İlyada (Yunanca: Ἰλιάς, Iliás), Homeros'un Troya Savaşı'nı anlatan destanıdır. Yunancada Odysseia ile birlikte en eski destan olduğu düşünülen, epik bir şiirdir. Eldeki veriler ışığında Homeros tarafından MÖ 7. ya da 8. yüzyılda yazıldığı düşünülen Antik Yunan edebiyatının temel eserlerinden biridir.

Homeros, İlyada destanında Troya Savaşı'nın tamamını anlatmamaktadır. 24 bölüm ve 16.000'den fazla dizeye sahip olan İlyada, Troya Savaşı'nın dokuzuncu yılında 51 günlük bir dönemi anlatmaktadır. Destan Akhilleus'un öfkesi ile açılır ve Hektor'un cenazesi ile sona erer. Destan söz konusu 51 günlük kısmı kapsamakla beraber, bu dönemin öncesi ve sonrasıyla, savaşın çeşitli evreleriyle ilgili birçok olaya atıfta bulunmaktadır.^[1] Sözlü gelenekten yazıya nasıl geçtiğini bilemediğimiz gibi, metinde geç dönemde yapılan değişikliklerin kesin amacını kestirmek de güçtür. Ama Homeros bu savaşın "toprağı bereketli Troya"da geçtiğini söylemektedir.

Özet^[I][değiştir | kaynağı değiştir]

I. Bölüm: Sesleniş - Akhilleus'un Öfkesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ozan, Musalara seslenip konusunu belirtir: Akhilleus'un öfkesi ve bu yüzden Akhalar arasında beliren veba salgını. Akhaların Troya Ovası'ndaki gemi ordugâhındayız. Tanrı Apollon'un rahibi Khryses gelir, Agamemnon'un tutsak olarak alıkoyduğu kızı Khryseis'i geri ister. Agamemnon kızı vermediği için tanrı Apollon Akha ordusuna veba salar, dokuz gün dokuz gece ordu hastalıktan kırılır. Kâhin Kalkhas, kızı geri vermeyi buyurur. Agamemnon kızı vermeye razı olur, ama onun yerine Akhilleus'un tutsağı Briseis'i alacaktır. Agamemnon Briseis'i alır, ama Akhilleus da barakasına çekilir, savaşa artık katılmayacaktır. Anası Deniz tanrıçası Thetis'ten öcünü almasını ister. Thetis, Olympos'a çıkıp Zeus'a yalvarır: Akhilleus savaştan uzak durdukça Akhalar zaferi kazanamasınlar diye Zeus söz verir, Akhalardan yana olan karısı tanrıça Hera ile kavga ederler. Tanrı Hephaistos onları yatıştırır. Ardından Heral Agamemnon ile buluşur.

II. Bölüm: Agamemnon'un Düşü - Toplantı - Gemilerin Sayımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Zeus, Agamemnon'a yalancı bir düş gönderir: Troya'yı alabileceğini bildirir. Agamemnon Akhaları toplantıya çağırır, onları denemek ister: Herkesin dokuz yıllık savaştan bıktığını, yurtlarına dönmek istediklerini anlar. - Thersites olayı - Ordu savaş düzenine girer. - Ozan bir daha Musa'ya seslenir ve Akha ordularının, komutanlarının ve kentlerini ve gemilerini saymaya koyulur. Aynı sayım Troyalılar için de yapılır. Troya ordusu da safa dizilir.

