Ali Ruhi Efendi

Ali Ruhi Efendi
Ali Ruhi Efendi
Doğum	Gambili, Girne, Kıbrıs
Meslek	Devet adamı, hayırsever
Tanınma nedeni	Banisi olduğu eserler

Ali Ruhi Efendi, Kıbrıslı devlet adamı, hayırsever.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayatı hakkında pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Girne'ye bağlı Gambili'de (Hisarköy) doğmuştur. 1826'da, II. Mahmut döneminde, Tersane Hazinesi tarafından Kıbrıs muhassıllığı görevine atanmıştır. Bu görevi sürdürürken dört çeşme, bir cami, bir kütüphane, bir sıbyan mektebi ve bir muvakkithane yaptırmıştır. Bu eserlere gelir oluşturması amacıyla vakıflar kurdurmuştur.^[1]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Lefkoşa Laleli Camii ve Çeşmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ali Ruhi Sokağı üzerinde yer alır. 12,85x3,30 metre ölçülerindedir. Eski bir Orta Çağ şapeli üzerine inşa edilen yapı, mihrap, minber, minare ve son cemaat yeri eklenerek 1826-1827 (H. 1242) yılları arasında camiye çevrilmiştir. Ali Ruhi Efendi, Lefkoşa'daki üç dükkanını, Sarayönü'nde bulunan bir berber dükkanını, Mofsili ve İncirli köylerinde yer alan 130 zeytin ağacını camiye gelir olması amacı ile vakfetmiştir.^[2]

Cami, 19. yüzyılın başlarında onarım görmüştür. 1908 yılında tekrar onarım görmüştür. Bu onarımı yapan Nikolaki Kalla'ya onarım ücreti olarak £17,10 ödenmiştir.^[3]

Laleli Sıbyan Mektebi[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin yanında yer almaktaydı. 1826 yılına tarihli bir kayda göre mektep hocasına günlük 16 kuruş verilmesi amacıyla bir vakıf kurulmuştur.^[4] 1893 yılında tek odalı mektepte 80 öğrenci eğitim görmekte idi. Odanın onarılması ve genişletilmesi için Evkaf İdaresi'ne başvurulmuş, bu iş için Nikolaki Kalla görevlendirilmiştir. 1930'lu yıllarda dikiş-nakış kursu olarak hizmet vermeye devam etmiştir.^[3]

Yapıya ait herhangi bir kalıntı günümüze ulaşamamıştır. Yapının kitabesi ise 1965 yılında sökülerek Mevlevi Tekkesi Müzesi'ne taşınmıştır.^[5]

Sultan Mahmut Kütüphanesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Lefkoşa'da, Surlariçi Bölgesi'ndeki Selimiye Camii'nin doğusunda yer almaktadır. II. Mahmut'un emri ile 1829-1830 (H. 1245) yılları arasında inşa edilmiştir.^[6]^[7] Kütüphanenin giderleri II. Mahmut'un kişisel varlığından karşılanmıştır. II. Mahmut kütüphaneye Kütüphane-i Amire (Devlet Kütüphanesi) ismini verir. Buna rağmen kütüphane halk arasında II. Mahmut Kütüphanesi ya da Sultan Mahmut Kütüphanesi olarak bilinir.^[8]

Küçük Medrese Çeşmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İdadi Sokağı'nda yer alır. 1827-1828 (H. 1244) yılları arasında inşa edilmiştir. Yapımında kesme taş kullanılmıştır. Kitabesi mermerden yapılmıştır. Arap Ahmet Suyu'ndan beslenmektedir.^[9]

Kuru Çeşme[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk inşa edildiği tarihte Karakaş Bahçesi'nde yer alan çeşme yol genişletme çalışmaları nedeniyle yerinden sökülerek Kuruçeşme Sokağı üzerinde günümüzde bulunduğu yere taşınmıştır. 1827-1828 (H. 1244) yılları arasında inşa edilmiştir. Yapımında kesme taş kullanılmıştır. Kitabesi mermerden yapılmıştır. 1980'lere kadar işlevini sürdürmüştür.^[10]

