İzogami

İzogami, aynı morfolojiye sahip (şekil ve boyut bakımından ayırt edilemeyen) gametleri içeren bir eşeyli üreme şeklidir ve çoğu tek hücreli ökaryotta bulunur.^[1] Her iki gamet de birbirine benzediğinden, genellikle erkek veya dişi olarak sınıflandırılamazlar.^[2] Bunun yerine, izogami geçiren organizmaların farklı çiftleşme türlerine sahip olduğu söylenir ve en yaygın olarak "+" ve "-" türler olarak belirtilir.^[3]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

İzogaminin kelime anlamı "eşit evlilik" olup, her iki gametin de bir zigota eşit kaynak katkısında bulunmasını ifade eder.^[4] İzogami terimi ilk olarak 1887 yılında kullanılmıştır.^[5]

İzogamik türlerin özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İzogamik türler genellikle iki çiftleşme türüne sahiptir. Bazı izogamik türler ikiden fazla çiftleşme türüne sahiptir, ancak bu sayı genellikle ondan azdır. Bazı çok nadir durumlarda bir tür binlerce çiftleşme türüne sahip olabilir. Her durumda döllenme, iki farklı çiftleşme türünün gametlerinin birleşerek bir zigot oluşturmasıyla gerçekleşir.^[6]

Evrim[değiştir | kaynağı değiştir]

İzogaminin anizogami için atasal bir durum olduğu^[1]^[7] ve izogaminin eşeyli üremenin evrimindeki ilk aşama olduğu genel olarak kabul edilmektedir. İzogamik üreme, çeşitli bitki ve hayvan soylarında bağımsız olarak evrimleşerek erkek ve dişi gametlere sahip anizogamik türlere ve ardından dişi gametin erkekten çok daha büyük olduğu ve hareket etme kabiliyetinin olmadığı oogamik türlere dönüşmüştür. Bu model, eşeyli üreme için gerekli olan iki gametin bir araya gelme mekanizmaları üzerindeki fiziksel kısıtlamalar tarafından yönlendirilmiş olabilir.^[8]

İzogami, tek hücreli ökaryot türlerinde normdur, ancak izogaminin çok hücreli türlerde evrimsel olarak istikrarlı olması mümkündür.^[1]

Oluşum[değiştir | kaynağı değiştir]

Neredeyse tüm tek hücreli ökaryotlar izogamiktir.^[9] Çok hücreli organizmalar arasında izogami, ekmek mayası^[1] gibi mantarlar ve alglerle^[10] sınırlıdır. Birçok yeşil alg türü izogamdır. Ulva, Hydrodictyon, Tetraspora, Zygnema, Spirogyra, Ulothrix ve Chlamydomonas cinslerinde tipiktir.^[1]^[11] Birçok mantar izogamiktir.^[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e Lehtonen, Jussi; Kokko, Hanna; Parker, Geoff A. (19 Ekim 2016). "What do isogamous organisms teach us about sex and the two sexes?". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 371 (1706). doi:10.1098/rstb.2015.0532. ISSN 0962-8436. PMC 5031617 $2. PMID 27619696.
^ Sawada, Hitoshi; Inoue, Naokazu; Iwano, Megumi (2014). Sexual Reproduction in Animals and Plants (İngilizce). Springer. s. 216. ISBN 978-4-431-54589-7. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
^ Kumar R, Meena M, Swapnil P (2019). "Anisogamy". Vonk J, Shackelford T (Ed.). Anisogamy. Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior. Cham: Springer International Publishing. ss. 1-5. doi:10.1007/978-3-319-47829-6_340-1. ISBN 978-3-319-47829-6. Anisogamy can be defined as a mode of sexual reproduction in which fusing gametes, formed by participating parents, are dissimilar in size.
^ Encyclopedia of Evolutionary Biology (İngilizce). 2. Academic Press. 14 Nisan 2016. s. 212. ISBN 978-0-12-800426-5. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021.
^ "Definition of ISOGAMOUS". www.merriam-webster.com (İngilizce). 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
^ Krumbeck, Yvonne; Constable, George W. A.; Rogers, Tim (26 Şubat 2020). "Fitness differences suppress the number of mating types in evolving isogamous species". Royal Society Open Science. 7 (2). s. 192126. arXiv:1906.07117 $2. Bibcode:2020RSOS....792126K. doi:10.1098/rsos.192126. ISSN 2054-5703. PMC 7062084 $2. PMID 32257356.
^ Pitnick, Scott S.; Hosken, Dave J.; Birkhead, Tim R. (21 Kasım 2008). Sperm Biology: An Evolutionary Perspective (İngilizce). Academic Press. ss. 43-45. ISBN 978-0-08-091987-4. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
^ Dusenbery, David B. (2009). Living at Micro Scale, Chapter 20. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 978-0-674-03116-6.
^ Bell, Graham (2008). Selection: The Mechanism of Evolution (İngilizce). OUP Oxford. s. 439. ISBN 978-0-19-856972-5. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023.
^ Togashi, Tatsuya; Cox, Paul Alan (14 Nisan 2011). The Evolution of Anisogamy: A Fundamental Phenomenon Underlying Sexual Selection (İngilizce). Cambridge University Press. s. 96. ISBN 978-1-139-50082-1. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
^ Sharma, O. P. (1 Ocak 1986). Textbook of Algae (İngilizce). Tata McGraw-Hill Education. s. 130. ISBN 978-0-07-451928-8. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
^ Heitman, Joseph; Howlett, Barbara J.; Crous, Pedro W.; Stukenbrock, Eva H.; James, Timothy Yong; Gow, Neil A. R. (10 Temmuz 2020). The Fungal Kingdom (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 149. ISBN 978-1-55581-958-3. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