III. Bölüm: Antlar - Surların üstündeki sahne - Paris'le Menelaos'un teke tek savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

İki ordu karşı karşıyadır: Paris, Menelaos ile teke tek dövüşe girişmeyi önerir. Dövüşü kazanan Helena'yı alacaktır. Öneri kabul edilir. Priamos'u çağırmaya giderler. Sahne değişir: Priamos'la ihtiyarlar kurulu surların üstünde dizilip teke tek dövüşü gözlerler. Helena gelir, onlara Akha yiğitlerini tanıtır. Teke tek dövüş başlar. Menelaos, Paris'i alt etmek üzereyken tanrıça Aphrodite araya girip Paris'i kaçırır, Helena'yı da kocasının yanına götürür. Helena'nın Aphrodite'ye, sonra da kocasına çıkışması.^[2]

IV. Bölüm: Antların Bozulması - Agamemnon'un Orduları Denetlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Olympos'ta Zeus, Hera ve Athena arasında çatışma. Hera, Lykialı Pandaros'un savaşmama andını bozmasını sağlar. Menelaos'un yaralanması. - Yine silaha sarılan orduyu Agamemnon gözden geçirir. - Savaş başlar: Akha yiğitlerlerinden Antilokhos, Aias ve Odysseus birçok Troyalıyı öldürürler.

V. Bölüm: Diomedes'in Kahramanlıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bütün bölüm Akha yiğidi Diomedes'in kahramanlıklarına ayrılmıştır: Korkunç bir boğuşma başlar, tanrılardan Ares, Athena ve Aphrodite de savaşa katılırlar. Aineias ile Diomedes arasındaki savaş. - Aphrodite'nin araya girip yaralanması... Diomedes savaş tanrısı Ares'i yaralar.

VI. Bölüm: Hektor'la Andromakhe'nin Buluşması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hektor kente gelir, anası Hekabe'ye Athena Tapınağı'na sunular koymasını söyler. Bu arada Diomedes, Lykialı Glaukos ile çarpışırken aralarında konukluk bağları olduğu anlaşılır, savaştan vazgeçip silahlarını değiş tokuş ederler. - Bellerophontes efsanesinin anlatılması. - Hektor, Batı surlarının önünde karısı Andromakhe ile küçük oğlu Astyanaks'a rastlar. Aralarındaki aile sahnesi.

VII. Bölüm: Hektor ile Aias Arasındaki Çarpışma - Ölülerin Kaldırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hektor, Akhaların en seçkin yiğitlerinden biri Telamonoğlu Aias ile teke tek savaşır. Başa baş gelip ayrılırlar. Ölüleri toplamak için savaşa ara verilir. Akhaların ordugâhı bir sur ve bir hendekle çevirmeleri. - Olympos'ta tanrılar arasında tartışma. -

VIII. Bölüm: Zeus'un İda Dağı'ndan Savaşı Yönetmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zeus, Troya Savaşı'nın yönetimini ele alır, bunun için de gelir İda Dağı'nın doruğuna yerleşir. Üstünlük Troyalılardadır, Akhalar hendeğe kadar çekilirler.

IX. Bölüm: Akhilleus'a Gönderilen Elçiler - Yiğidin Barakasındaki Tartışma[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhalar toplantısında Akhilleus'un savaşa dönmesini sağlamak için elçiler gönderme kararı verilir. Aias ile Odysseus elçi seçilirler. Akhilleus onları iyi karşılar, ağırlar, ama savaşa dönmeme kararını bildirir. Lalası Phoiniks'in bütün yalvarmaları boşa gider. Haberi alınca Akhalar arasındaki üzüntü.

X. Bölüm: Odysseus'la Diomedes'in Keşfe Çıkmaları - Dolon[değiştir | kaynağı değiştir]

Gece toplanan kurultay: Akhaların en yaşlı önderi Nestor, Troyalılar kampına gözcü gönderilmesini salık verir. Odysseus'la Diomedes görevlendirilirler. Yolda Troyalıların gözcüsü Dolon'a rastlarlar, ağzından birçok bilgi aldıktan sonra onu öldürüp dönerler. Trakyalıların cins atlarını kaçırırlar.

