İzleyici ölçümü bir izleyici topluluğunda kaç kişi olduğunun ölçümüdür. Genelde radyo dinleyicileri ve televizyon izleyicileri için düşünülse de, gazete ve dergi okuyucuları ve Web sitesi kullanıcıları için de geçerli olan bu kavram, yayımcılar ve reklamcılar tarafından, kaç kişi ve kimlere ulaşıldığını belirlemek için kullanılır. Bu daha geniş anlamıyla izleyici kitle araştırması anlamına gelir.

Ölçümler medya pazarlarına göre ayrı ayrı yapılır, bunlar genelde metropol bölgelere karşılık gelir.

Yöntemler[değiştir | kaynağı değiştir]

Günlük tutma[değiştir | kaynağı değiştir]

Günlük tutma, bu sahada bilgi kaydetmekte kullanılan ilk ve yakın zamana kadar tek, yöntemdi. Ancak, hataya, unutkanlığa ve sübjektifliğe meyilli bir yöntemdir bu. İzleyiciler gerçekten izledikleri programları değil, izlemiş olmaları gereken programları beyan etme eğilimi gösterebilirler. Ayrıca okuma yazma bilmek gereklidir. Bilgilerin toplanması ve rapor edilmesi elektronik izlemeye göre zahmetlidir.

Anket[değiştir | kaynağı değiştir]

Kişilere her gün, bir evvelki gün hangi kanalları, hangi programları izledikleri, kaç saat seyrettikleri gibi sorular sorulur. bu yolla çok kişiden bilgi toplamak mümkündür, ama zamana göre ayrıntılı bilgi alınamaz, verilerin detay ve yoğunluğu, sorgulanan kişilerin hafızasına bağlı olduğu için fazla güvenilir değildir. Bilgilerin toplanması ve rapor edilmesi elektronik izlemeye göre zahmetlidir.

Elektronik izleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakın zamanda kişilerin dinleme ve izleme alışkanlıklarını takip etmek için elektronik araçlara başvurulmuştur. Bir evdeki televizyon ve televizyonlara takılan, izleyici sayacı veya metresi gibi cihazlar (örneğin "People meter") sayesinde bir ev halkının üyelerinin her birinin hangi zamanda hangi programı izlediği ayrıntılı bir şekilde kaydedilebilir. Bu bilgiler günde bir telefonla araştırma merkezine aktarılıp otomatik olarak analiz edilir, raporlar hazırlanabilir ve sonuçlar Web aracılığıyla araştırmanın müşterisine iletilebilir. Bu yöntemin dezavantajı, maliyetinin yüksek olması ve dinleyicilerin ekran karşısında olmalarının onların gerçekten programı izlemelerine eş değer sayılmasıdır. Ayrıca, ev dışı izleme takip edilemez.

Radyo dinleme araştırmalarından izlenecek radyo dinleyicilerinden önce özel dinleme seanslarında kendilerine dinletilen parçalar hakkında görüşleri de alınır.

Nihaî analizde bu bilgiler dinleyici yaşı ve sosyo-ekonomik durumu ile birleştirilir. İzlenecek ailelerin genel nüfusu yansıtması önemli bir konudur, bu nedenle cinsiyet, yaş, eğitim, meslek, sosyoekonomik sınıf göz önüne alınarak bir örneklem oluşturulur.

İzleme kayıtlarının analizinde hem seyircilerin özellikleri, hem de izlenen programların özellikleri karşılaştırılarak hangi programların hangi tür izleyicilere hitap ettiği belirlenir. buna dayanarak programların hangi zaman dilimlerinde yayımlanacağı, o programlarda yayımlanacak reklamların nasıl fiyatlanacağı tespit edilebilir.

Yazılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kablo televizyon operatörleri aracılığıyla TV kanal izleme oranlarını belirlemek için bazı yazılım uygulamaları geliştirilmiştir. Sistem, her defasında kanal değiştirilmesini kaydeder. Böyle kanal değiştirilme anında hangi kanalın seyredildiği ve hangi kanala gidildiğinin kaydı tutulmuş olur. Bu bilgi, kablo TV operatörleri, TV yayımcıları ve reklam şirketlerinin izleyici davranışlarını takip etmelerini sağlar ve program izleme değerlendirmelerinde bilgi sağlar. Sistem ayrıca enteraktif uygulamalardaki seçimleri, izleyiciye gönderilen sistem mesajlarını ve izleyicinin yaptığı ayar değiştirmelerininin de kaydını tutar.

