Amazon Ormanları

Amazon Ormanları

Portekizce: Floresta amazônica

İspanyolca: Selva amazónica
Amazon Ormanları Portekizce: Floresta amazônica; İspanyolca: Selva amazónica
	Amazon yağmur ormanlarının kapladığı alan. (24 Ocak 2007, NASA
	Amazon Ormanları Amazon Ormanları
Ülke(ler)	Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Fransız Guyanası, (Fransa), Guyana, Peru, Surinam, Venezuela
Koordinatlar	3°9′36″G 60°1′48″B / 3.16000°G 60.03000°B
Yüzölçümü	5.500.000 km2 (2.100.000 sq mi)
Oluşturulma	Doğal
Durum	Halka açık
Bitki türü	Biyoçeşitlilik
Hayvan türü	Biyoçeşitlilik
Özellikler	Tropik yağmur ormanı' nın yarısı
Wikimedia Commons

Amazon yağmur ormanları, Amazon Havzası'nın çoğunu kaplayan bir yağmur ormanıdır.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Amerika'da yaklaşık beş buçuk milyon kilometrekarelik bir alanı kaplar. Brezilya, Peru, Kolombiya, Venezuela, Ekvador, Bolivya, Guyana, Surinam ve Fransız Guyanası olmak üzere dokuz ülkenin sınırları içerisinde bulunur. Ormanların %60'ı Brezilya, %13'ü Peru sınırları içerisindedir.^[1]

Önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Amazon ormanları dünyada kalan yağmur ormanlarının yarısından fazlasını oluşturur ve dünyanın en büyük ormanıdır. Amazon ormanları, dünyadaki su kaynaklarının yüzde 20’sini oluşturur. Amazon ormanlarının en büyük özelliklerinden biri, atmosferdeki oksijen ve karbondioksit dengesini korumasıdır. Dünyadaki hayvanların çoğunun ihtiyaç duyduğu oksijenin bitkilerin ürettiği kısmının %20'si Amazon ormanlarında üretilmektedir.^[1]

Biyolojik çeşitlilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Amazon Ormanları içerisinde 40.000 ağaç çeşidi, 2.000 kuş çeşidi ve memeli hayvan, 2.200 balık çeşidi ile 128.843 çeşit omurgasız hayvan bulunur ve bu nedenle dünya üzerinde en fazla türe sahip olan ormandır. Dünyadaki hayvan ve bitki türlerinin de yüzde 10'unu barındıran Amazonlar, 8 ayrı Güney Amerika ülkesinde yaşayan 400'den fazla yerli kabileye de ev sahipliği yapıyor.^[1]

Denizde yaşamayan tek denizineği türü olan amazon denizineği gibi çok sayıda endemik hayvan ve bitki barındırmaktadır.^[2]

Ormansızlaşma[değiştir | kaynağı değiştir]

Amazon Ormanları'ndaki ormansızlaşmanın ana kaynakları insan yerleşimi ve arazilerin genişletilmesidir.^[3] 2018 itibarıyla Amazon yağmur ormanlarının yaklaşık %17'si zaten yok edilmiş durumdadır. Bilim insanları, yok edilen alanın %20-25 oranına ulaştığında, artık doğu, güney ve orta Amazon Ormanları'nın orman dışı ekosistemlere, bozulmuş savanlara dönüşmesi için kritik eşike varılmış olacağını göstermektedir.^[4]^[5]

1991 ve 2000 yılları arasında, Amazon'da kaybedilen toplam orman alanı 415.000 km²'den 587.000 km²'ye yükseldi ve kaybolan ormanın çoğu sığırların otlak alanı (ranç) haline geldi.^[6] Amazon'da önceden ormanlaştırılmış arazinin yüzde yetmişi ve 1970'ten beri ormansızlaştırılmış arazinin yüzde 91'i hayvancılık meraları için kullanılmıştır.^[7]^[8]

