Artistik patinaj dönüşleri artistik buz pateninde patencinin buzdaki bir nokta üzerinde kendi etrafında dönüş yaptığı teknik elemandır. Dönüşler sırasında bir ya da birden fazla pozisyon gösterilir. ISU Puanlama Sistemi'nde 'spin' kelimesinden ortaya çıkan Sp kısaltması ile gösterilir.

Kolların, bacakların, ayakların ve karın bölgesinin farklı pozisyonlar aldığı birçok dönüş türü bulunmaktadır. Dönüşler, artistik buz pateni yarışmalarında yapılması gereken zorunlu elemanlardan biridir.

Dönüş türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolların, bacakların, ayakların ve karın bölgesinin farklı pozisyonlar aldığı birçok dönüş türü bulunmaktadır. Birden fazla pozisyon gösterilen ya da ayak değiştirerek yapılan dönüşler kombine dönüş (combination spin) olarak adlandırılır. Dönüşler iki ayakta kullanılarak yapılabilir. Patenciler iki yöne de dönerek yapılan dönüşleri nadiren tercih eder ve genelde sadece bir yöne dönüş yapar. Saat yönünde dönen patenciler için sol ayakla yapılan bir dönüş forward ya da front spin (ileriye/öne), sağ ayakla yapılan dönüşler ise back spin (geriye) olarak adlandırılır.

Dönüşler ayakta yapılan, oturularak yapılan ve camel pozisyonunda yapılan dönüşler olarak üçe ayrılabilir.^[1][2]

Ayakta pozisyonda yapılan dönüşler (Upright spins)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayakta dönüşler patencinin ayakta yaptığı ve bedeninin hemen hemen tümüyle buza dik olduğu dönüş hareketidir.^[3] Birçok farklı pozisyonda yapılabilir.

• Basit iki ayak üzerinde yapılan dönüş (basic two-foot spin) patencinin buzda iki ayak üzerinde dönerek yaptığı bir ayakta dönüş örneğidir.^[1][4]

• Basit tek ayak üzerinde yapılan dönüş (basic one-foot spin) patencinin buzda tek ayak üzerinde dönerek yaptığı bir ayakta dönüştür. İki ayaktan istenilen bir tanesi dönüşü yaparken kullanılabilir.^[1][4]

• Scratch spin Serbest bacağın dönüş yapılan bacağa çapraz şekilde tutulduğu ayakta dönüş türüdür. Kollar ve serbest bacak açık pozisiyonda başlar. Daha sonra kollar kaldırılır ve serbest bacak aşağıya doğru indirilerek dönüş hızlandırılır.Dönüş iç kenar kullanılarak yapılır.^[1][4]
• back scratch ileriye doğru yapılan scratch spin'e benzer sadece ters ayak ile dış kenar kullanılarak yapılır. Bu dönüş genelde scratch spin'de ustalaştıktan sonra öğrenilir ve artistik patinaj atlayışlarının havadaki temel pozisyonudur.^[4]
• crossfoot spin serbest bacağın dönüş yapılan bacağa arka taraftan çapraz olarak tutulması ile yapılan bir ayakta dönüştür.^[1][4]
• layback dönüşü genelde kadın sporcular tarafından yapılan belin ve başın geriye doğru yatırıldığı bir ayakta dönüştür. En fazla kullanılan çeşitlerinden biri serbest bacağın geriye doğru kaldırıldığı attitude pozisyonudur. Bu pozisyonda kollar baş seviyesinin üzerine kaldırılır. Sporcunun bir ya da iki el ile serbest bacağın tutulması ("haircutter" ya da "catch foot layback" olarak bilinir) versiyonu da vardır.^[1][5]

• attitude spin bir çeşit layback dönüşüdür. Önemli olan serbest bacağın konumudur. Dönüş yapılmayan serbest bacak bale duruşu olan attitude pozisyonunda tutulur. Layback dönüşünü öğrenirken sıkça kullanılır.^[1][5]
• Biellmann dönüşü layback dönüşünün serbest bacağın arka taraftan tutularak tamamen kafa seviyesinin üzerine çıkarıldığı bir versiyonudur. Patenin bıçakları tek elle ya da çift elle tutulabilir. Bu pozisyon önemli düzeyde esneklik ve dönüş yeteneği gerektirir, genelde kadın sporcular tarafından yapılır. Hareket adını dönüşü kullanan ve tanınmasını sağlayan 1981 Dünya şampiyonu Denise Biellmann'dan almıştır.^[1][6]

• "I" dönüşü (ya da upright front-grab spins) patencinin dönüş yapmadığı serbest bacağını ön taraftan yüzüne yakın bir düzeye getirmesidir. Bacakların arası neredeyse 180 derece açılır ve l pozisyonu alır.
• shotgun spin dönüş yapılmayan serbest bacağın ön taraftan yere paralel şekilde tutularak yapıldığı bir ayakta dönüştür.
• "Y" dönüşü serbest bacağın bir taraftan tutularak neredeyse bacakların arasının tamamen açıldığı pozisyona (split) getirilmesidir. Dönüşte bacakların ve gövdenin konumu Y harfini andırır. Michelle Kwan bu dönüşü iki ayağı ile de yapmış bir patencidir. Bir ya da iki kollar birden desteklenebilir ve patenden ya da bacaktan tutularak yapılabilir.