XI. Bölüm: Agamemnon'un Kahramanlıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Destanın yirmi altıncı gününde üçüncü büyük çatışma. - Hektor'la Agamemnon'un karşılaşması, Agamemnon, Diomedes ve daha birçok Akha yiğidinin yaralanması. - Akhalarda telaş. Nestor, Akhilleus'un arkadaşı Patroklos'a dert yanar. -

XII. Bölüm: Duvar Dibindeki Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Troyalılar duvara saldırır. Kıyasıya çarpışma. Lykialıların duvarda delik açmaları. Korkunç boğuşma. Akhaların gemilere doğru kaçışması.

XIII. Bölüm: Gemilerin Önündeki Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhalardan yana olan tanrı Poseidon, savaşı Semendirek Adası'ndan gözler. İki Aias'ı Troya saldırısına karşı koymaya kışkırtır. Her iki tarafta da yararlık gösterenler olur, amas Troyalılar gemilere kadar sokulurlar.

XIV. Bölüm: Zeus'un Aldatılması - Akhalarda Şaşkınlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Hera, Zeus'u baştan çıkarmak için bir düzen kurar. Tanrıça Aphrodite'den cinsel istek uyandıran memeliğini alır, süslenir püslenir ve İda Dağı'nda Zeus'u bulup onunla sevişmeyi başarır. Tanrı sevişmeden sonra uykuya dalar, o sırada Poseidon, Akhaların yardımına koşar.

XV. Bölüm: Duvara İkinci Saldırış[değiştir | kaynağı değiştir]

Zeus uyanır, Hera'ya çıkışır. Poseidon uzaklaşır, Zeus, Apollon tanrıyı Hektor'a gönderir. Hektor yine duvara saldırır. Akhalar yine gemilere kadar gerilerler. Durum Akhalar için çok kötüdür.

XVI. Bölüm: Patroklos Destanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Patroklos gelir Akhilleus'a bu korkunç durumu bildirir, Akhilleus gitmeyecekse, kendi savaşa gidip dövüşmeye kararlıdır. Yiğitten silahlarını ister. Akhilleus, silahlarını verir. Patroklos, Akhilleus'un silahlarıyla karşılarına dikilince, Troyalılar önce bozguna uğrar, sonra Lykialı önder Sarpedon, Patroklos'la dövüşür ve ölür. Baştanrı Zeus'un kadere boyun eğerek oğlu Sarpedon'u feda etmesi. Sarpedon'un ölüsü çevresinde kapışma. Patroklos, Hektor'u Batı kapılarına kadar kovalar. Apollon'un kışkırttığı Hektor, Patroklos'u vurur. Patroklos'un ölümü.

XVII. Bölüm: Menelaos'un Kahramanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Akha yiğitleri, Patroklos'un ölüsünü Hektor'un elinden kurtarmak için dövüşürler, ama Hektor ölüyü silahlarından soymayı başarır. Akhilleus'un ölümsüz atlarının ağlaması. Zeus, Troyalılara zaferi müjdeler. Akhaların bozgunu. Patroklos'un ölüsü alınır ve kara haber Akhilleus'a götürülür.

XVIII. Bölüm: Akhilleus'a Yeni Silahlar Yapılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhilleus'un korkunç yası. Deniz tanrıçası Thetis'i çağırıp yeni silahlar istemesi. Thetis'in, demirci tanrı Hephaistos'a başvurması. Silahlar destanı.

XIX. Bölüm: Akhilleus'la Agamemnon Arasındaki Barışma[değiştir | kaynağı değiştir]

Thetis, silahları oğluna götürür. Akhaların toplantısında, Akhilleus ile Agamemnon barışırlar. Ordular silah kuşanır. Savaş hazırlıkları. Akhilleus için kara belirtiler: Hektor'u öldürdükten sonra kendi ölümü de yakındır.

