Şanghay Uluslararası İmtiyaz Bölgesi

Şanghay Uluslararası İmtiyaz Bölgesi (Çince: 上海公共租界; pinyin: Shànghǎi Gōnggòng Zūjiè; Şanghayca: Zånhae Konkun Tsyga; İngilizce: Shanghai International Settlement), Çin Şanghay şehrinde, varlığı 1863 ila 1941 yılları arasında süren bir imtiyaz bölgesi.

Şanghay'daki yabancı yerleşimler, Çing Hanedanı'nın Birinci Afyon Savaşı (1839-1842)'nda İngilizler tarafından yenilmesinin ardından kurulmaya başladı. Savaşa resmen son veren Nanking Antlaşması'ın şartları altında Çin'de Şanghay dahil olmak üzere beş farklı antlaşma limanı yabancı tüccarlara açıldı. Şanghay'a ilk önce İngilizler yerleşmeye başladı ve 1845 yılında İngiliz İmtiyaz Bölgesi (British Concession) resmen kurulmuş oldu. Bunun ardından ABD'liler (1848) ve Fransızlar (1849) da kendi imtiyaz bölgelerini kurdular. İngiltere ile Portekiz'in Hong Kong ve Makao sömürgelerinde sahip oldukları tam egemenlikten farklı olarak, Çin'deki yabancı imtiyaz bölgeleri yine Çin egemenliği altındaydı, ancak Çin'deki imtiyaz bölgelerindeki yabancılar da Çing Hanedanı'yla imzalanan eşitsiz anlaşmaların şartlarına göre yine dış dokunulmazlık ayrıcalığına sahiptiler.

1854 yılında İngiltere, ABD ile Fransa, kendi çıkarlarına hizmet etmek için Şanghay Belediye Konseyi'ni kurdular, ancak 1862'de Fransız İmtiyaz Bölgesi bu anlaşmayı bıraktı. Ertesi yıl, İngiliz ile Amerikan imtiyaz bölgeleri resmî olarak birleşip Şanghay Uluslararası İmtiyaz Bölgesi'ni kurmuş oldular. Diğer yabancı kuvvetler de Çin ile bu tarz anlaşmalara girmeye başladıktan sonra, onların vatandaşları da imtiyaz bölgesinin idaresine katıldı, ancak 1930'larda Japonya'nın bu imtiyaz bölgesine katılmaya başlamasına kadar ağırlıklı olarak İngilizler tarafından idare ediliyordu.

Aralık 1941'de Japonların Pearl Harbor Saldırısı'ndan hemen sonra Şanghay'daki yabancı imtiyaz bölgelerini ele geçirmesiyle, Uluslararası İmtiyaz Bölgesi'nin hayatı sona erdi. Çan Kay Şek yönetimi altındaki Cumhuriyetçi Hükümet'in 1943 yılının başında imzaladığı yeni antlaşmalar, İngilizlerle Amerikalıların dış dokunulmazlık ayrıcalıklarını resmî olarak sonlandırdı, ancak yeni antlaşma şartları Japonya'nın 1945'teki teslim oluşu ve Şanghay'ın Çin tarafından geri kazanılmasına kadar etkisizdi. Fransızlar da 1946 yılında varılan ayrı bir antlaşma doğrultusunda kendi ayrıcalıklarından vazgeçtiler.

Görseller[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Amerikan İmtiyaz Bölgesi'nin sınırında dikilmiş bir taş
Huangpu Parkı'nda asılı, İngilizce olarak yazılmış park kuralları (1917)
1920'lerde Nankin Caddesi'nin içinden geçen bir tramvay. Dükkânların birinin üstünde İngilizce metnin asılı olduğu görünebilir.
Bund (1928). Sağda I. Dünya Savaşı anıtı dikilidir, ancak bu II. Dünya Savaşı sırasında Japonlar tarafından imha edildi.
Hongkou Semti'ndeki Japon mahallesi (20. yüzyıl)
Britanya'nın Çin'deki Yüksek Mahkeme binası (British Supreme Court for China). Bu mahkemede Çinli olmayanlara dış dokunulmazlık prensibine göre ceza verilirdi.