Amu Nevruz

Amu Nevruz (Farsça: عمو نوروز, "Nevruz Amca"), Baba Nevruz (بابا نوروز) olarak da bilinen,^[1]^[2] İranlı Noel Baba benzeri bir figür veya İran folklorunda yer alan efsanevi bir karakterdir. Folklora göre her yıl baharın başında arkadaşı Hacı Firuz ile birlikte İran Yeni Yılı olan Nevruz'un başlangıcını kutlamak için ortaya çıkar. Bazı tarihçilere göre Şehname'nin kahramanı Rüstem'ın babası Zal'i simgelemektedir.^[3]

Bahar ekinoksunun arifesinde, Batı'da Arnavutluk'tan doğuda Batı Çin'e kadar İran kültür alanında yer alan yerlerde İran Yeni Yılı kutlandığında, Amu Nevruz'un çocuklara Batı Hristiyan halk karakteri Noel Baba'ya benzer şekilde hediyeler getirdiği söylenmektedir.^[4] Geleneksel bir aşk hikâyesinde söylenegelen ve yılda yalnızca bir kez karşılaşabileceklerine inanılan Nane Sarma'nın kocasıdır.^[5]^[6]

Amu Nevruz; keçe şapka takan, bastonu, mavi kanvastan uzun bir pelerini, kuşağı, ince tabanlı bir govesi ve bir çift keten pantolonu olan, gümüş saçlı, yaşlı bir adam olarak tasvir edilir. Nevruz'un eski hikâyesini gençlere aktaran bilge tarihi bir varlıktır. Hikâyede Hacı Firuz tef çalar, dans eder ve hediyeler ister. Amu Nevruz da hediyeleri verir.

Amu Nevruz ve Nane Sarma[değiştir | kaynağı değiştir]

Amu Nevruz ve Nane Sarma'nın hikâyesi, eski yıldan yeni yıla geçişin sembolik efsanelerinden birisidir:

Efsaneye göre Nane Sarma ("Buz Büyükanne") adında yaşlı bir kadın, Amu Nevruz'un karısıdır ancak onu yılın yalnızca nevruz gecesinde görebilmektedir. Ardından onu terk eder ve bir sonraki yıla kadar kendi yoluna devam eder.

Hikâyenin başka bir versiyonunda, Nane Sarma'nın her yıl baharın ilk gününde Nevruz Amca'nın gelip kendisini ziyaret etmesini beklediği, ancak o gelmeden önce yorgunluktan uykuya daldığı ve uyandığında ise Nevruz Amca'nın onu görmeden gelip gittiğini anladığı anlatılır. Ayrıca ikilinin birbirini görmesi halinde dünyanın yok olacağı da söylenir.

Başka bir anlatımda Amu Nevruz, kendisini çok seven Nane Sarma ile görüşmek için dünyanın dört bir yanındaki çocuklara hediyeler (Noel Baba'ya benzer şekilde) vererek seyahat etmektedir. Nane Sarma, bahar ekinoksunda evini temizlemek ve sofrasını hazırlamak için erkenden uyanır. Ancak her yıl o gelmeden hemen önce uykuya dalar. İyi kalpli Amu Nevruz onu uyandırmaz; bunun yerine, ortaya konan yiyeceklerin bir kısmını yer ve Nane Sarma'nın yeni kıyafetlerine bir çiçek koyar. Daha sonra uzun yolculuğuna devam etmek üzere tekrar yola çıkar. Şafakta güneş ışıkları Nane Sarma'nın yüzüne dokunduğunda Nane uyanır ve Amu Nevruz'u yeniden görmeyi çok istediğini ve onu özlediğini fark eder. Döngü her yıl tekrarlanır ve her baharda Nane yine Amu Nevruz'u bekler.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ هفت سین، حاجی فیروز، بابا نوروز، ننه سرما و .. درگفتگو با جلال‌الدین کزازی 31 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mir Jalaleddin Kazzazi. March 22, 2012.
^ نگاهی به حضور عمو نوروز و ننه سرما در ادبیات فارسی 27 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Serat News. March 26, 2013.
^ Iran’s national doll Amu Nowruz unveiled Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş., 16 March 2011
^ "Haji Firooz & Amoo Norooz - The Persian Troubadour & Santa Claus". PersianMirror Article. 15 Kasım 2004. 25 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2010.
^ Thus Speaks Mother Simorq 30 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Page 151
^ Iranica: Pir-e Zan 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Amu Nowruz ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] هفت سین، حاجی فیروز، بابا نوروز، ننه سرما و .. درگفتگو با جلال‌الدین کزازی 31 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mir Jalaleddin Kazzazi. March 22, 2012.

[2] نگاهی به حضور عمو نوروز و ننه سرما در ادبیات فارسی 27 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Serat News. March 26, 2013.

[3] Iran’s national doll Amu Nowruz unveiled Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş., 16 March 2011

[4] "Haji Firooz & Amoo Norooz - The Persian Troubadour & Santa Claus". PersianMirror Article. 15 Kasım 2004. 25 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2010.

[5] Thus Speaks Mother Simorq 30 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Page 151

[6] Iranica: Pir-e Zan 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Nevruz
Gelenekler	Khāne-takānī Haft-sin Samanu Çimlendirilmiş buğday Hacı Firuz Amu Nevruz Nane Sarma Çarşamba (folklor) Ajîl-e Moshkel-goshâ Sabzi Polo Sizdah Be-dar Fāl-gūsh Nauryz kozhe Yumurta dövüşü Papakatdi Havai fişekler ve gök fenerleri Ateş yakma Kulak falı
Parça	Zerdüşt bayramları Gri ay Sadda bayramı İran'daki festivaller listesi İran astronomisi
Karakterler	Kosa ve Kel Bahar Kızı Nane Sarma Teke
Sofra	Semeni Şekerbura Goğal Baklava Bayram yumurtası
Edebiyat	Nevruz bayatileri Nevruz bilmeceleri Vasfi-hal
İlgili	Sadeh Mehregan Yelda Tirgan
Ülkeler	Afganistan Arnavutluk Azerbaycan İran Bahá'í Nev-Ruz Kürtler Mazandaraniler Özbekistan

Amu Nevruz nedir?, Amu Nevruz anlamı nedir?, Amu Nevruz ne demektir?