Içihise
Şanyü
Domain and influence of the Eastern Huns
Hüküm süresi	MÖ 126–114
Önce gelen	Çun-Çen (Kün)
Sonra gelen	Uvey Şanyü
Ölüm	MÖ 114
Çocuk(lar)ı	Uvey Şanyü,Suylihu Şanyü,Çüdihu Şanyü
Hanedan	Luanti
Babası	Lao Şang

İçihise, Çun-Çen'in kardeşi ve Hun tahtının halefiydi. Içihise, askeri yayılmacı Han İmparatoru Wu (MÖ 141-87) yönetimindeki güney Han hanedanı ile yapılan savaş döneminde hüküm sürdü.

Yudan'ı yenmek[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta Çün-çen'in küçük bir erkek kardeşi olan Doğu Luli-Prensi Içihise, önceki yeğeni Doğu Tuqi (Bilge Prens, 屠耆) Yudan'a karşı bir darbe düzenlemek zorunda kaldı. Yudan, savaşta İçihise tarafından mağlup edildi ve İmparator Wu'nun ona asil bir unvan verdiği Han hanedanına kaçtı. Birkaç ay sonra öldü.^[1]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ertesi yıl, MÖ 125'te, Hunlar, her biri 30.000 süvariden oluşan 3 grup halinde Çin eyaletlerine yeniden baskın düzenledi. Batı Jükü-Prensi, Çinin Ordos'u alıp Shuofang'ı (朔方城) inşa etmesine tepki göstererek birkaç kez Çin sınırlarına saldırdı ve Ordos'a girdiğinde, Shuofang'ı yağmaladı. Çok sayıda yetkiliyi ve insanı öldürdü veya esir aldı.

MÖ 124 baharında, Wei Qing ve diğer dört general, Hunlara karşı çoğu hafif süvari olan 100.000 kişilik bir kuvveti yönetti. Sağ Bilge Kralı (Tuqi), geri çekildikten sonra geri döneceklerini varsaydı, ancak dönmediler ve kampına şaşırdı. Han, on küçük prens, 15.000 Hun ve bir milyon hayvanı ele geçirerek galip geldi. ^[1]

MÖ 123 baharında, Wei Qing ve diğerleri 100.000 süvariyi Hunlar'a karşı yöneterek Dingxiang'ın kuzeyinde 3.000 kişiyi öldürüp ele geçirdi. Ancak Su Jian ve Zhao Xin, yalnızca 3.000 kişiyle çok ileri gittiler ve azaltıldılar. Su Jian ve Zhao Xin kaçtı. Zhao Xin aslen Han'a sığınan bir Hun prensiydi. İçihise'nin kız kardeşlerinden biriyle evlendi ve onun Çin konusunda baş danışmanı oldu. İçihise'yi, Han istilalarından kaçınmak ve onları bozkırların derinliklerine çekmek için başkentini Gobi Çölü'nün daha kuzeyine taşımaya ikna etti. ^{[2] [1][3]}

MÖ 122'de 10.000 kişilik bir Hun kuvveti Shanggu'ya baskın düzenledi. ^[2]

MÖ 121 baharında Huo Qubing, 10.000 süvari birliğine liderlik etti ve Yanzhi Dağları'nın batısında (modern Gansu'da) 8.960 Hun'u öldürdü. Yaz aylarında o ve birkaç kişi batıya yürüdü. Huo, Jiuquan'ın güneyindeki Qilian Dağları'na kadar ulaştı ve 33.000 Hun;u öldürüp ele geçirdi. Hunlar ayrıca Yanmen Komutanlığını işgal etti, bu yüzden Li Guang ve Zhang Qian peşine düştü. Li Guang aniden Sol Bilge Kralı (Tuqi) komutasındaki 40.000 Hun askeri tarafından kuşatıldı, ancak Zhang Qian gelene ve Hunlar geri çekilene kadar tekrarlanan saldırıları iki gün boyunca durdurabildi.

MÖ 120'de Hunlar, Youbeiping ve Dingxiang'a baskın düzenleyerek 1.000 esir aldı. ^[2]

MÖ 119 yazında, Wei Qing ve Huo Qubing, Hunlara karşı 100.000 süvari, 200.000 piyade ve 140.000 ikmal atından oluşan büyük bir kuvvete liderlik etti. Han güçleri geldiğinde, Hunları çoktan hazırlanmış ve beklerken buldular ve Mobei Savaşı başladı. Wei, güçlendirilmiş bir araba çemberine yerleşti ve düşmanı araştırmak için 5.000 süvari gönderdi. İçihise, 10.000 süvari ile karşılık verdi. İki taraf, kuvvetli bir rüzgar çıkana kadar akşama kadar çatıştı, bu noktada Wei süvarilerinin çoğunu görevlendirdi ve Hunlar'ı kuşattı. İçihise kuşatmadan kaçmaya çalıştı ama adamlarının kontrolünü kaybetti ve bozguna uğradı. Huo'nun güçleri başka bir yoldan ilerledi ve Sol Bilge Kralı'nı (Tuqi) yendi. Li Guang zamanında buluşamadı ve intihar etti. Sefer sırasında yüz bin at kaybedildi ve Han süvari kuvvetlerini bir süre sakat bıraktı. ^[2]

İçihise, Huo Qubing'in verdiği iki ciddi yenilgiye kızdı ve komutanlarına rapor vermelerini emretti. Her iki Prens de cezadan korkuyordu, Prens Hunie onların Çin'e kaçmalarını istedi ama Prens Syuchu reddetti, bu yüzden Hunie onu öldürdü. Hunie'nin ihaneti, güç dengesini önemli ölçüde Han'ın lehine çevirdi. MÖ 124 ile 119 arasındaki Çin baskınlarında, Çin yıllıklarına göre Hunlar, öldürülen veya esir alınan askeri ve sivil 300.000 kişiyi kaybetti.^[4]

MÖ 116'da Hunlar, Liang Eyaletine baskın düzenledi. ^[2]

MÖ 114'te İçihise öldü ve yerine oğlu Uvey Şanyü geçti. ^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ek Bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bichurin N.Ya., "Eski çağlarda Orta Asya'daki halklar hakkında bilgi toplanması", cilt. 1, Sankt Petersburg, 1851, yeniden basım Moskova-Leningrad, 1950 [1] 16 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.