Londra'da bulunan Adalet Yüksek Mahkemesi, Temyiz Mahkemesi ve Kraliyet Mahkemesi ile birlikte İngiltere ve Galler Yüksek Mahkemeleri'ni oluşturur. Adı hukukî atıf amacıyla EWHC olarak kısaltılmıştır.

Mahkeme, tüm yüksek değerli ve büyük önem içeren davalarla ilk derece mahkemesi olarak ilgilenir ve ayrıca birkaç yasal istisna dışında, tüm alt mahkemeler ve hâkimlikler üzerinde denetleme yetkisine sahiptir.

Yüksek Mahkeme üç bölümden oluşur: Kraliçe'nin Kürsüsü, Temyiz ve Aile Bölümü. Bazı durumlarda yargı yetkileri çakışmaktadır ve bir bölümde başlatılan davalar mahkeme kararıyla diğer mahkemeye aktarılabilmektedir. Bölümler arasındaki usûl ve uygulama farklılıkları kısmen tarihseldir, 19. yüzyıl hâkimlik yasaları tarafından tek Yüksek Mahkemede birleştirilen ayrı mahkemelerden kaynaklanmıştır. Ancak esas olarak çalışmalarının olağan yapısından süregelmiştir. Örneğin gerçeğe ilişkin karşılıklı kanıtlar genellikle Kraliçe'nin Kürsüsü'nde şahsen sunulur, ancak yeminli ifadeye dayanan kanıtlar, esas olarak hukukî kısımla ilgilenen Temyiz Bölümünde daha yaygındır.

Yüksek Mahkeme işlemlerinin çoğu tek bir hâkim tarafından dinlenir, ancak özellikle Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümünde olmak üzere belirli türden işlemler, bir bölüm mahkemesine, iki veya daha fazla hâkimden oluşan bir kürsüye atanır. İstisnai olarak mahkeme bir jüri ile birlikte olabilir. Ancak uygulamada normalde yalnızca karalama veya polise karşı açılan davalarda jüri bulunur. Taraflar normalde avukat tarafından temsil edilir, ancak izleyici hakkına sahip olan başka avukatlar tarafından da temsil edilebilir veya bizzat hareket edebilirler.

Prensip olarak, Yüksek Mahkeme önceki kararlarına bağlıdır, ancak bunun ne ölçüde olduğu konusunda makamlar arasında çatışma bulunmaktadır. Hukuk davalarında Yüksek Mahkemeden temyiz normalde Temyiz Mahkemesine, önemli durumlarda oradan Birleşik Krallık Yüksek Mahkeme'sine (2009'dan önce Lordlar Kamarası'na); bazı durumlarda ise doğrudan Yüksek Mahkemeye "doğrudan" temyiz başvurusu yapılabilir. Ceza davalarında, Kraliçe'nin Kürsüsü bölümünden temyiz başvurusu doğrudan Yüksek Mahkeme'ye yapılır.

Yüksek Mahkeme; Westminster, Londra'da bulunan Strand Caddesinde bulunur. İngiltere ve Galler'de çeşitli yerlerde başvuru kayıt yerleri bulunmaktadır. Ayrıca mahkemenin neredeyse bütün işlemleri bu kayıt yerlerinde yapılabilmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Adalet Yüksek Mahkemesi, 1875 yılında 1873 Yüksek Mahkeme Hâkimliği Kanununa dayanarak kurulmuştur. Kanun, mevcut sekiz İngiliz mahkemesini —Temyiz, Kraliçe'nin Kürsüsü, Özel Hukuk, Maliye, Deniz Hukuku, Miras Hukuku, Boşanma ve Evlilik Davaları ve Londra İflas Mahkemeleri— yeni bir Yüksek Mahkeme olarak birleştirdi (şimdiki adı İngiltere ve Galler Yüksek Mahkemeleri). Bu üst mahkeme de iki bölüme ayrılmıştır; Yüksek Mahkeme, esas yargılamayı yaparken Temyiz Mahkemesi de Yüksek Mahkeme kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler.