Yeni medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Televizyonun ilk yıllarında yayınlar havadan, radyo dalgalarıyla yapılırdı, her evde bir televizyon vardı ve izleyiciler bir tek evlerinde televizyon seyrederdi. Yeni teknolojiler izleyici ölçümünü zorlaştıran boyutlar getirmiştir. Ev dışında televizyon izleme yaygınlaştı, programların kaydedilip sonradan izlenmesi mümkün oldu, uydu, kablo hatta bilgisayar üzerinden yayın almak mümkün oldu. Elektronik oyunlar, DVD'ler, elektronik video siparişi gibi teknolojiler, televizyona alternatif pazarlama kanalları açtılar. Bunların izlenme ölçümleri yeni teknolojilerin geliştirilmesini gerektirdi, yeni şirketlere rekabet fırsatı yarattı.

Örneğin kemere takılan yeni elektronik izleyici sayaçları bir mikrofon kullanarak, yayımcıların program sesine ekledikleri duyumaltı sesleri algılar ve kaydeder. Bu yöntem, ev dışı radyo ve TV izlenmesinin (hatta mağaza içi radyo yayınlarının) takibinde kullanılmıştır.

Nielsen/NetRatings, İnternet ve dijital medya izleyicilerini telefon ve internet aracılığıyla yapılan anketlerle ölçer. Nielsen BuzzMetrics kullanıcı tarafından üretilmiş içeriği ölçer. ComScore and Hitwise gibi başka şirketler, internet sayfalarına kaç kere bakıldığını takip ederler. TruMedia, Quividi ve CognoVision, bilgisayar monitörlerine bakan kişileri gerçek-zamanlı olarak izleyerek onların sayılarını, dikkat seviyelerini ve demografik özelliklerini kaydeder. Networked Insights çevrimiçi toplulukları takip ederek, sosyal medyada kişilerin birbirleriyle etkileşimlerine dayanarak, televizyon programlarının ne derece etkili olduğunu sıralayan bir rapor yayınlar.^[1] Bu çalışma, Networked Insights'ın ilk 10 listesindeki şovların yarısının Nielsen listesinde olmadığını göstermiştir.

Reyting puanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Reyting puanı belli bir televizyon programının izlenme oranının bir ölçüsüdür.

Tek bir televizyon izlenme oranı (reyting) puanı, takip edilen bir bölgedeki seyircilerin belli bir dakikadaki sayılarının %1'ine karşılık gelir. Örneğin 2004 yılı itibarıyla ABD'de 109,6 milyon televizyonlu ev vardı. Dolayısıyla, 2004-05 izleme sezonu için, ulusal bir reyting puanı bu sayının %1 olan 1.096.000 eve karşılık gelir. Bir programın yayımında kullanıldığında, program süresince ortalama reyting puanı tipik olarak belirtilir. Reyting puanları genelde evhalkları için değil, belli demografik gruplar için verilir. Örneğin, 18-49 yaş grubu için bir reyting puanı, ülkedeki 18-49 yaş grubundaki insanların %1'ine eşdeğer sayılır.

Bir reyting puanı ile pay grubu farklıdır, reyting puanı tüm olasıl seyircilerin %1'ini ifade eder, pay puanı ise o an televizyon seyredelerin %1'ine karşılık gelir. Dolayısıyla bir yayının payı, genelde reytingden daha anlamlıdır, özellikle toplam TV seyrinin düşük olduğu zamanlarda (gece geç saatler gibi).

Brüt reyting puanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplam İzlenme Oranı (Gross rating points; GRPs) veya Hedef İzleme Oranı (Target Rating Points (TRPs), başlıca TV reklam kampanyalarının başarısını ölçmek için kullanılır, kampanya sırasında gösterilen her bir reklamın toplam izleme oranlarının toplamıdır. Bir reklam kampanyası, kampanya süresince belli bir demografik grup için belli bir Toplam İzlenme Oranı'nı gerektirebilir. Bir kampanyanın Toplam İzlenme Oranı, reklam spotlarından herhangi birini görenlerin yüzdesi çarpı bu kişilerin gördüğü ortalama spot sayısıdır.

Eleştiri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günlük tutmayla belirlenen radyo dinleme ölçümleri, dinleyicilik oranlarını kabartabilir, çünkü dinleyici bir veya iki çarkı dinlese dahi kayıtlar 15 dakikalık aralıklar için tutulur.

