9K720 İskander
9P78-1 TEL üzerinde Rus İskander füzeleri
Çeşidi	Kısa menzilli balistik füze
Uyruğu	Rusya
Hizmet geçmişi
Hizmet	2006-günümüze[1]
Kullanıcılar	Rusya,[2] Ermenistan[3]
Üretim tarihi
Üretici	Votkinsk Fabrikası Titan-Barrikadı KBM
Özellikler
Ağırlık	3,800 kg[4]
Uzunluk	7.3 m
Namlu Çapı	0.92 m
Savaş başlığı	termonükleer silah, yüksek patlamalı parçalayıcı, misket bombası, termobarik, elektromanyetik darbe[6][7]
Savaş başlığı ağırlığı	480–700 kg
Motor	Tek kademeli katı yakıt
Harekat menzili	50-500 km[8][9]
Azami hızı	2,000 m/s (5.9 mach)[10]
Kılavuz sistemi	Atalet güdüm, optik DSMAC (İskander-M), TERCOM (İskander-K), GPS / GLONASS[5]
Taşıma	Mobil TEL

9K720 İskander (Rusça: «Искандер»; NATO rapor adı: SS-26 Stone), Rus yapımı bir kısa menzilli balistik füze sistemidir. İskander'in bir dizi misket bombası, termobarik, yüksek patlayıcı parçalanmalı savaş başlığı, sığınak delici ve radarsavar görevleri için bir elektromanyetik darbe de dahil olmak üzere birçok farklı konvansiyonel savaş başlığı bulunmaktadır. Aynı zamanda nükleer başlık da taşıyabilme kapasitesine sahiptir.^[1] Füzenin (Искандер-М), 2020 yılına kadar eski OTR-21 Toçka sistemlerinin yerini alması planlanmaktadır.^[11]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

İskander OTRK'nın geliştirilmesine KPSS Merkez Komitesi ve SSCB Bakanlar Konseyinin 12.21.1988, № 1452-294 "Iskander OTRK'nin yaratılmasına yönelik geliştirme çalışmalarının başlangıcı hakkında" kararnamesine uygun olarak başlandı, sonuç olarak, SSCB Bakanlar Kurulu Başkanlığı Askeri-Sanayi Komisyonu'na Oka OTRK yerine bir füze sistemi oluşturma ihtiyacını kanıtlayan ve ABD Orta Menzilli ve Daha Kısa Menzilli Füzelerin Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Antlaşma hükümlerine tabi olmadığını söyleyen, KBM (Makine Mühendisliği Tasarım Bürosu) baş tasarımcısı S.P. Nepobedimıy`ın kişisel çabaları dahil^[12]

11 Ekim 2011'de, güncellenmiş İskender-M füze sisteminin yeni savaş ekipmanı ile test edilmesinin ilk aşaması tamamlandı.^[13] İskender-M kompleksinin 9M723 füzesi, yeni bir korelasyon rehberlik sistemi ile donatılmıştır.^[14]

Temel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kompleksin amacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Konvansiyonel savaş başlıkları ile düşmanın harekât teşkilatının derinliklerindeki küçük boyutlu ve alan hedefleri ile çatışmak için tasarlanmıştır. Taktik nükleer silahlar için bir teslimat aracı olabileceği varsayılmaktadır.

Büyük olasılıkla hedefler:^[15][16]

• hava savunma sistemleri
• füze savunma sistemleri
• komuta merkezleri ve iletişim merkezleri
• havaalanlarında uçaklar ve helikopterler
• kritik altyapı (depolar, köprüler vb.)
• birlik ve teçhizat konsantrasyonları (yürüyüşteki sütunlar, teçhizat için depolama alanları, vb.)
• operasyonel-taktik füze sistemleri
• tümen topçu: çoklu fırlatma roket sistemleri, uzun menzilli topçu
• gemiler (hareketli bir geminin koordinatlarının kıyı gemi karşıtı komplekslerinin veya AWACS uçağının radarından iletilmesiyle radyo iletişimi yoluyla füzenin harici kontrolünü gerektirir)^[17]

Kompleks yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kompleks altı tür araç içerir (füze tugayı başına 51 birim).^[18]