Başlangıçta, Yüksek Mahkeme beş bölümden oluşuyordu: Kral'ın Kürsüsü, Özel Hukuk, Maliye, Temyiz ve Miras, Boşanma ve Deniz Hukuku Mahkemeleri. 1880 yılında Özel Hukuk ve Maliye bölümleri kaldırıldı ve geriye üç bölüm kaldı. Miras, Boşanma ve Deniz Hukuku Bölümü ise 1970 Adliye Kanunu ile Aile Bölümü olarak yeniden adlandırıldı ve yargı yetkisi de kanunla bağlantılı olarak yeniden düzenlendi.

Bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek Mahkeme üç bölüme ayrılmıştır: Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü, Temyiz Bölümü ve Aile Bölümü.^[2] Yüksek Mahkemenin bölümlerindeki duruşmaların listesi günlük olarak yayınlanmaktadır.^[3]

Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü'nün (veya hükümdarın erkek olduğu dönem için, Kral'ın Kürsüsü Bölümü) iki işlevi vardır. Çok çeşitli ortak hukuk davalarını görür ve denetim mahkemesi olarak özel bir sorumluluğa sahiptir. 2005 yılına kadar, mahkeme başkanı Yüksek Mahkeme Kraliyet Dairesi Başkanı idi. Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü Başkanı'nın görevlendirilmesi, 2005 tarihli Anayasal Reform Yasası ile düzenlendi ve Kraliyet Dairesi Başkanı'nı İngiltere ve Galler Mahkemelerinin Başkanı, İngiltere ve Galler Yargı Başkanı ve Ceza Muhakemesi Başkanı olarak tayin etti.^[4] Ekim 2005'te bu göreve atanan ilk kişi Sir Igor Judge idi.

Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü, alt mahkemeler üzerinde denetleme yetkisine sahiptir ve İdare Mahkemesi genellikle resmî kararların geçerliliğine itiraz edilebileceği uygun yasal mercidir (ancak en azından prensipte esasen değildir). Genel olarak, özel temyiz süreçleri sağlanmadıkça, bir hükûmet bakanının, alt mahkemenin, hâkimlik, yerel makam veya resmî organın herhangi bir kararının geçerliliği, Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü İdari Mahkemesinde adli inceleme yoluyla yeterli ilgiye sahip biri tarafından itiraz edilebilir. Tek bir yargıç ilk olarak konunun mahkemeye getirilmesi için uygun olup olmadığına (önemsiz veya çatışmasız davaları ayırmak için) karar verir. Konu mahkemenin incelemesi için uygunsa, konunun bir veya daha fazla hakimle bütün unsurlarıyla hukukî olarak incelenmesine devam etmesine karar verilir.

Buna ek olarak, Kraliçe'nin Kürsüsü Bölüm Mahkemesi, sulh ceza mahkemelerinden ^[a] ve Kraliyet Mahkemesi'nden hukuk davalarına yapılan itirazları inceler. ^[b] Hukukun sorunlarının yalnızca bulunan gerçekler temelinde ve denetim altındaki otoritelerce tespit edilebileceği dikkate alındığında, bunlar belirli davalar yoluyla temyiz yolları olarak bilinirler.

Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümünün diğer ihtisas mahkemeleri arasında Teknoloji ve İnşaat Mahkemesi, Ticaret Mahkemesi ve Deniz Hukuku Mahkemesi bulunmaktadır. Bu mahkemelerin ihtisas hâkimleri ve prosedürleri kendi iş türlerine göre düzenlenmiştir, ancak esasen bölümün diğer mahkemelerinden farklı değildir.

Özel hukuk konularında Yüksek Mahkemeden yapılan temyiz, Temyiz Mahkemesine (Hukuk Bölümü) yapılır; ceza davalarında bölge mahkemesinden temyiz sadece Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesine yapılır.