Büyük Medrese Çeşmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1827-1828 (H. 1243) yılları arasında Büyük Medrese'ye ek olarak inşa edilmiştir. 1936 yılında medrese yıkılınca, çeşme de yerinden kaldırılarak aynı alanda yapılan imam hatip mektebinin arkasına taşınmıştır. 1980'lere kadar işlevini sürdüren çeşme^[11], 1990-1993 yılları arasında bölgeye bir depo yapımı sırasında tamamen yıkılmıştır.^[12]

Büyük Medrese Muvakkithanesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıbrıs Şer'iyye Sicili'nden, Büyük Medrese için bir muvakkıthane yapıldığı öğrenilmektedir. 16 Ekim 1865 (H. 25 Cemaziyelevvel 1282) tarihli bir kayda göre bu muvakkithanenin muvakkitliğine Osman Efendi bin Mehmed tayin edilmiştir.^[13] Günümüze herhangi bir kalıntısı ulaşmamıştır. İnşa tarihi ve mimarisi ile ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Ali Ruhi Efendi'nin muhassıllığı döneminde, 1826-1831 yılları arasında inşa edilmiş olabileceği tahmin edilmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ KAVALÇALAN, ENES. KIBRISLI ALİ RUHİ EFENDİ VE KIBRIS’TAKİ İMAR FAALİYETLERİ.
^ Kıbrıs Şer'iyye Sicilleri (K.Ş.S) 33,27/2; K.Ş.S. Kara Kaplı Vakfiye Kaydı 33/1
^ ^a ^b Bağışkan, 2005 & 88.
^ Behçet, 1969 & 50.
^ Çuhadaroğlu ve Yunus, 1975 & 4.
^ Behçet, 1969 & 41.
^ Bağışkan & 2005 352.
^ Parmaksızoğlu, 1964 & 9.
^ Altan & 1986 635.
^ Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Başkanlığı, 1982 & 39.
^ Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Başkanlığı, 1982 & 38.
^ Hikmetağalar & 1996 247.
^ K.Ş.S Küçük Vakfiye, 61/1

Genel

Altan, Mustafa Haşim (1986). Belgelerle Kıbrıs Türk Vakıflar Tarihi. Kıbrıs: Kıbrıs Vakıflar İdaresi Yayınları.
Bağıskan, Tuncer (2005). Kıbrıs'ta Türk Osmanlı Eserlerli. Lefkoşa: Kuzey Kıbrıs Müze Dostları Derneği Yayını.
Oğuz Filiz, Çuhadaroğlu Fikret (1975). "Kıbrıs'ta Türk Eserleri". Röleve ve Restorasyon Dergisi. 2 (1). s. 76.
Kıbrıs'ta Türk Eserleri. Kıbrıs Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü Yayını. 1982. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[1] KAVALÇALAN, ENES. KIBRISLI ALİ RUHİ EFENDİ VE KIBRIS’TAKİ İMAR FAALİYETLERİ.

[2] Kıbrıs Şer'iyye Sicilleri (K.Ş.S) 33,27/2; K.Ş.S. Kara Kaplı Vakfiye Kaydı 33/1

[FOOTNOTEBağışkan200588-3] Bağışkan, 2005 & 88.

[FOOTNOTEBehçet196950-4] Behçet, 1969 & 50.

[FOOTNOTEÇuhadaroğlu_ve_Yunus19754-5] Çuhadaroğlu ve Yunus, 1975 & 4.

[FOOTNOTEBehçet196941-6] Behçet, 1969 & 41.

[FOOTNOTEBağışkan2005352-7] Bağışkan & 2005 352.

[FOOTNOTEParmaksızoğlu19649-8] Parmaksızoğlu, 1964 & 9.

[FOOTNOTEAltan1986635-9] Altan & 1986 635.

[FOOTNOTEEski_Eserler_ve_Müzeler_Dairesi_Başkanlığı198239-10] Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Başkanlığı, 1982 & 39.

[FOOTNOTEEski_Eserler_ve_Müzeler_Dairesi_Başkanlığı198238-11] Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Başkanlığı, 1982 & 38.

[FOOTNOTEHikmetağalar1996247-12] Hikmetağalar & 1996 247.

[13] K.Ş.S Küçük Vakfiye, 61/1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Ali Ruhi Efendi nedir?, Ali Ruhi Efendi anlamı nedir?, Ali Ruhi Efendi ne demektir?