XX. Bölüm: Tanrıların Savaşa Katılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Olympos'ta tanrılar toplantısı: Zeus izin verir, her tanrı istediği gibi yardım edebilecektir savaşa. Tanrılar iki cepheye ayrılır: Hera, Athena, Poseidon, Hermes, Hephaistos Akhalardan; Ares, Apollon, Artemis, Leto, Aphrodite ise Troyalılardan yanadır. - Akhilleus'un Aeneas'la karşılaşması, Aeneas'ın savaş alanından kaçırılması. -

XXI. Bölüm: Irmak Kıyılarında Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhilleus kudurmuş gibidir, önüne gelen Troyalıyı insafsızca tepeleyip Troya Ovası'nda akan Skamandros (Karamenderes Nehri) ve Simoeis (Dümrek Çayı) ırmaklarına atar. Kanlarla kızıla boyanan ırmaklar, kabardıkça kabarır. Irmak tanrı Skamandros öfkelenir, yatağından çıkıp Akhilleus'u kovalamaya başlar. Derken ateş tanrı Hephaistos, ırmakların karşısına dikilip alevleriyle onları durdurur. - Sahne Olympos'a yükselir: Tanrılar arasında kavga dövüş. - Akhilleus, Troyalıları püskürte püskürte Troya'nın surları önüne gelir. Troyalılar surların içine sığınırlar.

XXII. Bölüm: Hektor'un Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Hektor surların dışında kalır. Priamos'la Hekabe yalvarırlar içeriye girip korunsun diye, ama yiğit, anasına babasına aldırmaz. - Hektor'un iç tartışması. - Korkuya kapılması. Tanrılar seyircidir. Sonunda Zeus, kader tartısını kaldırır: Hektor'un ölüm kefesi ağır basar. Apollon bile onu korumaktan vazgeçer. Tanrıça Athena, Troyalı yiğit Deiphobos'un kılığına girip Hektor'u aldatır. Hektor, Akhilleus'un karşısına dikilir. Çarpışırlar. Hektor ölür. Akhilleus, Hektor'un ölüsünü yedi kez Troya surlarının çevresinde sürükler. Troya surlarından izlenen korkunç sahne. Andromakhe'nin bayılması.

XXIII. Bölüm: Patroklos'un Ölüsüne Düzenlenen Yarışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhilleus'un ordugâhında Patroklos'a yapılan ölü törenleri. Akhilleus'un yası. Patroklos'un yakılması. Yarışmalar.

XXIV. Bölüm: Priamos'un Hektor'un Ölüsünü Geri Alması - Hektor'a Ağıtlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Gece. Kral Priamos, tanrı Hermes'in kılavuzluğunda Hektor'un ölüsünü geri almak için Akhilleus'un barakasına gelir. Priamos'la Akhilleus arasındaki konuşma. Akhilleus yumuşar: Hektor'un ölüsünü babasına geri verir. Priamos ölüyle Troya'ya geri döner. Hektor'a ağıtlar yakılır. Dokuz gün Hektor'un ateş yığını için odun taşınır. Onuncu günü yapılan cenaze töreni ile İlyada kapanır.

Türkçe çevirileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Varlık Yayınları tarafından Ahmet Cevat Emre çevirisiyle 1957 yılında 355 sayfa olarak basıldı. Daha sonra Türk Kültür Yayınları tarafından 1958 yılında 376 sayfa olarak basıldı. Daha sonra İş Bankası Kültür Yayınları tarafından 1958 ve 1962 yıllarında basılan İlyada; Azra Erhat ve A. Kadir'in çevirisiyle Sander Yayınları tarafından 1975'te; Can Yayınları tarafından 1984'te basılmıştır. 1984'te Can Yayınlarından çıkan bu basım 5. basım olup 6. basım 1992'de, 7. basım 1993'te yapılmıştır. 1993 yılı 7. baskısı; Can Yayınlarında dizilmiş, Özal Basımevinde basılmıştır.

