İmparator Taejo (31 Ocak 877 - 4 Temmuz 943), Kore'de 10. ve 14. yüzyıllar arasında hüküm süren Goryeo Hanedanlığı'nın kurucusudur.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

877 yılında Songdo'da doğan Taejo Wang Geon, Yeseong Nehri ticaretini kontrol altında tutan bir aileden gelmekteydi. Babası Wang Yung, Çin'le yaptığı ticaretten çok büyük kazançlar sağladı. Atalarının eski Goguryeo sınırlarında yaşadığı bilinir ve böylece Wang Geon da Goguryeolu olmuştur.

İktidara Yükseliş[değiştir | kaynağı değiştir]

Taejo, kariyerine düzensiz bir dönem olan Üç Krallık Dönemi'nden sonra başlamıştır. Silla'nın daha sonraki yıllarında birçok yerel lider ve haydut, Kraliçe Jinsung'a karşı, halkın gelişmesini sağlayacak politika izlemediği ve güçlü liderlik vasfı taşımadığı için başkaldırdı. Asilerden, kuzeybatı bölgesinden Gung Ye ve güneybatı bölgesinden Gyeon Hwon daha da güçlendiler. Diğer birçok isyancı grubu bozguna uğratıp kendi grubuna katarak yerel Shilla memurlarına ve haydutlara karşı kullandı. 895 yılında Gung Ye'nin liderlik ettiği kuvvetler Songdo şehrinin bulunduğu Silla'nın kuzeybatı bölümüne doğru hareket ettiler. Wang Yung, birçok diğer yerel boyla birlikte Gung Ye'ye teslim oldular. Wang Geon, Taebong'un gelecekteki lider olacak Gung Ye'ye hizmet eden babasının izinden giderek Gungye'nin emri altında hizmet etmeye başladı.

Wang Geon'un askerî alanda sahip olduğu yetenekleri, Gung Ye kısa sürede fark ederek generalliğe terfi ettirdi ve hatta erkek kardeşi olarak kabul etti. 900 yılında yerel boylara ve Chungju bölgesinde sonraki Baekje'nin (Hubaekje) ordusuna karşı başarılı bir sefer yürüterek daha fazla ün kazandı. 903 yılında Gyeon Hwon, Shilla'ya karşı savaşırken, Hubaekje'nin güneybatı sahilinde ünlü donanma seferini yürüttü. Birçok askerî seferi yürütmesinin yanında Shilla'nın egemenliği altında yaşayan yoksul halka yardım etti. Halk, cömertliği ve liderliği sayesinde onun yanında yer aldı.

913 yılında Taebong'a başbakan olarak atandı. Kralı Gung Ye, onun liderliği sayesinde krallığını kurdu; ancak kendisi Buddha olmak istemesinden sonra, dinsel düşüncelerine karşı gelen halka zulmetmeye başladı. Birçok keşişi idam etti daha sonra eşi, iki oğlu ve halk ona sırt çevirmeye, ondan uzaklaşmaya başladı. Pahalıya mal olan adetleri ve zalimce yönetimi daha çok karşıtlığa sebep oldu.

Tahta Çıkış ve Goryeo'nun Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

918'de Taebong'un dört yüksek rütbeli generallerinden Hong Yu, Ba Hyeongyeong, Shin Sung-gyeom ve Bok Jigyeom gizlice bir araya gelerek ve Gungye'nin yönetimini yıkarak veliaht Wang Kon'un yeni kral olmasına karar verdi. Wang, ilk başta bu fikre karşı çıksa da onların planını kabul etti. Aynı yıl Gung Ye yönetimden devrilmiş ve başkent Cheorwon yakınlarında öldürülmüştür. Gung Ye'ye 918'de suikast yapıldığında generaller onu geçici kral olması için seçmişlerdi. Wang krallığını ilan ettiğinde krallığın adını Goryeo olarak değiştirdi ve böylece Goryeo Hanedanlığı dönemi başladı. Sonraki yıl doğduğu yer olan başkent Songak'a geri döndü.

Budizmi ulusal din olarak ilan etti ve Balhae hakimiyetinde olan Mançurya ve Kore'nin kuzey bölümünün fethini istedi. Balhae'nin yönettiği Mançurya'nın geniş toprakları ve Sibirya'nın bir bölümü Khitan istilası sonucu 926'da yılında yıkıldı ve Balhae'nin son Veliaht Prensi Dae Gwang-hyeon'un ikna etmesiyle halkın büyük çoğunluğu Goryeo'ya mülteci olarak geldi. Balhae ve Goryeo, Goguryeo'nun soyundan geldiği için Taejo, mültecilerin hepsini vatandaşı olarak kabul etti ve köklü aileleri esir alarak Goguryeo'nun başkenti Pyõngyang'ı terk etti. Aynı zamanda fethetmek ve boyunduruk altına almak yerine yerel boylarla anlaşmayı ve ittifak kurmayı öngörüyordu.

