Öğrenilen geçmiş zaman

Öğrenilen geçmiş zaman, Türkçede fiil sonuna "-miş" ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde (-miş, -mış, -muş veya -müş haliyle) eklenmesi ile oluşturulan geçmiş zaman yapısı. Ayrıca rivayet geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman ve miş'li geçmiş zaman olarak da bilinir. Standart bir olumlu basit cümle kuruluşu şu şekildedir:

Ben gelmişim.	Biz gelmişiz.
Sen gelmişsin.	Siz gelmişsiniz.
O gelmiş.	Onlar gelmişler.

Görevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

-miş'li geçmiş zaman, Türkçede başlıca olarak iki amaçla kullanılır. İlk olarak geçmişte gerçekleşmiş ancak başka bir kaynaktan öğrenilmiş (şahsen şahit olunmamış) bir olaydan veya durumdan bahsederken kullanılır:

Dün bir İtalyan gemisi batmış.
Bu topraklarda büyük bir Kelt ülkesi varmış.

Kendi kendine sonradan fark edilen veya keşfedilen durumlar için kullanılır:

Neredeyse bir saat boyunca koşmuşum.
Elektrikler kesilince buzdolabındaki tüm yiyecekler bozulmuş.
Bu yemekler çok güzel olmuş, elinize sağlık. (Yemekler yeni pişirildiğinde de lezzetlidir ancak kişi bu durumu yemekleri yerken keşfetmiştir.)
Hava da ne kadar soğukmuş. (Kişi bina içerisindeyken dışarıdaki havanın soğuk olduğundan habersizdir.)

Bildirme eki "-dir" ile kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Öğrenilen geçmiş zaman kipi, "-dir" bildirme eki birlikte kullanıldığında "d" ünsüzü sertleşerek "t"ye dönüşür (-miştir). Eylem bu haldeyken belirleme, saptama ve resmî veya ciddî açıklamalarda; olasılık ve tahmin belirtmede; geçmişte sürekli yaşanan bir olayı veya bir durumu belirtmede kullanılır:

Annem eve ulaşmış. (Bir kaynaktan öğrenilmiş, kesinlik arzediyor.)
Annem eve ulaşmıştır. (İhtimal)
Türkiye ekonomisinin büyümesi geçtiğimiz çeyrekte %5 olarak gerçekleşmiştir. (Saptama veya resmî açıklama)

-miş eki Türkçede sıfat-fiil eki olarak da kulanılır ancak bu ekin kullanıldığı cümleler öğrenilen geçmiş zaman kipinde olmayabilirler:

Yeni yıkanmış kıyafetlerinle çamurda oynama. (sıfat-fiil)
Yolun sonundaki maviye boyanmış ev bizimkisi(dir). (sıfat-fiil)

Olumsuz hâli[değiştir | kaynağı değiştir]

Öğrenilen geçmiş zamanın olumsuz hâli fiil cümlelerinde -miş ekinden önce -me olumsuzluk eki eklenerek yapılır:

Evde hiç sarımsak kalmamış.

Dünkü zincirleme kazada kimse ölmemiş. (Eğer cümle olumlu olsaydı ölmek eyleminden sonra "-müş" eki kullanılırdı.)

İsim cümlelerinde "değil" koşacı ile oluşturulur:

Hava sandığımız kadar da soğuk değilmiş.

Var-yok kelimelerinin ek-fiil çekimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kişi	olumlu	olumlu-soru	olumsuz	olumsuz-soru
1. Tekil Kişi (Ben)	var-mışım	var mıymışım?	yok-muşum	yok muymuşum?
2. Tekil Kişi (Sen)	var-mışsın	var mıymışsın?	yok-muşsun	yok muymuşsun?
3. Tekil Kişi (O)	varmış	var mıymış?	yokmuş	yok muymuş?
1. Çoğul Kişi (Biz)	var-mışız	var mıymışız?	yok-muşuz	yok muymuşuz?
2. Çoğul Kişi (Siz)	var-mışsınız	var mıymışsınız?	yok-muşsunuz	yok muymuşsunuz?
3. Çoğul Kişi (Onlar)	var-mışlar	var mıymışlar?	yok-muşlar	yok muymuşlar?

Şart

Kişi	olumlu	olumsuz
1. Tekil Kişi (Ben)	var-sam	yok-sam
2. Tekil Kişi (Sen)	var-san	yok-san
3. Tekil Kişi (O)	varsa	yoksa
1. Çoğul Kişi (Biz)	var-sak	yok-sak
2. Çoğul Kişi (Siz)	var-sanız	yok-sanız
3. Çoğul Kişi (Onlar)	var-salar	yok-salar

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiil çekim ekleri Turkeciler.com.

Öğrenilen geçmiş zaman nedir