Temyiz Bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Temyiz Bölümü (Rolls Binası'nda yer alır); equity sorunları ile ilişkili iş hukuku, tröst hukuku, miras hukuku, iflas ve mülkiyet hukuku davalarına bakmaktadır. Bölümün sırasıyla patent ve kayıtlı marka ile şirketler hukuku konularına bakan ihtisas mahkemeleri (Patent Mahkemesi ile Şirketler Mahkemesi) bulunmaktadır. Bütün vergi itirazları Temyiz Bölümü'ne yapılmaktadır. Bu bölümün başkanı Ekim 2005'e kadar Hâkim Yardımcısı olarak biliniyordu, o tarihte çıkarılan Anayasal Reform Kanunu ile adı Yüksek Mahkeme Baş Hâkimi olarak değiştirildi. İlk baş hâkim (yani son hâkim yardımcısı), 2013 yılında emekliye ayrılan Sir Andrew Morritt idi. Halefi ise Sir Terence Etherton oldu. 2016 yılında Sir Geoffrey Vos, ikinci Temyiz Mahkemesi Hâkimi atanması kararıyla birlikte Sir Terence'ın halefi oldu. Davalar Temyiz Bölümü hukuk raporlarına yazılmadan önce açılır. Uygulamada, Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü ile bazı görev uyuşmazlıkları yaşanabilmektedir.

Ekim 2015'ten itibaren, Temyiz Bölümü ve Ticaret Mahkemesi, finansal pazarlardaki uygun uzmanlık ve tecrübeye sahip hâkimlerce açılması hâlinde yararlanabilecekleri ya da bu pazarlar için genel önem taşıyan konuların ileri sürülmesi gibi davalar için Finansal Liste'yi sürdürmektedirler.^[5] Bu usûl, finansal pazarlara ilişkin kazanımların hızlı, etkili ve yüksek kaliteli bir uyuşmazlık çözümünü mümkün kılmak için düzenlenmiştir.

İş ve Mülkiyet Mahkemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiltere ve Galler Ticaret ve Mülkiyet Mahkemeleri Yüksek Mahkemesi'ndeki oluşum Mart 2017'de açıklandı ^[6] ve Temmuz 2017'de Londra'da hizmete girdi.^[7] Mahkemeler, Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümünde önceden Deniz Hukuku, İş ve Teknoloji ile İnşaat Mahkemesi adı altında yönetilen ihtisas mahkemelerini idare edebilecektir. Aynı şey Temyiz Bölümü'nde İş, Şirketler ve İflas, Rekabet, Maliye, Fikrî Haklar, Vergi ve Tröst ile Miras listeleri için geçerlidir. Değişiklik; ilgili davalar şu anda görülmekte iken, ihtisas mahkemelerinde yer almak amacıyla çapraz yerleştirilmek için özel iş kollarında ve mülkiyet yargılamalarında uygun uzmanlık ve tecrübeye sahip hâkimler bulundurabilmektir.^[8]