Sa Geng; Peter De Hoff; James G. Umen (8 Temmuz 2014). "Evolution of Sexes from an Ancestral Mating-Type Specification Parthway". PLOS Biology. 12 (7). ss. e1001904. doi:10.1371/journal.pbio.1001904. PMC 4086717 $2. PMID 25003332.

[Lehtonen-2016-1] Lehtonen, Jussi; Kokko, Hanna; Parker, Geoff A. (19 Ekim 2016). "What do isogamous organisms teach us about sex and the two sexes?". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 371 (1706). doi:10.1098/rstb.2015.0532. ISSN 0962-8436. PMC 5031617 $2. PMID 27619696.

[2] Sawada, Hitoshi; Inoue, Naokazu; Iwano, Megumi (2014). Sexual Reproduction in Animals and Plants (İngilizce). Springer. s. 216. ISBN 978-4-431-54589-7. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

[Kumar-20192-3] Kumar R, Meena M, Swapnil P (2019). "Anisogamy". Vonk J, Shackelford T (Ed.). Anisogamy. Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior. Cham: Springer International Publishing. ss. 1-5. doi:10.1007/978-3-319-47829-6_340-1. ISBN 978-3-319-47829-6. Anisogamy can be defined as a mode of sexual reproduction in which fusing gametes, formed by participating parents, are dissimilar in size.

[4] Encyclopedia of Evolutionary Biology (İngilizce). 2. Academic Press. 14 Nisan 2016. s. 212. ISBN 978-0-12-800426-5. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021.

[5] "Definition of ISOGAMOUS". www.merriam-webster.com (İngilizce). 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.

[6] Krumbeck, Yvonne; Constable, George W. A.; Rogers, Tim (26 Şubat 2020). "Fitness differences suppress the number of mating types in evolving isogamous species". Royal Society Open Science. 7 (2). s. 192126. arXiv:1906.07117 $2. Bibcode:2020RSOS....792126K. doi:10.1098/rsos.192126. ISSN 2054-5703. PMC 7062084 $2. PMID 32257356.

[7] Pitnick, Scott S.; Hosken, Dave J.; Birkhead, Tim R. (21 Kasım 2008). Sperm Biology: An Evolutionary Perspective (İngilizce). Academic Press. ss. 43-45. ISBN 978-0-08-091987-4. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

[8] Dusenbery, David B. (2009). Living at Micro Scale, Chapter 20. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 978-0-674-03116-6.

[9] Bell, Graham (2008). Selection: The Mechanism of Evolution (İngilizce). OUP Oxford. s. 439. ISBN 978-0-19-856972-5. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023.

[10] Togashi, Tatsuya; Cox, Paul Alan (14 Nisan 2011). The Evolution of Anisogamy: A Fundamental Phenomenon Underlying Sexual Selection (İngilizce). Cambridge University Press. s. 96. ISBN 978-1-139-50082-1. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

[11] Sharma, O. P. (1 Ocak 1986). Textbook of Algae (İngilizce). Tata McGraw-Hill Education. s. 130. ISBN 978-0-07-451928-8. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

[12] Heitman, Joseph; Howlett, Barbara J.; Crous, Pedro W.; Stukenbrock, Eva H.; James, Timothy Yong; Gow, Neil A. R. (10 Temmuz 2020). The Fungal Kingdom (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 149. ISBN 978-1-55581-958-3. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Biyolojik cinsiyet
Biyolojik terimler	Eşeysel dimorfizm Eril Dişi Cinsel farklılaşma Dişileştirme Virilizasyon Biyolojik cinsiyet belirleme sistemi XY ZW XO ZO Sıcaklığa bağlı Haplodiploidi Heterogametik seks / Homogametik seks Eşey kromozomları X Kromozomu Y Kromozomu Testis belirleyici faktör Hermafroditlik Sıralı hermafroditizm Eş zamanlı hermafroditizm İnterseks paraseksüellik Biyolojik bir değişken olarak cinsiyet
Cinsel üreme	Eşeyli üremenin evrimi Anizogami İzogami Germ hücresi Üreme sistemi Cinsel organ Mayoz Gametogenez Spermatogenez Oogenez Gamet Spermatozoon yumurta Döllenme Dış İç Cinsel seçilim Bitkilerde üreme Mantar üremesi Hayvanlarda eşeyli üreme Cinsel ilişki Çiftleşme Hormonal motivasyon İnsan üremesi Lordosis davranışı Pelvik itme
Cinsellik	Bitki cinselliği Hayvan cinselliği İnsan cinselliği Mekanik Farklılaşma Aktivite

İzogami nedir?, İzogami anlamı nedir?, İzogami ne demektir?