İnsan bilgisayar

17. yüzyılın başlarından beri kullanılan "bilgisayar" terimi (bilinen ilk yazılı kaynağın tarihi 1613'tür),^[1] "hesaplama yapan kişi" anlamına geliyordu. Yani elektronik bilgisayarlar ticari olarak satışa sunulmadan önce matematiksel hesaplamalar yapan kişi. Alan Turing, "insan bilgisayar"ını "sabit kurallara uyması gereken; bu kuralların hiçbir ayrıntısından sapma yetkisine sahip olmayan" biri olarak tanımladı.^[2] 19. yüzyılın sonlarından itibaren genellikle kadınlardan oluşan ekipler, uzun ve sıklıkla sıkıcı hesaplamalar yapmak için kullanılıyordu ve paralel olarak yapılabilmesi için işlemler gruplara bölünüyordu. Sonuçların doğruluğunu kontrol etmek için aynı hesaplamalar sıklıkla ayrı ekipler tarafından bağımsız olarak yapıldı.

Yirminci yüzyılın sonlarından bu yana "insan bilgisayar" terimi, zihinsel hesap makinesi olarak da bilinen olağanüstü mental aritmetik yeteneğine sahip kişiler için de kullanılmaya başlandı.

Bilimdeki geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rönesans dönemindeki gökbilimciler, gezegenlerin konumlarını hesaplamaya yönelik temel çalışmalarından dolayı kendileri için sıklıkla "matematikçi" terimini kullandılar. Genellikle kendilerine yardımcı olması için bir "bilgisayar" işe aldılar. Johannes Kepler gibi bazı insanlar için, bir bilim insanına hesaplamada yardımcı olmak, daha büyük araştırmalara geçene kadar geçici bir görevdi. 1617'de ölmeden önce John Napier, "muhtemelen çok sayıda öğrencisi ve bilgisayarı olan bilgili kişilerin" gelişmiş bir logaritma tablosu oluşturabilecekleri yolları önerdi.

Fransız Alexis Claude Clairaut (1713-1765), Halley Kuyruklu Yıldızı'nın dönüş zamanını belirlemek için gerekli olan hesaplamaları iki meslektaşı Joseph Lalande ve Nicole-Reine Lepaute arasında böldü ve böylece bilgi işlem daha organize bir hale geldi. İnsan bilgisayarlar, 1760'ların sonlarında almanaklar için gök tabloları oluşturmak amacıyla astronomik nesnelerin gelecekteki hareketlerini planlamaya devam etti.

İngiliz Deniz Kuvvetleri Komutanlığı için Denizcilik Almanağı üzerinde çalışan bilgisayarlar arasında William Wales, Israel Lyons ve Richard Dunthorne vardı.^[3] Proje boyunca Nevil Maskelyne projenin denetlenmesinde rol aldı.^[3] Maskelyne, bilgisayar ekibinin yapmak zorunda olduğu hesaplamaların sayısını azaltmak için mümkün olduğunca sık olarak diğer kaynaklardan tabloları ödünç alıyordu.^[3]

Kadınlar, denizde navigasyon için kullanılan İngiliz Denizcilik Almanağı için 1780'lerden 1815'e kadar otuz beş bilgisayardan biri olarak çalışan Mary Edwards gibi bazı istisnalar dışında, genel olarak dışlanmıştı. Amerika Birleşik Devletleri de 1840'larda denizcilik almanağının kendilerine ait olan versiyonu üzerine çalıştı. Maria Mitchell, bu çalışmanın kadrosundaki en tanınmış bilgisayarlardan biriydi.^[3]