Aile Bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Aile Bölümü; boşanma, çocuk hukuku, miras ve tıbbî tedavi gibi kişisel meselelerden doğan davalara bakmaktadır. Kararları genellikle sadece taraflar için büyük önem taşır, ancak yaşam ve ölümle ilgili olabilir ve belki de kaçınılmaz olarak tartışmalı olarak kabul edilir. Örneğin, bir hastanenin yapışık ikizleri ebeveynlerinin rızası olmadan ayırmasına izin verdi;^[9] ve bir kadının hayat destek makinelerini kapatmasına izin verirken, bir kocanın ağır engelli karısına rızasıyla ölümcül bir enjeksiyon yapmasına izin vermiyordu^{[kaynak belirtilmeli]}..Aile Bölümü çocukların menfaatleri ile ilgili tüm davalarda faaliyet gösterir. Ayrıca vesayet davalarında da münhasır yargı yetkisine sahiptir. Mahkemenin başkanı şu anda Sir Andrew McFarlane'dir. Aile Bölümü Yüksek Mahkeme hâkimleri Kraliye Adalet Mahkemesi'nde bulunmaktadırlar, Bölümün bölge hâkimleri ise Holborn, Londra'daki First Avenue House'da bulunmaktadır^{[kaynak belirtilmeli]}. Aile Bölümü nispeten moderndir. Yargı Yasaları ilk önce Miras, Boşanma ve Evlilik ile Deniz Yüksek Mahkemelerini Yüksek Mahkeme Miras, Boşanma ve Deniz Bölümü (gayriresmî adı Wills, Wives & Wrecks^[10]) adı altında birleştirmiştir. Bu isim, 1971 yılında, deniz hukuku ve çekişmeli miras davaları başka bir yere aktarılınca Aile Bölümü olarak değiştirilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Aile Bölümü iddiaya göre tacizci ortakların eski ortaklarını çapraz sorguya almalarına müsaade etmesi nedeniyle eleştiriler aldı. Bu usûl ceza yargılamasında zaten yasaklı olan bir usûldü. Hove Milletvekili Peter Kyle bunun "kötüye kullanım ve acımasızlık" olduğunu iddia etti ve sistemin değiştirilmesini istedi.^[11] Liz Truss, Lordlar Kamarası başkanı olduğu zaman bu uygulamayı sona erdirmeyi planladığını açıkladı. Teklifler, Parlamento 2017 Genel Seçimi için protesto edilmeden önce Hapishaneler ve Mahkemeler için Kanun teklifinin 47. maddesinde yer aldı.^[12][13][14]

Birleşimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek Mahkeme, yıl içerisinde sadece sadece dört geleneksel dönemde faaliyet gösterir, bu dönemler birleşimler olarak bilinir:

Michaelmas : 1 Ekim - 21 Aralık

Hilary : 11 Ocak - Paskalya öncesi çarşamba

Easter : Paskalyadan sonraki ikinci salı, Bahar banka tatilinden önceki cumaya (Mayıs ayının son pazartesisi)

Trinity : ahar tatilinden sonraki ikinci salıdan 31 Temmuz'a kadar

Hâkimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Majesteleri'nin Yüksek Adalet Mahkemesi'nin Gezici Hâkimleri gayriresmî olarak Yüksek Mahkeme hâkimleri olarak bilinir ve yargı faaliyetleri sırasında resmî olarak "Sayın Bay/Bayan Yargıç (Adı) (Soyadı)" olarak adlandırılır ve yazılı olarak "(Soyadı) J" olarak kısaltılır. Kendilerine mahkemede Efendim olarak hitap edilir. Anlaşma gereğince atanma yoluyla şövalyelik nişanına sahip olduklarından, yargı faaliyetleri dışında günlük hayatta da kendilerine Bay (Adı) veya Bayan (Adı) olarak hitap edilir. Yüksek Mahkeme hâkimleri, aynı sebepten dolayı mor hâkimler olarak adlandırılan genç bölge hâkimlerinin aksine, resmî kıyafetlerinin renginden dolayı bazen kırmızı hâkimler olarak adlandırılır. Ustalar (yani Yüksek Mahkemedeki hâkimler) cinsiyete bakılmaksızın 'Usta' olarak adlandırılırlar ve Yüksek Mahkeme hâkimlerinin kırmızı cübbelerini andırır bir şekilde pembe işaretleri olan koyu mavi cübbeler giyerler. Yüksek Mahkeme'nin Temyiz Bölümü'nde ayrıca, yerel mahkemelerden gelen bazı temyiz başvuruları ile birlikte Yüksek Mahkeme'nin çoğu iflas (hem kişi hem de şirket iflası) ve şirketler hukuku kaynaklı davalarına bakan bir İflas ve Şirketler Mahkemesi hâkimleri vardır. Onlar da pembe işaretleri olan koyu mavi cübbeler giyerler ve mahkemede "Hâkim" olarak bilinirler.