Çevre savunucuları, bölgenin ekonomik kalkınması adına ormanı yok etmek için yasadışı tomrukçular, madenciler ve arazi spekülatörlerini cesaretlendirdiği için Brezilya devlet başkanı Jair Bolsonaro’yu sorumlu tutuyor. Bolsonaro ise, bölgeyi yoksulluktan kurtarmanın bir yolu olarak korunmuş rezervlerde madencilik ve çiftçiliği teşvik etmeyi savunuyor.^[9]

Yangınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

2019'un ilk 8 ayında,^[10] Brezilya'da -yarısından fazlası Amazon bölgesinde olmak üzere- 72.843 yangın meydana geldi.^[11]^[12]^[13] Ağustos 2019'da rekor sayıda yangın çıktı.^[14] Brezilya Amazonundaki ormansızlaşma, 2018'in aynı ayına kıyasla Haziran 2019'da% 88'den fazla arttı.^[15]

2019 Amazon orman yangınları küresel ölçekte bir kez daha dikkatleri bölge üzerinde topladı. 11 Ağustos 2019'da Brezilya'nın en çok bakir yağmur ormanı alanına sahip^[16] ve en büyük eyaleti olan Amazonas, olağanüstü hâl ilan etti.^[10] Yalnız 2019’un Ağustos ayında 30.900 yangın yaşandı.^[9]

Resmî veriler, Brezilya'daki yangınların sayısının 2020'nin Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %28 arttığını gösterdi.^[9]

22 Ağustos 2019 itibarıyla devam eden yangınların NASA uydu gözlem fotoğrafı.
Brezilya'nın Mato Grosso eyaletindeki ormansızlaşmanın NASA uydu fotoğrafı. Ormandan tarlaya dönüşümler, daha soluk renkteki kare biçimindeki alanlar olarak görülmektedir.
Rondônia eyaletinde yangınlar ve ormansızlaşma.
Amazon Ormanlarındaki orman katliamının bir sonucu: Ormanın üzerinde asılı kalın bir duman. (30 Eylül 2007)
Ormansızlaşmanın ağaçların doğal yaşam alanlarına etkisi.

İklim değişikliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "Amazon ormanları ve ilginç özellikleri". Yumurtalı Ekmek. 8 Aralık 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "Arkive closure". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014.
^ Bierregaard, Richard; Gascon, Claude; Lovejoy, Thomas E.; Mesquita, Rita, (Ed.) (2001). Lessons from Amazonia: The Ecology and Conservation of a Fragmented Forest (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08483-2. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "Amazon Rainforest 'heading to point of no return'" (İngilizce). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "Amazon Tipping Point" (İngilizce). Science Advances. 21 Şubat 2018. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ Centre for International Forestry Research (CIFOR) (2004)
^ Steinfeld, Henning; Gerber, Pierre; Wassenaar, T.D.; Castel, Vincent (2006). Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 978-9-25105-571-7. 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2008.
^ Margulis, Sergio (2004). Causes of Deforestation of the Brazilian Amazon (PDF). World Bank Working Paper No. 22. Washington, DC: The World Bank. ISBN 978-0-82135-691-3. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2008.
^ ^a ^b ^c "Amazon'daki Yangınların Sayısı Artıyor: Sadece Temmuz'da 6803 Yangın". İklim Haber. 4 Ağustos 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ ^a ^b Paraguassu, Lisandra (20 Ağustos 2019). "Amazon burning: Brazil reports record forest fires" (İngilizce). Euronews. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "'Record number of fires' in Brazilian rainforest" (İngilizce). BBC Online. BBC. 21 Ağustos 2019. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ Yeung, Jessie; Alvarado, Abel (21 Ağustos 2019). "Brazil's Amazon rainforest is burning at a record rate". CNN (İngilizce). Turner Broadcasting System, Inc. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ Garrand, Danielle (20 Ağustos 2019). "Parts of the Amazon rainforest are on fire – and smoke can be spotted from space". cbsnews.com (İngilizce). CBS Interactive Inc. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "Record-breaking number of fires burn in Brazil's Amazon". CNBC (İngilizce). NBCUniversal. 21 Ağustos 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ "Brazil registers huge spike in Amazon deforestation". Deutsche Welle (İngilizce). 3 Temmuz 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
^ Zaitchik, Alexander; Rodrigues, Mauro Toledo (6 Temmuz 2019). "In Bolsonaro's Brazil, a Showdown Over Amazon Rainforest" (İngilizce). The Intercept ve Pulitzer Center on Crisis Reporting. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Journey into Amazonia 5 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Amazon: The World's Largest Rainforest 13 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
WWF in the Amazon rainforest 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Amazonia.org.br Good daily updated Amazon information database on the web, held by Friends of The Earth – Brazilian Amazon.
11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sustainable Development in the Extractive Reserve of the Baixo Rio Branco – Rio Jauaperi – Brazilian Amazon.
Amazon Rainforest News Original news updates on the Amazon.
Amazon-Rainforest.org 23 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Information about the Amazon rainforest, its people, places of interest, and how everyone can help.
Conference: Climate change and the fate of the Amazon. Podcasts of talks given at Oriel College, University of Oxford, 20-22 March 2007.
Amazon'da 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ölü kambur balina yavrusu.