• Kendinden tahrikli fırlatıcı (SPU) (9P78-1) 12 adet — hedefte iki füzenin depolanması, taşınması, hazırlanması ve fırlatılması için tasarlandı. Brüt ağırlık 42 t, faydalı yük 19 t, otoyolda / toprak yolda seyir hızı 70/40 km/s, yakıt aralığı 1000 km. Ekibi 3 kişi. Şasi MZKT-7930 3 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Taşıma ve yükleme aracı (TZM) (9T250 / 9T250E) 12 ad. — iki ek füze taşımak üzere tasarlandı. Bir yükleme vinci ile donatılmış MZKT-7930 şasisi üzerinde yapılmıştır. Toplam savaş ağırlığı 40 tondur. Ekibi 2 kişi.
• Komuta aracı (KŞM) (9S552) 11 ad. — tüm İskender kompleksini kontrol etmek için tasarlandı. KAMAZ 43101 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tekerlekli şasi üzerinde yapılmıştır. Radyo istasyonu R-168-100KA "Akveduk" 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ekibi 4 kişi. Komuta aracı (KŞM) özellikleri:
  • park yerinde / yürüyüşte maksimum radyo iletişim menzili: 350/50 km
  • füzeler için görev hesaplama süresi: 10 saniyeye kadar
  • komut aktarım süresi: 15 saniyeye kadar
  • iletişim kanalı sayısı: 16'ya kadar
  • dağıtım süresi (katlama): 30 dakikaya kadar
  • sürekli çalışma süresi: 48 saat
• Düzenleme (rutin) ve bakım makinesi (МРТО) — rutin onarımları gerçekleştirmek için füzelerin ve cihazların yerleşik ekipmanını kontrol etmek için tasarlanmıştır. KamAZ tekerlekli şasi üzerinde yapılmıştır. Kütle 13,5 ton, konuşlandırma süresi 20 dakikayı geçmiyor, yerleşik füze ekipmanının otomatik rutin denetim döngüsü süresi 18 dakikadır. Ekibi 2 kişi.
• Bilgi hazırlama noktası (PPİ 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) (9S920, KAMAZ 43101) — hedefin koordinatlarını belirlemek ve daha sonra SPU'ya (Kendinden tahrikli fırlatıcıya) transferleri ile füzeler için uçuş misyonları hazırlamak için tasarlanmıştır. PPİ 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Bilgi hazırlama noktası) keşif araçlarıyla arayüzlenir ve bir uydu, uçak veya İHA dahil olmak üzere gerekli tüm kaynaklardan görevleri alabilir ve hedefleri atayabilir. Ekibi 2 kişi.
• Yaşam destek aracı (MJO) 14 adet. — muharebe ekiplerinin barınması, dinlenmesi ve yemesi için tasarlanmıştır. KAMAZ 43118 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tekerlekli şasi üzerinde yapılmıştır. Makinenin bileşimi vardır: dinlenme için bir bölme ve ev gereçleri için bir bölme. Dinlenme bölmesinde, katlanabilir üst şezlonglu 6 vagon tipi rıhtım, 2 kilitli dolap, gömme dolaplar ve açılır pencere vardır. Ev tedarik bölmesinde oturaklı 2 kilitli dolap, katlanır bir kaldırma masası, 300 litrelik depolu bir su besleme sistemi, bir su ısıtma tankı, su pompalamak için bir pompa, bir tahliye sistemi, bir lavabo, giysiler ve ayakkabılar için bir kurutucu vardır.^[19]
• Cephanelik ekipmanı ve eğitim yardımcıları seti^[20]

Savaş özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Olası dairesel sapma: 10–30 m (kullanılan yönlendirme sistemine bağlı olarak); 5–7 m ("Iskander-M" korelasyon güdümlü bir füze kullanarak).
• Füze fırlatma ağırlığı: 3800 kg.
• Savaş başlığı ağırlığı: 480 kg.
• Uzunluk 7,3 m.
• Çap 920 mm.
• Yörüngenin ilk bölümünden sonra roket hızı: 2100 m/s.^[21] Uçuş sırasında maksimum aşırı yükler 20-30G'dir (roket uçuş sırasında hem yükseklik hem de uçuş yönünde manevralar). Maksimum yörünge yüksekliği - 100 km'den fazla.^[22]
• Minimum hedef vuruş aralığı: 50. Maksimum hedef imha menzili: 500 km İskender-K (2500 km'ye kadar P-500 6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. seyir füzesi ile).
• Rehberlik: INS, GLONASS, optik arayıcı.
• İlk füzeyi fırlatma süresi: 4-16 dakika.
• Fırlatmalar arasındaki aralık: 1 dakika (iki füzeli bir 9P78 fırlatıcı için).
• Çalışma sıcaklığı aralığı: −50 °C ila 50 °C
• Hizmet ömrü: sahada 3 yıl olmak üzere 10 yıl.^[23]