Yüksek Mahkeme hâkimleri, İflas ve Şirketler Mahkemesi hâkimleri ve "Ustaları" Kraliçe tarafından, Yargı Atama Komisyonu'nun tavsiyesi üzerine, nitelikli avukatlardan atanır. Lordlar Kamarası ve tüm hükûmet bakanlarının kanuna uygun olarak "yargının bağımsızlığını devam ettirmeleri" gerekir,^[15] ayrıca her iki Parlamento Meclisi'nin de aynı etkiyi yaratması bekleyen kararları vardır. Yüksek Mahkeme hâkimleri, kanunî emeklilik yaşlarından önce ancak her iki Parlamentonun da onaylamasını gerektiren bir prosedürle görevlerinden alınabilir.

Bu tam zamanlı Yüksek Mahkeme hâkimlerine ek olarak, emekli hâkimler, yerel mahkemelerden bölge hâkimleri ve avukatlar gibi diğer nitelikli kişiler, belirli davalara bakmak için Yüksek Mahkeme hâkim vekili olarak atanırlar ve görevleri sürdüğü sürece de kalıcı Yüksek Mahkeme hâkimi hükümlerine tâbî olurlar. Londra'daki davalar bazen, "Ustalar" tarafından görülür. Bu "Ustalar" neredeyse tam zamanlı Yüksek Mahkeme hâkimleri gibi yargılama yetkisine sahiptir. Fakat hapishaneye sevk, ceza duruşmalarına bakamazlar, yargısal denetim yapamazlar diğer mahkemelere "bölge hâkimi" olarak gidemezler.

Yüksek Mahkeme hâkimleri (genellikle Kraliçe'nin Kürsüsü Bölümü'nden), ayrıca daha önemli ceza davalarına bakan Kraliyet Mahkemesi'nde de yer alır, ancak Yüksek Mahkeme Hâkimleri sadece en ciddi ve önemli davalara bakarken, bölge hâkimleri ve kâtipleri de kalan davaların büyük çoğunluğuna bakar.

Bölge mahkemeleri ve başvuru kayıt merkezleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel olarak İngiltere'deki tüm adaletin nihai kaynağı hükümdardı. Tüm hâkimler hükümdar adına yargılama yaparlar (bu nedenle arkalarında kraliyet arması vardır) ve genellikle hükûmet adına cezaî kovuşturma yapılır. Tarihsel olarak, yerel idareciler manastır mahkemelerinde ve diğer yollar marifetiyle adalet görevlerini ifa ettiler. Kaçınılmaz olarak, uygulanan adalet düzensiz oluyordu ve temyiz başvurusu doğrudan krala yapıldı. Kralın, asıl amacı vergi toplamak olan seyahat temsilcileri, adalet görevini daha düzgün bir hâle getirmek için kral adına hareket ettiler.

Bu gelenek, hâkimlerin ülke genelinde belirli "bölgelerde" seyahat etmesi şeklinde devam etti. Gittikleri ve davalara baktıkları bu bölgeler, Yüksek Mahkeme'nin "başvuru kayıt" yerleriydi. "Ana" Yüksek Mahkeme'nin (Westminster, Londra'da bulunan) kendisi ise bir başvuru kayıt yeri değildi.^[16]

Harçlar Ofisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek Mahkeme Harçları Ofisi, harçlar hakkında verilen mahkeme kararlarına uygun yasal harç miktarlarını belirlemekle görevlidir ve bütün bölümler için çalışır. Bu ofis Yüksek Mahkemenin bir parçasıdır.^[17] Harçlar Ofisi Yüksek Mahkemenin bir parçası olduğundan, bu ofiste başlatılan tüm detaylı değerlendirme işlemleri geçici değerlendirmeye tâbîdir.^[18] Geçici değerlendirmenin istisnaları; talep edilen harcın oldukça fazla (75.000£'tan fazla) olduğu ya da ödeme yapması muhtemel tarafın değerlendirme bildirimine cevap vermediği hâllerde yapılan detaylı değerlendirme işlemleridir

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yüksek Mahkeme icra memuru

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Williams, Glanville Llewelyn; Smith, A.T.H (2010). Learning the Law. Sweet&Maxwell. ISBN 978-0-414-04173-8. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kraliyet Adalet Mahkemeleri15 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.