İnsan hesaplamalarındaki diğer gelişmeler arasında Royal Greenwich Gözlemevi'nin Octagon Room'unda Royal Gökbilimci olarak çalışan George Airy'nin bir grup erkek çocuktan oluşan grubun yaptığı çalışma yer alıyordu.^[3] Airy'nin 1835'ten sonra işe alınan bilgisayarlar on beş yaşa kadar olabiliyordu ve birikmiş astronomik veriler üzerinde çalışıyorlardı.^[3] Daha sonra Airy'nin Octagon Room'u bir yöneticiyle birlikte organize etme şekli, önceden basılmış bilgi işlem formları ve sonuçların standartlaştırılmış hesaplama ve kontrol yöntemleri (Denizcilik Almanak bilgisayarlarının çalışma şekline benzer şekilde) önümüzdeki 80 yıl boyunca bilgi işlem operasyonları için bir standart olarak kalacaktı.^[3]

Kadınlar 1865'ten sonra bilgisayarla giderek daha fazla ilgilenmeye başladı.^[3] Özel şirketler onları bilgi işlem yapmak ve ofis personelini yönetmek için işe almaya devam etti.^[3]

1870'lerde Amerika Birleşik Devletleri Sinyal Birlikleri, hava durumunu takip etmek için insan bilgisayarları organize etmenin yeni bir yolunu oluşturdu.^[3] Bu, ABD Donanması'nın ve Smithsonian meteoroloji projesinin önceki çalışmalarına dayanıyordu.^[3] Sinyal Birlikleri, hızlı bir şekilde toplanması ve "iki saatlik yoğun vardiyalar" halinde tamamlanması gereken verileri işleyen küçük bir bilgi işlem personeli kullandı.^[3] Her bir insan bilgisayar, verilerin yalnızca bir kısmından sorumluydu.^[3] Böylece hesaplamalar hızlıca gerçekleştirilebiliyordu.

19. yüzyılın sonlarında Edward Charles Pickering "Harvard Bilgisayarları"nı bir araya getirdi.^[3] Onlarla iş yapan ilk kadın olan Anna Winlock, 1875 yılında Harvard Gözlemevi'nden bir bilgisayar işi istedi.^[3] 1880'e gelindiğinde Harvard Gözlemevi'nde çalışan bilgisayarların tamamı kadındı.^[3] Standart bilgisayar ücreti saatte yirmi beş sentten başlıyordu.^[4] Orada çalışmak için o kadar büyük bir talep vardı ki, bazı kadınlar Harvard Bilgisayarları için ücretsiz çalışmayı teklif etti.^[4] Bu çağdaki kadın gökbilimcilerin çoğu bilgisayarlardı ve muhtemelen en tanınmışları sırasıyla 1888, 1893 ve 1896'da Pickering ile çalışan Florence Cushman, Henrietta Swan Leavitt ve Annie Jump Cannon'du. Cannon, yıldızları dakikada üç gibi bir oranda sınıflandırabiliyordu.^[5] Harvard Computers'dan Mina Fleming, 1890'da The Draper Catalog of Stellar Spectra'yı yayınladı.^[4] Katalog yıldızları spektral çizgilere göre düzenledi.^[4] Katalog, Harvard Computers tarafından genişletilmeye devam edildi ve birbirini izleyen ciltlerde yeni yıldızlar eklenmeye devam etti.^[4] Elizabeth Williams, Lowell Gözlemevi'nde yeni bir gezegen olan Plüton'un aranmasında hesaplamalara dahil oldu.