Savaş kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

İskander'in belgelenen ilk kullanımı, Hollandalı gazeteci Stan Storimans'ın 27 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 12 Ağustos 2008'de Gori'de ölümünün ardından Rus-Gürcü savaşı sırasında gerçekleşti. Hollanda hükûmeti tarafından yapılan bir soruşturma, bir İskander roketi tarafından atılan tek bir 5 mm anti-personel mühimmat parçasının Hollandalı bir gazeteciyi öldürdüğünü ortaya çıkardı.^[24]

Eylül 2009'da Rus ordusu, İskander füzelerini Rusya'nın tüm askeri bölgelerine "kısa sürede" yerleştirme planlarını açıkladı.^[25][26]

Stratfor raporuna göre, 2010 yılında Rusya'da beş tugay İskander konuşlanmış ve işletiliyordu, bunlar 26. füze tugayı, St.Petersburg'un güneyinde, Leningrad Oblastı, Luga kasabasında; 92. füze tugayı, Volga bölgesinde, Penza yakınlarında, Kamenka yakınlarında; 103. füze tugayı Moğolistandan kuzey tarafta Ulan-Ude'deki; 107 füze tugayı Semistoçni'de, Uzak Doğu'da ve Kuzey Kafkasya'daki Znamensk'teki 114. füze tugayı.^[27][28]

Haziran 2013'te, Rusya'nın Ermenistan'da bilinmeyen yerlere birkaç İskender-M balistik füze sistemi konuşlandırdığı ortaya çıktı.^[29][30] Medya 2016'da Ermenistan'ın İskender füze bölümünü aldığını bildirdi.^[31][32] 2020 itibarıyla 4 ila 8 İskander-E ünitesi.^{[33][34][35][36]}

Ermenistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ermenistan'ın İskender füzelerini 2020 Dağlık Karabağ savaşı sırasında Azerbaycan birliklerine karşı kullandığı bildirildi. Ermenistan'ın eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın o zamanki doğrulanmamış bilgilerine göre, savaşın son günlerinde Azerbaycan askerleri tarafından ele geçirildikten sonra Şuşa şehrine roketler atıldı.^[37] Bu iddialara yanıt veren Başbakan Nikol Paşinyan, İskender'in Şuşa'ya ateş edildiği iddialarını ne doğruladı ne de yalanladı, ancak ateşlenen füzelerin patlamadığını veya sadece "yüzde 10" patladığını ima etti.^[38][39][40] Ermenistan başbakanının iddiaları bazı Rus milletvekilleri ve askeri uzmanların yanı sıra eski Ermenistan Savunma Bakanı Seyran Ohanyan (füzelerin Ermenistan tarafından satın alındığı) tarafından reddedildi.^[38][41] Rusya Savunma Bakanlığı, İskender füzelerinin 2020 Dağlık Karabağ savaşı sırasında hiç kullanılmadığını iddia eden bir açıklama yaptı.^[42] İsimsiz bir Azeri yetkili tarafından 2020 Dağlık Karabağ savaşının son günlerinde Ermenistan güçlerinin Azerbaycan'ın başkenti Bakü'ye İskender füzesi attığı ancak İsrail üretimi Barak 8 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından vurulduğu yönünde bir başka açıklama yapıldı.^[43] 15 Mart'ta, Şuşa'da mayın ve mermi mayınlarını arındırmak ve temizlemekle uğraşan Azerbaycan Ulusal Mayın Temizleme Ajansı 17 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. çalışanları, 9M723 kimlik numaralı bir İskander-M füzesinin enkazını keşfetti 3 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.^{[44][45][46][47][48][49]}

Varyantlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İskander-M - 9M723 varyantı, 415–500 km menzil ve 6–50 kmuçuş irtifası, radara görünmeme özelliği, her aşamada kontrol edilmiş, balistik olmayan uçuş yolu.^[50][51]
• İskander-K - 9M728 seyir füzesi, 500 km menzil^[52] ve 6 km uçuş irtifası, seyir halinde otomatik ayarlanma, TERCOM güdüm.^[50]
  • R-500 - 3M10 ve 3M54 3M14, H-101 102 temelli seyir füzesi.
• İskander-E - İhracat varyantı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta 9K720 İskander ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• SS-26 Stone @ Defense Update
• Infographics
• CSIS Missile Threat - SS-26 (Iskander)4 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.