Dinleyicileri tercihleri konusunda ankete tabi tutmak, yeterince esneklik sunmamasından dolayı eleştirilmiştir. Dinleyiciler, modern radyonun yeterince çeşitlilik sunmamasından şikayet eder, ama ölçüm yöntemleri sadece ince bir şekilde belirlenmiş formatların daha da geliştirilmesini sağlamakta, ama çoğu dinleyicini istediği kökten değişikliğe firsat vermemektedir. Radyo, özellikle ABD'de, dinleyicilerin favori parçalarını dinledikleri ama yeni parçaları ilk defa duyamadıkları bir medya olmuştur. Bazı dinleyici ölçümlerinden elde edilen bilgiler her bir parça düzeyinde ayrıntılıdır, radyo istasyonunun arzu ettiği yaş ve sosyoekonomik grubun ona nasıl tepki gösterdiği bilinir. Bu istatistiksel yaklaşım sonucu kolaylıkla tanınan şarkıların (Beatles gibi) ağırlıkta olduğu program dizileri meydana gelir.^[2]

Ölçüm şirketleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• AGB Nielsen Media Research halen 27 ülkede "insan metre" (people meter) teknolojisi ile 58.000 ev halkını takip etmektedir.
• ABD'de TV ölçümleri Nielsen Media Research tarafından, radyo Arbitron tarafından, dijital reklam panoları TruMedia tarafından yapılır.
• Avustralya'da televizyon izleme oranları üç ana kuruluş tarafından toplanır. OzTAM metropol bölgelere hizmet verir; Regional TAM üç ticari yayımcının hizmet verdiği bölgelere bakar, Nielsen Media Research Australia ise iki ticari yayımcının hizmet verdiği bölgelere bakar. Reytingler yılda 40 hafta için toplanır, Paskalya'da iki hafta ve yazın 10 hafta ara verilir.
• Arjantin'de radyo ve televizyon ölçümleri Ibope ve Infortecnica tarafından yapılır.
• Birleşik Krallık'ta televizyon ölçümleri Broadcasters' Audience Research Board tarafından, bir metreli panel aracılığıyla, radyo ise RAJAR tarafından, bir günlük sistemiyle yapılır. Ulusal Okuma Anketi (National Readership Survey ; NRS) gazete ve dergi okuyularını takip eder.
• Bosna-Hersek'te Mareco Index Bosnia TV metresi ile TAM reytinglerini temin eder. Bu şirket ayrıca, günlük yöntemiyle, radyo ve basın ölçüm hizmetleri sunar.
• Brezilya'da IBOPE, TV ölçüm hizmetleri sunar.
• Bulgaristan'daki TAM ölçüm oranlarını temin eden Taylor Nelson Sofres TV PLAN'dır; bu şirket TV metreleri kullanır.
• Filipinler'de TNS Philippines ABS-CBN ve GMA yayınlarının izlenme oranlarını takip eder.
• Finlandiya'da Finnpanel hem radyo hem TV ölçümleri yapar.
• Fransa'da Médiamétrie radyo ve televizyon ölçülerine bakar.
• Hindistan'da televizyon reytingleri iki ana kuruluş tarafından toplanır TAM India ve Audience Measurement Analytics Limited (aMap). aMap, İsviçreli Telecontrol'un teknik desteğiyle 2005 yılında pazara girmiştir. aMap 6000 evde bulunan metrelerle veri elde edip bunları GSM aracılığıyla toplar, ölçüm sonuçların günlük dağıtır. TAM India evleri ziyaret ederek anket yoluyla bilgi tpoplar ve haftalık veri dağıtımı yapar. aMap ayrıca doğrudan eve yayın yapan uydu programlarını izleyen evler için ölçüm yapar.
• İspanya'da dijital reklam panoları aiTech tarafından ölçülür. Radyo ve televizyon ölçümleri Infortecnica tarafından yapılır.
• Japonya'da Video Research radyo ve televziyon ölçümleri yapar.
• Kanada'da Nielsen Media Research TV ölçümleri yapar, CognoVision Solutions Inc. dijital reklam tabelaları için ölçüm hizemetleri sunar.
• Pakistan'da TV izleyicileri Gallup BRB tarafından ölçülür.
• Türkiye'de TV izleyicileri Televizyon İzleme Araştırma Komitesi (TİAK) adlı özel kuruluş tarafından AGB Nielsen Media Research'e yaptırılır. Bu bilgiler TIAK'ı finanse eden reklam ve televizyon şirketlerine dağıtılır.

Kaynak ve notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nielsen Reytingleri

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İzleyici Araştırmaları ve Yeni Tasarımlar - Teknoloji ve Metodoloji İlişkisi Doç.Dr. Ümit ATABEK
• Guncelreyting 5 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Güncel reytingler