Ana karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hektor: Priamos'un ilk doğan oğlu, Truva'nın lideri ve müttefik ordular komutanı. Tahtın varisi.
• Paris: Truva Prensi ve Hektor'un kardeşi, Alexander diye de bilinir. Helen'i kaçırdı ve bu durum casus belli ilan edildi. Bir bebek katili olarak görüldü.
• Kassandra: Truva'nın yok olmasına önceden sebep olacağını gördü. Bir çoban tarafından büyütüldü.
• Akhilleus: Myrmidonlar'ın lideri ve Yunan savaşçılarının en önemlisi. Protagonist idir.
• Briseis: Lyrnessos şehrinin rahibinin kızıydı. Babasının katili olan Akhilleus'un sevgilisi olmuştur.
• Agememnon: Miken'in kralı, Akhilleus'le kan davasını tahrik eden Achaean ordularının en yüksek komutanı. Erkek kardeşi Menelaos'tur.
• Menelaos: Kaçırılan Helen'in kocası. Sparta Kralıdır. Agememnon'un kardeşidir.
• Odisseas: Odise adlı epik destanın ana karakteri, kurnazlığı ile ünlüdür.
• Kalkhas: Güçlü Yunan rahip. Kehanetleri ünlüdür.
• Patroklos: Akhilleus'in yakın arkadaşıdır.
• Nestor, Diomedes, Idomeneus ve Aias: Yunanistan'ın başlıca şehir devletlerinin kralları, kendi ordularını yöneten fakat Agememnon'un emri altında olanlar.
• Priamos: Truva kralı. Truvalı komutanlarının birçoğu, onun elli oğludur.
• Aineias: Hektor'un kuzeni ve en önemli teğmenlerden biri. Afrodit'in oğlu. Truva Savaşı'nda sağ kalan figürlerden en önemlisi. Truva Savaşı'ndan sonra İtalya'ya kaçıp Roma'yı kurmuştur.
• Glafkos ve Sarpedon: Likya'nın liderleri.
• Hekabe: Truva kraliçesi, Priamos'un karısı, Hektor, Kassandra ve Paris'in annesi.
• Helen: Sparta kraliçesi ve Menelaos'un karısı. Paris'in zor kullanarak kaçırdığı bir kadındır. Afrodit'in emiriyle Paris-Helen aşkı yaşanmıştır.^[3]
• Andromakhe: Hektor'un eşi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İlyada'yı kim yazdı? 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İlyada ile ilgili araştırma
• İlyada I. Bölüm

Wikimedia Commons'ta İlyada ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Vikikaynak'ta The Iliad ile ilgili metin bulabilirsiniz.

• The Iliad, translated by William Cullen Bryant at Standard Ebooks
• The Iliad LibriVox'ta kamu malı kitap
• Project Gutenberg'de yer alan İlyada çevirileri:
  • The Iliad of Homer 24 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., George Chapman,
  • The Iliad of Homer 23 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Alexander Pope,
  • The Iliad of Homer 2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., William Cowper,
  • The Iliad of Homer 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Theodore Alois Buckley,
  • The Iliad of Homer 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Edward, Earl of Derby,
  • The Iliad of Homer 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Andrew Lang, Walter Leaf and Ernest Meyers
  • The Iliad of Homer 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Samuel Butler,
• Iliad : from the Perseus Project 19 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PP),
• Iliad 2 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gods, Achaeans and Troyans 19 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. İlyadanın karakter akışının ve ilişkilerinin etkileşimli bir görselleştirmesi.
• The Iliad: çalışma rehberi 9 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Arka plan, olay örgüsü, temalar, yazarlık ve çeviri sorunları hakkında yorumlar
• İlyada'nın çizimleri 8 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Iliad 15 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. çalışma kılavuzu, temalar, alıntılar, öğretmen kaynakları
• Demetrios Chalkokondyles, Bayerische Staatsbibliothek tarafından yazılan Homerik Yunanca İlyada'nın ilk basılı yayınının (editio princeps) dijital kopyası 7 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Not[değiştir | kaynağı değiştir]

I^: Bu özet, İlyada'nın Azra Erhat - A. Kadir ikilisinin yaptığı çevirisindeki ön sözünden alınmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• İlyada'da geçen isimler listesi