Özgül fobi

Özgül fobi, belirli nesnelere veya durumlara maruz kalmayla ilgili mantıksız veya irrasyonel bir korkuya denk gelen her türlü kaygı bozukluğuna verilen isimdir. Sonuç olarak, etkilenen kişi nesnelerle veya durumlarla ve ciddi vakalarda herhangi bir söz veya tasvirle temastan kaçınma eğilimindedir. Korku, kişileri günlük yaşamlarında verimsiz hale getirebilir.^[1]

Korku veya kaygı, belirli bir nesnenin veya durumun varlığı ve beklentisiyle tetiklenebilir. Fobik bir kişi genellikle korku belirtileri veya rahatsızlık ifade eder. Bazı durumlarda panik atak ile sonuçlanabilir. Çoğu yetişkinde, kişi aklında korkunun mantıksız olduğunu biliyor olabilir ancak yine de kaygıyı kontrol etmeyi zor bulabilir. Bu nedenle, bu durum kişinin işleyişini ve hatta fiziksel sağlığını önemli ölçüde bozabilir.

Özgül fobi, yaşamlarının bir noktasında insanların %12'sini etkiler.^[2]

Teşhis[değiştir | kaynağı değiştir]

DSM-IV-TR'deki özgül fobi için tanı ölçütlerinin başlıca özellikleri:

Belirli bir nesnenin veya durumun (örneğin; uçmak, yüksek yerler, hayvanlar, enjeksiyon alma, kan görme) varlığı veya beklentisiyle ortaya çıkan aşırı veya mantıksız olan belirgin ve kalıcı korku.
Fobik uyarana maruz kalmak neredeyse değişmez bir şekilde, durumsal olarak bağlı veya durumsal olarak yatkın bir panik atak biçimini alabilen bir anksiyete tepkisini tetikler. Çocuklarda anksiyete ağlama, öfke nöbetleri, donma veya yapışmayla ifade edilebilir.
Kişi korkunun aşırı veya mantıksız olduğunu kabul eder. Çocuklarda bu özellik olmayabilir.
Fobik durumlardan kaçınılır veya yoğun endişe veya sıkıntı ile devam eder.

Özgül Fobi - DSM 5 Kriterleri^[3]

Belirli bir nesne veya durum hakkında korku veya endişe (Çocuklarda korku/endişe ağlama, öfke nöbetleri, donma veya yapışmayla ifade edilebilir)
Fobik nesne veya durum neredeyse her zaman anlık korkuyu veya endişeyi tetikler
Fobik nesneden veya durumdan yoğun korku veya endişe ile kaçınılır veya katlanır
Korku veya kaygı, belirli bir nesnenin veya durumun ortaya çıkardığı gerçek tehlike ve sosyokültürel bağlam ile orantılı değildir.
Korku, kaygı veya kaçınma kalıcıdır, genellikle 6 ay veya daha fazla sürer
Korku, kaygı veya kaçınma, sosyal, mesleki veya diğer önemli işlev alanlarında klinik olarak önemli sıkıntılara veya bozulmalara neden olur.
Rahatsızlık, korku, kaygı ve panik benzeri semptomlarla veya diğer güçsüzleştirici semptomlarla ilişkili durumlardan kaçınma da dahil olmak üzere başka bir zihinsel bozukluğun belirtileri ile daha iyi açıklanamaz; obsesyonlarla ilgili nesneler veya durumlar; travmatik olayların hatırlatıcıları; ev veya ebeveyn figürlerinden ayrılma; veya sosyal durumlar

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının dördüncü revizyonuna göre fobiler aşağıdaki genel kategoriler altında sınıflandırılabilir:

Hayvan türü - Köpek, kedi, sıçan ve/veya fare, domuz, inek, kuş, örümcek veya yılan korkusu.
Doğal çevre tipi - Su korkusu (aquafobi), yükseklik (akrofobi), yıldırım ve gök gürültülü fırtınalar (astrafobi) veya yaşlanma (gerascofobi).
Durumsal tip - Küçük kapalı alanlar (klostrofobi) veya karanlık (nyctophobia).
Kan/enjeksiyon/yaralanma tipi - İğneler ve enjeksiyonlar dahil olmak üzere tıbbi müdahaleler (trypanophobia), kan (hematofobi) ve yaralanmak.^[4]
Diğer - çocukların yüksek seslerden veya kostümlü karakterlerden korkması.^[5]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdakiler, normalde özgül fobinin tedavisinde kullanılan iki yöntemdir:

Bilinçli davranışçı terapi; kısa vadeli, insanların farklı düşünmelerine ya da davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olarak yardımcı olmayan duygusal tepkileri yaymalarına yardımcı olmayı amaçlayan, beceri odaklı bir terapi, özgül fobilerin tedavisinde etkilidir.^[6] Maruz kalma terapisi, özgül fobiler için BDT'nin özellikle etkili bir şeklidir. BDT'ye yardımcı olacak ilaçlar, yardımcı D-siklikerin haricinde umut verici olmamıştır.^[7]^[8]

Genel olarak anksiyolitik ilaçların özgül fobide yararlı olduğu görülmemektedir ancak 2007 verileri herhangi bir ilacın etkinliği hakkında seyrek olduğu için bazen akut epizodların giderilmesine yardımcı olmak için benzodiazepinler kullanılır.^[9]

Epidemioloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Özgül fobilerin ABD'de bir yıllık prevalansı %8,7'dir, vakaların %21,9'u şiddetli, %30'u ılımlı ve %48,1'i hafiftir.^[10]^[11] Olağan başlangıç yaşı çocukluktan ergenliğe kadardır. Kadınların erkeklere göre fobiden muzdarip olma olasılığı iki kat daha fazladır.^[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Fobi listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Phobias: Specific Phobias Types and Symptoms." WebMD. WebMD, n.d. "Learn More About Specific Phobias". 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2013.
^ Craske (24 Haziran 2016). "Anxiety". Lancet. 388 (10063): 3048-3059.
^ American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
^ ^ a b c d e "Oxford Textbook of Psychopathology" by Theodore Millon, Paul H. Blaney, Roger D. Davis (1999) 0-19-510307-6, p. 82
^ DSM-IV-TR 300.29, p. 445.
^ Kaczkurkin (Eylül 2015). "Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: an update on the empirical evidence". Dialogues in Clinical Neuroscience. 17 (3): 337-46.
^ Choy, MD (2007). "Treatment of specific phobia in adults". Clinical Psychology Review. 27 (3): 266-286.
^ Ori (10 Mayıs 2015). "Augmentation of cognitive and behavioural therapies (CBT) with d-cycloserine for anxiety and related disorders". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (5): CD007803.
^ Choy (Nisan 2007). "Treatment of specific phobia in adults". Clinical Psychology Review. 27 (3): 266-86.
^ Kessler, PhD (2005). "Prevalence, Severity and Comorbidity of 12-Month DSM-IV Disorders in the National Comorbidity Survey Replication". Archives of General Psychiatry. 62 (6): 617-709.
^ Narrow (2002). "Revised prevalence estimates of mental disorders in the United States". Archives of General Psychiatry. 59 (2): 115-123.
^ Crash Course Psychiatry. Elsevier Ltd. 2004. ISBN 978-0-7234-3340-8.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mental Bozukluklar Ansiklopedisi - Özgül fobiler28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Phobias: Specific Phobias Types and Symptoms." WebMD. WebMD, n.d. "Learn More About Specific Phobias". 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2013.

[Lancet2016-2] Craske (24 Haziran 2016). "Anxiety". Lancet. 388 (10063): 3048-3059.

[3] American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.

[4] "Oxford Textbook of Psychopathology" by Theodore Millon, Paul H. Blaney, Roger D. Davis (1999) 0-19-510307-6, p. 82

[5] DSM-IV-TR 300.29, p. 445.

[2015CBTrev-6] Kaczkurkin (Eylül 2015). "Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: an update on the empirical evidence". Dialogues in Clinical Neuroscience. 17 (3): 337-46.

[7] Choy, MD (2007). "Treatment of specific phobia in adults". Clinical Psychology Review. 27 (3): 266-286.

[8] Ori (10 Mayıs 2015). "Augmentation of cognitive and behavioural therapies (CBT) with d-cycloserine for anxiety and related disorders". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (5): CD007803.

[9] Choy (Nisan 2007). "Treatment of specific phobia in adults". Clinical Psychology Review. 27 (3): 266-86.

[10] Kessler, PhD (2005). "Prevalence, Severity and Comorbidity of 12-Month DSM-IV Disorders in the National Comorbidity Survey Replication". Archives of General Psychiatry. 62 (6): 617-709.

[11] Narrow (2002). "Revised prevalence estimates of mental disorders in the United States". Archives of General Psychiatry. 59 (2): 115-123.

[12] Crash Course Psychiatry. Elsevier Ltd. 2004. ISBN 978-0-7234-3340-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Özgül fobi nedir?, Özgül fobi anlamı nedir?, Özgül fobi ne demektir?