserinden ötekine değişme gösterebilirdi. Örneğin, "and" bağlacı, "and" ya da "ond" olarak telaffuz edilebilirdi.

Bu yüzdendir ki, Eski İngilizcenin yazılışı, Çağdaş İngilizceden daha karmaşık görülebilir, bunun en azından bazı var olan telaffuzları yansıttığı iddia edilse de, Çağdaş İngilizcede pek çok durumda görülmemektedir. Günümüzde, Eski İngilizce öğrencilerinin pek çoğu, dili önce sadeleştirilmiş olarak görüp dilin temel özelliklerini öğrendikten sonra çeşitli yazım şekillerini öğrenebilmektedir.

Vikinglerin etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizcede ikinci yabancı sözcük kaynağı 9. ve 10. yüzyıldaki Viking istilaları sırasında dile giren İskandinav sözcükleridir. Pek çok yerleşim yerinin isimleri dışında, bunlar genelde temel sözcükleri ve Danelaw'ın yönetimiyle ilgili olanları da içeriyordu. Vikingler Eski İngilizceyle ortak kökü Proto-Germanik dillerden gelen Eski Nors dilini konuşuyordu.

Sözcük örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizce	Modern İngilizce	Modern Almanca	Türkçe
hwætnj	what	was	ne
fæder	father	Vater	baba
modor	mother	Mutter	anne
todæg	today	heute	bugün
nama	name	Name	isim, ad

Kişi Zamirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizce	Modern İngilizce	Modern Almanca	Türkçe
ic	I	ich	Ben
þu	you	du	Sen
he (E), heo (D), hit (N)	he, she, it	er,sie,es	O
wi	we	wir	biz
ge	you (çoğul)	ihr	siz
hie	they	sie	onlar

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Anderson, Stephen R. (2012). Languages: a very short introduction (1. bas.). Oxford, B.K.: Oxford University Press. ISBN 978-0199590599.
^ Regh, Kenneth (2018). The Oxford handbook of endangered languages. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0190610029.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[diller-1] Anderson, Stephen R. (2012). Languages: a very short introduction (1. bas.). Oxford, B.K.: Oxford University Press. ISBN 978-0199590599.

[TehlikedekiDiller-2] Regh, Kenneth (2018). The Oxford handbook of endangered languages. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0190610029.

[1]

[2]

Anglosaksonca İsminin Analizi