Ayakta dönüşlere bazı örnekler;

• 
  Corkscrew ya da crossover dönüşü
  (Amber Corwin)
• 
  patenin tutularak yapıldığı layback dönüşü
  (Elena Glebova)
• 
  Biellmann dönüşü
  (Becky Bereswill)
• 
  I spin - bacaktan tutuş
  (Sasha Cohen)
• 
  Y dönüşü - bacaktan tutuş
  (Alissa Czisny)
• 
  Y dönüşü - patenden tutuş
  (Shawn Sawyer)
• 
  Shotgun dönüşü
  (Tristan Thode)
• 
  "A" dönüşü
  (Jeffrey Buttle)

Oturarak yapılan dönüşler (Sit spin)[değiştir | kaynağı değiştir]

oturarak dönüşler kalçanın diz seviyesinin altında olduğu dönüş pozisyonlarıdır. Birçok çeşidi vardır.

• Basit sit spin patencinin oturma pozisyonu aldığı, dönüş bacağının eğildiği serbest bacağının ise ön tarafa buza paralel olacak şekilde uzatıldığı dönüştür. Bu pozisyona shoot the duck pozisyonu ismi verilir.^[1][7]

• broken leg sit spin patencinin dönüş yapmadığı serbest bacağının içe doğru büküldüğü versiyonudur.^[1][8]

• corkscrew sit spin patencinin serbest bacağını ön tarafa doğru değil dönüş yaptığı bacağın arkasına doğru çapraz şekilde tutması ile yapılır.
• flying sit spin oturarak dönüşe bir atlayış/zıplama ile girilmesi durumudur. Patenci havada oturma pozisyonu alır.^[9][10]
• pancake dönüşü oturarak yapılan dönüşlerin zor bir versiyonudur.^[11] Patencinin serbest bacağı ileriye doğru değil patenin bıçağından tutularak bedene doğru çekilir ve buza pararlel şekilde tutulur. Patencinin gövde kısmı da aşağıya doğru iyice eğilir. Patencinin bedeni pancake benzediğinden pozisyona bu isim verilmiştir.
• cannonball spin pancake dönüşüne benzer bir pozisyondur. Patenci buza paralel uzattığı serbest bacağına elleri ile dokunur ve bedenini üzerine doğru iyice yere yaklaşak şekilde eğer.^[1]
• death drop (flying open Axel sit spin) ileriye doğru Axel atlayışı çıkışının kullanıldığı geriye oturuş pozisyonunda inilen bir 'flying spin'dir. Normal flying (uçarak/zıplayarak dönüş) sit spin ile death drop arasındaki fark havada patencinin neredeyse horizontal pozisyona gelmesidir. (death drop) Brian Boitano bu dönüşü ile bilinir.^[9][10]

Bazı oturarak dönüş örnekleri;

• 
  Oturarak dönüş (Sit spin)
  (Kimmie Meissner)
• 
  Oturma pozisyonunda dönüşe zorlaştırılmış giriş (flying sit spin)
  (Jennifer Don)
• 
  Burgu yapılarak zorlaştırılmış bir oturarak dönüş
  (Alban Preaubert)
• 
  Pancake dönüşü
  (Kevin Van Der Perren)

Camel dönüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

Camel dönüşü serbest bacağın geriye doğru kalça seviyesinde buza paralel tutulduğu dönüş pozisyonudur. Birçok değişik çeşidi vardır.

• Basit camel dönüşü (paralel ya da arabesque dönüşü olarak da bilinir) Bale terimi olan arabesque pozisyonunda (ya da spiral pozisyonu) serbest bacağın kalça seviyesinden geriye doğru uzatıldığı, buza paralel şekilde durduğu pozisyondur.^[1][12]

• flying camel spin geriye doğru camel dönüşe bir atlayışlar girilmesidir.^[9][13]

• illusion spin camel pozisyonuna benzer basit bir pozisyondur. Patencinin vücudu sabit durmak yerine dönüş sırasında yukarıya ve aşağı doğru hareket eder. Dönüş sırasında yukarı-aşağı şeklindeki bu döngü dönüş hızı ile eş değer olmalıdır. Bu sebeple dönüşün aşağı kısmı hep aynı noktada yapılır.^[1][14]

• doughnut spin patencinin geriye uzattığı serbest bacağındaki pateni tutuğu ve vücudunun daire şeklini aldığı bir camel dönüşü pozisyonudur. Patenciler bu dönüşü genelde Biellmann dönüşüne girerken kullanır.

• 
  Camel dönüşü
  (Emily Hughes)
• 
  Donut dönüşü
  (Shizuka Arakawa)
• 
  Butterfly atlayışı (dönüşe girerken)
  (Ben Ferreira)
• 
  Bent-leg layover spin
  (Kim Yu-Na)

Çiftler ve buz dansında dönüşler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönüşler, çiftler ve buz dansında da kullanılabilir. Çiftlerde iki farklı şekilde dönüş yapılır. Bunlar birlikte yapılan ve yan yana yapılan dönüşlerdir. Yan yana yapılan dönüşlerde iki sporcu birbirinden bir miktar uzakta aynı pozisyonlarda döner ve birbirine dokunmaz. Birlikte yapılan dönüşler ise kadın ve erkek sporcunun birbirine tutunduğu ve birlikte döndüğü dönüşlerdir. Sporcular farklı pozisyonlarda olabilir.

Buz dansında ise patenciler çiftlerin birlikte yaptığı dönüşler gibi dönüşler uygular. Yan yana dönüşler buz dansında yoktur.

Çiftler ve buz dansı dönüşlerine örnekler:

• 
  Çiftlerde oturarak birlikte yapılan bir dönüş
  (Dan Zhang & Hao Zhang)
• 
  Çiftlerde yan yana camel dönüşü
  (Tatiana Totmianina & Maxim Marinin)
• 
  Buz dansında oturarak ve camel pozisyonunda dönüş
  (Nathalie Pechalat & Fabian Bourzat)
• 
  Çiftlerde camel dönüşü
  (Dominika Piatkowska & Dmitri Khromin)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Artistik buz pateni dönüşleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.