— | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Çizgi | |||||||||
|
Çizgi, uzunluk, kullanım ve yükseklik bakımından birbirine farklılık gösteren bir noktalama işaretidir. Çizginin en yaygın versiyonu kısa çizgiden daha uzun olan en çizgidir –; em çizgi — ise en çizgiden daha uzundur ve ikinci versiyonudur; bir diğeride, genellikle matematikte kesirli sayıları göstermek için kullanılan yatay bardır ―. Tarihsel olarak en ve em önekleri, fontlarda yaygın olarak kullanılan büyük N ve M harflerinin tepe genişliklerinden gelmektedir.
Kullanım hem Türkçe hem de diğer diller içinde değişiklik gösterebilir:
Çizginin çeşitli formları vardır, bunların en yaygın olanları şunlardır:
Glif | Unicode kodu[a] | Unicode adı | HTML karakter birimi referansı | HTML/XML sayısal karakter referansı | TeX | Alt kodu (Windows) | macOS tuş kombinasyonu | Microsoft Word tuş kombinasyonu | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
figür çizgi | ‒ | U+2012 | figure dash | ‒ ‒
|
|||||
en çizgi | – | U+2013 | en dash | –
|
– –
|
--
|
Alt+0150[b] | ⌥ Opt+- | Ctrl+Num - |
em çizgi | — | U+2014 | em dash | —
|
— —
|
---
|
Alt+0151[b] | ⌥ Opt+⇧ Shift+- | Ctrl+Alt+Num - |
yatay çizgi | ― | U+2015 | horizontal bar | ―
|
― ―
|
||||
sallanan çizgi | ⁓ | U+2053 | swung dash | ⁓ ⁓
|
$\sim$
|
Figür çizgi -, figure dash (İngilizceden), çoğu yazı tipindeki rakamlarla eşit genişliğe sahiptir. Telefon numaraları içinde (örneğin 555‒0199) hizalamayı korumak için kullanılır. Anlamı, kısa çizgi-eksi ile temsil edilen kısa çizgiyle hemen hemen aynıdır. Figür çizgi işareti kullanılamadığı vakit, yerine kısa çizgi-eksi işareti kullanılabilir. Unicode üzerinde figür çizgi U+2012 (ondalık 8210) olarak kodlanır, ama HTML bunun için hiçbir karakter birimi sağlamaz; ‒
veya ‒
sayısal karakter referansıdır.
En çizgi –, en dash (İngilizceden), N çizgi, geleneksel olarak em çizginin yarısı genişliğindedir. Modern yazı tiplerinde en çizgi uzunluğu standart değildir ve genellikle em çizginin yarısından fazla bir genişliğe sahiptir. Eskiden küçük n ve m harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmış çizgiler, günümüz standartlarında büyük N ve M harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmıştır.[1][2]
1884'te tipografiker John Southward'un Practical printing: a handbook of the art of typography adlı kitabında bahsettiğine göre, en çizginin üç ana kullanımı vardır:[3] ifadedeki bağıl ögelerden biri tek bir kelimeden daha karmaşık bir anlam barındırdırdığı vakit; bir dizi simetrik ögenin bağlanması gerektiği vakit; parantez veya virgülle yapılan retorik duraklamaların yerine bir alternatif olarak kullanılamak istendiği vakit.
Tipografide en çizgi, genellikle kapalı bir değerin aralığını – açıkça tanımlanmış ve sonlu üst ve alt sınırlara sahip bir aralık – kabaca arası kelimesiyle iletilenleri belirtmek için kullanılır.[4] Buna örnek olarak saatler, tarihler veya genel anlamıyla sayılar arasındaki aralıklar verilebilir.[5][6][7][8]
En çizgi aralıklı stil (ör., APA[c]) | Kısa çizgi aralıklı stil (ör., AMA[c]) | Metinsel yazıma uyarlama |
---|---|---|
Haziran–Temmuz 1967 | Haziran‐Temmuz 1967 | Haziran ve Temmuz 1967 |
ö.s. 1:15–2:15 | ÖS 1:15‐2:15 | ö.s. 1:15'ten 2:15'e |
3–5 yaş arası için | 3‐5 yaş arası için | 3 ila 5 yaş arası için |
ss. 38–55 | ss. 38‐55 | sayfa 38 ile 55 arası |
Başkan Jimmy Carter (1977–81) | Başkan Jimmy Carter (1977‐81) | Başkan Jimmy Carter, 1977'den 1981'e kadar görevdeki |
Buna bağlı olarak, negatif sayıları içeren aralıklarda belirsizlik veya gariplikten kaçınmak için ila kullanılır: "sıcaklıklar –2 °C ila –10 °C arasında değişmekteydi."
En çizgi, iki değeri karşılaştırmak veya aralarındaki ilişkiyi göstermek için de kullanılır.[5][7] Bu kullanıma örnek olarak şunlar verilebilir:
Bir ayrım yapılırken genellikle "basit" atıf bileşikleri (kısa çizgi ile yazılmış) ve diğer alt türleri (en çizgi ile yazılmış) kullanılır; en az bir otorite, eşleştirilmiş ögelerin eşit ağırlık taşıdığı isim çiftlerini, Taft–Hartley Yasası [en]'nda olduğu gibi "basit" olarak değerlendirirken diğerleri, McCain–Feingold tasarısı veya Bose–Einstein istatistiklerinde olduğu gibi paralel ilişkiyi temsil etmek için bu gibi durumlarda en çizgiyi uygun olarak görürler.[9][10][11]
The en-dash ... may stand for the word "and" or "to" in such phrases as "the Radical–Unionist Coalition", "the Boston–Hartford Air Line"; "the period of Republican supremacy, 1860–84"; "pp. 224–30".
Use an en-dash as an equivalent of to (as when showing a span of pages), to express tension or difference, or to denote a pairing in which the elements carry equal weight.
use en dashes when you have an equal-weighted pair serving as an adjective, such as love–hate relationship.