Üç Krallık Dönemi Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

927 yılında Hubaekje'nin lideri Gyeon Hwon, kuvvetleriyle beraber Shilla'nın başkenti Gyeongju'yu fethederek Kral Gyeongae'yi idam etti. Ordusunu Goryeo'ya karşı çevirmeden önce Kral Gyeongsun'u kukla hükümdar olarak başa getirdi. Taejo, bu haberleri duyduğu anda Gyeon'un askerleri eve dönüş yolundayken Daegu yakınlarında Gongsan'da baskın yaptı. Karşılaştığı Hubaekje kuvvetleriyle giriştiği savaş, feci bir yenilgiyle sonuçlandı. Birçok askerinin yanı sıra kendisini kral yapan en iyi savaşçısı Shin Sunggyeom'u da kaybetti. Her şeye rağmen Goryeo yenilgiden sonra çabucak toparlanıp, Hubaekje akınlarına karşı başarılı bir savunma yaptı.

935'te Shilla'nın son kralı, Kral Gyeongsun krallığını kurtaracak hiçbir yolun olmadığını ve tüm topraklarıyla Taejon'a teslim olması gerektiğini hissetti. Taejo bunu memnuniyetle karşılayarak ona prens unvanını verdi ve kızını eşlerinden birisi olarak kabul etti (Wang'ın altı tane kraliçesi ve her bir yerel liderin kızıyla evlendiği için birçok karısı vardı). Bu durum Gyeon Hwon'un tiksinmesine sebep olmuştu. Sangju bölgesi üzerinde hakkı olan Gyeon'un babası, ülkeyi terkederek Goryeo'ya teslim olmuş ve imparatorun babası olarak kabul edilmişti.

Aynı yıl içinde, Gyeon Hwon'un en büyük oğlu Shingeom, tahtın halefi olarak üvey kardeşinden gördüğü destekle babasına darbe yaptı. Gyeon Hwon bir Budist tapınağına sürülerek hapsedildi; ancak Goryeo'ya kaçarak, teslimiyetinden önce ölen babası gibi muamele gördü.

Goryeo Zaferi ve Birleşme[değiştir | kaynağı değiştir]

936 yılında Wang, Shingeom'a karşı son seferini yürüttü. Shinggeom, Taejo'ya karşı savaştı; ancak birçok dezavantaja sahip olması ve iç çatışmalardan dolayı, Taejo'ya teslim oldu. Wang, böylece Hubaekje'yi resmen işgal etmiş oldu. Gojoseon'dan beri ulusu birleştirerek 943 yılına kadar yönetti ve hastalıktan öldü.

Taejo, güçlü bir koalisyon oluşturmak için düşmanlarını bile getiriyordu. Hükümdarlara ve asilzadelere birçok unvanın yanı sıra, yenilgiye uğrattığı ülkelerin (Son Baekje, Shilla ve Balhae) topraklarını dağıtarak vermiş oluyordu. Böylece Shilla'nın ilerleyen yıllarındaki kayıptan sonra denge kurmayı ve birleşmeyi amaçlamıştır.

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

936'daki Üç Krallık Dönemi'nden sonraki birleşme Kore tarihi için çok önemlidir. Goguryeo'nun yeniden canlanması ve kuzey bölümünün Balhae egemenliğine ait olmasından beri 668'de Shilla, sadece ülkenin yarısı birleşmeyi tamamlamıştı. Yine de Wang'ın 936 yılında tüm Kore halkının anlaşmasıyla sağladığı birleşme, tam ölçekli bir birleşmeydi ve Kore'nin Kuzey - Güney olarak ayrıldığı 1948 yılına kadar tek ülke olarak kaldı. Birçok modern Koreli, tarihte bölünmüş olarak yaşayan ulusu birleştiren tek kişi olan Wang'ın liderliğine bakarak günümüzdeki durumu mukayese etmektedirler.

Aile[değiştir | kaynağı değiştir]

• Baba: Goryeo Kralı Sejo (? - 897 Mayıs)
  • Büyük büyükbaba: ?
  • Büyük Büyükanne: Kraliçe Jeonghwa
    • Büyükbaba: Goryeo Kralı Uijo
    • Büyükanne: Kraliçe Wonchang
• Anne: Kraliçe Wisuk
• Hanımları:

1. Jeongju Ryu klanından Kraliçe Shinhye: Ryu Cheon-Gung 'nın kızı
2. Naju Oh klanından Kraliçe Janghwa: Oh Da-Ryeon'un kızı
   1. Goryeo Kralı Hyejong (912 - 23 Ekim 945)
3. Chungju Yoo klanından Kraliçe Shinmyeongsunseong (900 - 951): Yu Geung-Dal'ın kızı
   1. Prens Wang Tae (918 - 921)
   2. Goryeo Kralı Jeongjong (923 - 13 Nisan 949)
   3. Goryeolu Gwangjong (925 - 4 Temmuz 975)
   4. Wang Jeong, Prens Munwon
   5. Prince Jeungtong
   6. Prenses Nakrang
   7. Prenses Heungbang
4. Hwangju Hwangbo klanından Kraliçe Shinjeong (900 - 19 Ağustos 983): Hwangbo Je-Gong'un kızı
   1. Goryeo Kralı Daejong (Wang Wook) (? - Kasım 969)
   2. Hwangju Hwangbo klanından Kraliçe Daemok
5. Gyeongju Kim klanından kraliçe Shinseong (신성 왕후 김씨): Kim Eok-Ryeom'un kızı
   1. Goryeolu Kral Anjong (? - 7 Temmuz 996)
6. Jeongju Ryu klanından kraliçe Jeongdeok: Ryu Deok-Young'un kızı ## Prens Wangwi
   1. Prens Inae
   2. Veliaht Prens Wonjang
   3. Prens Joyi
   4. Jeongju Ryu klanından Kraliçe Munhye
   5. Jeongju Ryu klanından Kraliçe Seonui
   6. İsimsiz bir kız
7. Pyeong klanından Büyük Leydi Heonmok: Pyeong Joon'un kızı
   1. Veliaht Prens Sumyeong
   2. Wang klanından Leydi Jeongmok: Wang Gyeong'un kızı
   3. Ana Kraliçe Sunan
8. Pyeongsan Yu klanından Leydi Dongyangwon: Yu Geum-Pil'in kızı
   1. Wang Ui, Taç Prens Hyomok
   2. Wang Won, Taç Prens Hyoeun
9. Myeong klanından Leydi Sukmok: Myeong Pil'in kızı
   1. Veliaht Prens Wonnyeong (? - 976)
10. Im klanından Leydi Cheonanbuwon: Im Eon'un kızı
    1. Veliaht Prens Hyoseong (? - 976)
    2. Veliaht Prens Hyoji
11. Hongju Hong klanından Leydi Heungbokwon: Hong Gyu'nun kızı
    1. Prens Wang Jik
    2. İsimsiz bir kız
12. Hapcheon Lee klanından Leydi Daeryangwon: Lee Jeong-Eon'un kızı
13. Lee klanından Leydi Hudaeryangwon: Lee Won'un kızı
14. Wang klanından Leydi Daemyeongjuwon: Wang Ye'nin kızı
15. Yanggeun Ham klanından Leydi Gwangjuwon: Ham Gyu/Wang Gyu'nun kızı
16. Yanggeun Ham klanından Leydi Sogwangjuwon: Ham Gyu/Wang Gyu'nun kızı
    1. Prens Gwangju (? - 945) (광주 원군)
17. Suncheon Park klanından Leydi Dongsanwon: Park Young-Gyu'nun kızı
18. Haeju Wang klanından Leydi Yehwa: Wang Yu'nun kızı
19. Dongju Kim klanından Leydi Daeseowon: Kim Haeng-Pa'nın kızı
20. Dongju Kim klanından Leydi Soseowon: Kim Haeng-Pa'nın kızı
21. Leydi Seojeonwon
22. Kang klanından Leydi Shinjuwon: Kang Gi-Ju'nun kızı
23. Leydi Wolhwawon: Yang Yeong-Jang'ın kızı
24. Leydi Sohwangjuwon
25. Pyeongsan Park klanından Leydi Seongmu: Park Ji-Yoon'un kızı
    1. Veliaht Prens Hyoje
    2. Veliaht Prens Hyomyeong
    3. Prens Beopdeung
    4. Prens Jali
    5. İsimsiz bir kız
26. Uiseong Hong klanından Leydi Uiseongbuwon: Hong Yu'nun kızı
    1. Büyük Prens Uiseongbuwon
27. Pyeongsan Park klanından Leydi Wolgyeongwon: Park Soo-Moon'un kızı
28. Pyeongsan Park klanından Leydi Mongryangwon: Park Soo-Kyung'un kızı
29. Seon klanından Leydi Haeryangwon: Seon Pil'in kızı

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1970 yılında Wang-geon, the Great adlı filmde Kim Myeong-jin tarafından canlandırıldı.
• 2000-2002 Taejo Wang Geon adlı KBS1 TV dizisinde Oh Hyun-chul ve Choi Soo-jong ve tarafından canlandırıldı.
• 2002-2003'te Dawn of the Empire adlı KBS TV dizisinde Lee Mun So tarafından canlandırıldı.
• 2009'da Empress Cheonchu adlı KBS TV dizisinde Joo Myung Nam tarafından canlandırıldı.
• 2015 yılında Shine or Go Crazy adlı MBC TV dizisinde Nam Kyung-eup tarafından canlandırıldı.
• 2016 yılında Moon Lovers: Scarlet Heart Ryeo adlı SBS TV dizisinde Jo Min-ki tarafından canlandırıldı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kore Hükümdarları10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Kore Tarihi2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Kore İle İlgili Konuların Listesi2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Wang (Soyisim) 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Wang Geon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.