[özellikleri-1] "Amazon ormanları ve ilginç özellikleri". Yumurtalı Ekmek. 8 Aralık 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[2] "Arkive closure". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014.

[3] Bierregaard, Richard; Gascon, Claude; Lovejoy, Thomas E.; Mesquita, Rita, (Ed.) (2001). Lessons from Amazonia: The Ecology and Conservation of a Fragmented Forest (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08483-2. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[4] "Amazon Rainforest 'heading to point of no return'" (İngilizce). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[5] "Amazon Tipping Point" (İngilizce). Science Advances. 21 Şubat 2018. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[6] Centre for International Forestry Research (CIFOR) (2004)

[7] Steinfeld, Henning; Gerber, Pierre; Wassenaar, T.D.; Castel, Vincent (2006). Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 978-9-25105-571-7. 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2008.

[8] Margulis, Sergio (2004). Causes of Deforestation of the Brazilian Amazon (PDF). World Bank Working Paper No. 22. Washington, DC: The World Bank. ISBN 978-0-82135-691-3. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2008.

[iklimhaber-9] "Amazon'daki Yangınların Sayısı Artıyor: Sadece Temmuz'da 6803 Yangın". İklim Haber. 4 Ağustos 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[Paraguassu-10] Paraguassu, Lisandra (20 Ağustos 2019). "Amazon burning: Brazil reports record forest fires" (İngilizce). Euronews. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[11] "'Record number of fires' in Brazilian rainforest" (İngilizce). BBC Online. BBC. 21 Ağustos 2019. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[12] Yeung, Jessie; Alvarado, Abel (21 Ağustos 2019). "Brazil's Amazon rainforest is burning at a record rate". CNN (İngilizce). Turner Broadcasting System, Inc. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[13] Garrand, Danielle (20 Ağustos 2019). "Parts of the Amazon rainforest are on fire – and smoke can be spotted from space". cbsnews.com (İngilizce). CBS Interactive Inc. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[14] "Record-breaking number of fires burn in Brazil's Amazon". CNBC (İngilizce). NBCUniversal. 21 Ağustos 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[15] "Brazil registers huge spike in Amazon deforestation". Deutsche Welle (İngilizce). 3 Temmuz 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[16] Zaitchik, Alexander; Rodrigues, Mauro Toledo (6 Temmuz 2019). "In Bolsonaro's Brazil, a Showdown Over Amazon Rainforest" (İngilizce). The Intercept ve Pulitzer Center on Crisis Reporting. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Amazon ormanları nedir?, Amazon ormanları anlamı nedir?, Amazon ormanları ne demektir?