1893 yılında Francis Galton, Royal Society'ye rapor veren Bitki ve Hayvanların Ölçülebilir Özelliklerine İlişkin İstatistiksel Araştırmalar Yürütme Komitesi'ni kurdu.^[3] Komite, bilimsel araştırmalar için ileri teknikler kullandı ve birçok bilim insanının çalışmalarını destekledi.^[3] Komite tarafından desteklenen ilk bilim insanı olan WF Raphael Weldon, onun bilgisayarı olan eşi Florence Tebb Weldon ile birlikte çalıştı.^[3] Weldon, August Leopold Crelle tarafından oluşturulan logaritmalar ve matematiksel tabloları kullanıyordu ve o zamanlarda hesaplama makinesi yoktu.^[3] Londra Üniversitesi'nde laboratuvarı olan Karl Pearson, Weldon'un yaptığı çalışmanın "komite tarafından engellendiğini" düşünüyordu ^[3] ancak Pearson, komitenin veri korelasyonu için kullanabileceği bir matematiksel formül yarattı.^[3] Pearson korelasyon formülünü kendi Biyometri Laboratuvarı'na getirdi.^[3] Pearson'un hem erkek hem de kadın gönüllü ve maaşlı bilgisayarları vardı.^[3] Alice Lee, histogramlar ve ki-kare istatistikleriyle çalışan maaşlı bilgisayarlarından biriydi.^[3] Pearson ayrıca Beatrice ve Frances Cave-Brown-Cave ile de çalıştı.^[3] Pearson'un laboratuvarı 1906'da matematiksel tablo yapma sanatında oldukça ustalaşmıştı.^[3]

Matematiksel tablolar[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan bilgisayarları, örneğin trigonometri ve logaritma gibi on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıl Batı Avrupa matematik tablolarını hesaplamak için kullanıldı. Her ne kadar bu tablolar çoğunlukla projeyi yöneten matematikçilerin isimleriyle bilinse de, bu tür tablolar aslında çoğu zaman kim olduğu belli olmayan bilgisayarlardan oluşan bir ordunun eseriydi. Daha sonraları navigasyon ve mühendislik için yüksek derecede kesinliğe sahip daha doğru tablolara ihtiyaç duyulmaya başlandı. Yaklaşımlar farklıydı ancak bunlardan biri projeyi evde tamamlanan bir parça iş biçimine bölmekti. Toplumun meslek sahibi olmayı veya işe gitmeyi uygunsuz bulduğu, genellikle eğitimli orta sınıf kadınlardan oluşan bilgisayarlar, hesaplama paketlerini posta yoluyla alıp geri gönderiyordu.^[6] Kraliyet Astronomi Topluluğu sonunda yeni bir komiteye, 1925'te insan bilgisayarları için tek profesyonel organizasyon olan Matematiksel Tablolar Komitesi'ne yer açtı.^[3]

Akışkan dinamiği[değiştir | kaynağı değiştir]

Afsluitdijk'in 1927 ile 1932 yılları arasında Hollanda'nın Zuiderzee kentinde inşa edilmesinin etkilerini tahmin etmek için de insan bilgisayarlar kullanılmıştı. Bilgisayar simülasyonu ise Hendrik Lorentz tarafından kuruldu.^[7]

Meteoroloji konusundaki ileri görüşlü bir diğer uygulama ise, 1922'de 64 bin insanın gerekli diferansiyel ilkel denklemleri sayısal olarak çözerek tüm dünya için hava durumunu tahmin edebileceğini düşünen Lewis Fry Richardson'ın bilimsel çalışmasıdır.^[8] 1910 civarında, bir yığma barajın içindeki gerilimleri hesaplamak için insan bilgisayarlarını zaten kullanmıştı.^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Fark makinesi – insan bilgisayarlarının yerini alacak şekilde tasarlanmış ilk otomatik mekanik hesap makinesi
Matematiksel Tabloları Projesi – Works Progress Administrative (WPA)'nin insan bilgisayarlarını kullanan bir projesi
Mentat – Dune evrenindeki kurgusal insan bilgisayarlar
Bilişimde kadınlar

Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "computer". Oxford English Dictionary. Third. Oxford University Press. March 2008. 1613 'R. B.' Yong Mans Gleanings 1, I have read the truest computer of Times, and the best Arithmetician that ever breathed, and he reduceth thy dayes into a short number.
^ Turing 1950.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab Grier 2005.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Sobel 2016.
^ Evans 2018.
^ Campbell-Kelly & Croarken 2003.
^ Beenakker, C. "Lorentz and the Zuiderzee Project". Instituut-Lorenz for Theoretical Physics, University of Leiden. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.
^ Hunt 1998.
^ Roache 1998.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Campbell-Kelly, Martin; Croarken, Mary, (Ed.) (2003). The History of Mathematical Tables: From Sumer to Spreadsheets. p. 10: Oxford University Press. ISBN 0198508417.
Campbell-Kelly, Martin (September 2009). "The Origin of Computing". Scientific American. 301 (3). ss. 62-9. Bibcode:2009SciAm.301c..62C. doi:10.1038/scientificamerican0909-62. PMID 19708529.
Evans, Claire L. (2018). Broad Band: The Untold Story of the Women Who Made the Internet. New York: Portfolio/Penguin. ISBN 9780735211759.
Grier, David Alan (May 11, 2001). The Human Computer and the Birth of the Information Age, Joseph Henry Lecture, Philosophical Society of Washington.
Grier, David Alan (2005). When Computers Were Human. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09157-0. 21 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2006.
Hayles, Katherine N. (2005). My Mother Was a Computer: Digital Subjects and Literary Texts. Chicago: The University of Chicago Press. ISBN 9780226321479. Excerpt.
Hunt, J. C. R. (1998). "Lewis Fry Richardson and His Contribution to Mathematics, Meteorology and Models of Conflict". Annual Review of Fluid Mechanics. 30 (1). ss. xiii-xxxvi. Bibcode:1998AnRFM..30D..13H. doi:10.1146/annurev.fluid.30.1.0.
Kean, Sam (2010). The Disappearing Spoon – and other true tales from the Periodic Table. Londra: Black Swan. s. 108. ISBN 978-0-552-77750-6.
Law, Edith; von Ahn, Luis (2011). "Human Computation". Synthesis Lectures on Artificial Intelligence and Machine Learning. 5 (3). ss. 1-121. doi:10.2200/S00371ED1V01Y201107AIM013.
Light, Jennifer S. (1999). "When Computers Were Women". Technology and Culture. 40 (3). ss. 455-483. doi:10.1353/tech.1999.0128. JSTOR 25147356.
Shetterly, Margot Lee (2016). Hidden Figures: The Story of the African-American Women Who Helped Win the Space Race. New York: William Morrow and Company.
Roache, Patrick J. (1998). Verification and Validation in Computational Science and Engineering. Hermosa Publishers. ISBN 978-0-913478-08-0.
Sobel, Dava (2016). The Glass Universe: How the Ladies of the Harvard Observatory Took the Measure of the Stars. New York: Penguin Books. ISBN 9780143111344.
Turing, Alan Mathison (1950). "Computing machinery and intelligence". Mind. 59 (236). ss. 433-460. doi:10.1093/mind/LIX.236.433.
Wolverton, Mark (Sonbahar 2011). "Girl Computers". American Heritage. 61 (2). 24 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2011.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Early NACA human computers at work, photograph, October 1949.
The Age of Female Computers 16 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by David Skinner
Sonoma State University 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wellesley
Description of model of H. A. Lorentz

[1] "computer". Oxford English Dictionary. Third. Oxford University Press. March 2008. 1613 'R. B.' Yong Mans Gleanings 1, I have read the truest computer of Times, and the best Arithmetician that ever breathed, and he reduceth thy dayes into a short number.

[FOOTNOTETuring1950-2] Turing 1950.

[FOOTNOTEGrier2005-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab Grier 2005.

[FOOTNOTESobel2016-4] Sobel 2016.

[FOOTNOTEEvans2018-5] Evans 2018.

[FOOTNOTECampbell-KellyCroarken2003-6] Campbell-Kelly & Croarken 2003.

[7] Beenakker, C. "Lorentz and the Zuiderzee Project". Instituut-Lorenz for Theoretical Physics, University of Leiden. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015.

[FOOTNOTEHunt1998-8] Hunt 1998.

[FOOTNOTERoache1998-9] Roache 1998.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

İnsan bilgisayar nedir?, İnsan bilgisayar anlamı nedir?, İnsan bilgisayar ne demektir?