Yılan yağı; aldatıcı pazarlamayı, sağlık hizmetleri dolandırıcılığını veya dolandırıcılığı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Benzer şekilde, "yılan yağı satıcısı" bazı değersiz veya hileli tedavi, çare veya çözümü satan, tanıtan veya bunların genel savunucusu olan birini tanımlamak için kullanılan yaygın bir ifadedir.^[1] Terim daha önce birçok fizyolojik sorun için her derde deva bir iksir olduğu söylenerek satılan "yılan yağı"ndan gelmektedir. 19. yüzyıldaki Amerika Birleşik Devletleri ve 18. yüzyıldaki Avrupalı girişimcilerin çoğu, mineral yağın (genellikle çeşitli aktif ve aktif olmayan ev bitkileri, baharatlar, ilaçlar ve bileşiklerle karıştırılmış ancak hiçbir şekilde yılandan türetilen maddeler içermeyen) "yılan yağı merhemi " olarak reklamını yaptı ve bu şekilde sattı. Her derde deva olarak etkinliği hakkında iddialarda bulundular. Her derde deva olduğu iddia edilen patentli ilaçlar da; özellikle kokain, amfetamin, alkol ve afyon bazlı karışımlar veya iksirler gibi bağımlılık yapıcı maddeler 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar son derece yaygın şekilde satılmaktaydı.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin su yılanlarından elde edilen yağ, Çin geleneksel tıbbında artrit ve bursit gibi eklem ağrılarını tedavi etmek için yüzyıllardır kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılan yağı kullanımının 19. yüzyılın ortalarında, uzun günler fiziksel uğraşla çalışan Çinli demiryolu işçilerinden kaynaklanmış olabileceği öne sürüldü. Çin yılanı yağı, somon balığından daha fazla omega-3 yağ asidi eikosapentaenoik asit (EPA) konsantrasyonu nedeniyle gerçek bazı faydalara sahip olabilir. Ancak daha sonra şarlatanlar tarafından satılan çıngıraklı yılan yağı önemli miktarda omega-3 içermiyordu.^[2] Modern bir çalışmada erabu deniz yılanı yağının, domuz yağıyla beslenen farelere göre farelerin labirentleri öğrenme yeteneğini ve yüzme dayanıklılıklarını önemli ölçüde artırdığı bulundu.^[2][3]

Patentli ilaçlar, 1712'de Richard Stoughton'ın iksirine bir patent aldığı İngiltere'de ortaya çıktı^[4] Amerika Birleşik Devletleri'nde 1906 Saf Gıda ve İlaç Yasası'na kadar ilaçların güvenliği ve etkinliği ile ilgili herhangi bir federal düzenleme yoktu.^[5] Bu nedenle bilinen özellikleri veya menşei olmayan, şüpheli bir şekilde reklamı yapılan patentli ilaçların yaygın pazarlaması ve bulunabilirliği ABD'de Avrupa'dakinden çok daha uzun bir süre devam etti.

18. yüzyıl Avrupa'sında, özellikle Birleşik Krallık'ta, engerek yağı, Amerika'ya özgü bir engerek türü olan çıngıraklı yılandan (çukur engerek) elde edilen yağın romatizma ve cilt hastalıkları tedavisi de dahil birçok rahatsızlık için yaygın olarak önerildi.^[6] Batı dünyasında çeşitli engereklerin yağından elde edilen yağlara dair kayıtlar olmasına rağmen bunun bir ilaç olarak etkinliği iddiaları hiçbir zaman tam olarak incelenmemiştir ve bunların etkinliği bilinmemektedir. Batılı girişimciler tarafından satılan yılan yağının büyük bir kısmının gayri meşru olması ve herhangi bir yılan türünden elde edilen içerik içermemesi de muhtemeldir. Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yılan yağı muhtemelen modifiye edilmiş mineral yağ içeriyordu. John D. Rockefeller'ın babası William Rockefeller Sr. (1810-1906), gerçek anlamda yılan yağı satmıştır.^[7]

Popüler kültürde belirli bir tür güven hilesi, yılan yağı satıcısıyla ilişkilendirilir. Gezici satıcı, genellikle sözde bilimsel kanıtlarla desteklenen pazarlama aldatmacasıyla sahte ilaçlar satan (sahte kimlik bilgileriyle) bir doktor kafalarda canlanır.. Satışları artırmak için kalabalığın içindeki bir suç ortağı (bir şil) satın alma coşkusunu kışkırtmak amacıyla genellikle ürünün değerini onaylayıcı sözler söyler. "Doktor", müşterileri aldatıldıklarını anlamadan kasabayı terk edecektir. Bu dolandırıcılık genellikle Eski Batı ile ilişkilendirilir ve bazı Batı filmlerinde görünür. Yılan yağını ilaç olarak kullanımını kınayan karar Rhode Island'da alındı ve Massachusetts'te üretilen yılan yağını içeriyordu.^[8] 

Her derde devadan şarlatanlığa[değiştir | kaynağı değiştir]

Clark Stanley'nin Yılan Yağı Merhemi - "Çıngıraklı Yılan Kralı" Clark Stanley tarafından yapılmıştır.  1916'da Gıda ve İlaç İdaresi'nin (FDA) öncüsü olan Amerika Birleşik Devletleri hükûmetinin Kimya Bürosu tarafından test edildi^[8] ve içeriğinde şunlar bulundu: mineral yağ, %1 sabit yağ (donyağı olduğu varsayılıyor), kırmızı biberden elde edilen kapsaisin, terebentin ve kafur.^[4]

1916'da Saf Gıda ve İlaç Yasası'nın 1906'da kabul edilmesinin ardından, Clark Stanley'nin Yılan Yağı Merhemi Kimya Bürosu tarafından incelendi ve aşırı derecede pahalı ve sınırlı değerli bulundu. Sonuç olarak Stanley madeni yağı hileli bir şekilde yılan yağı olarak sattığı için federal kovuşturma ile karşı karşıya kaldı. 1916'da ABD Rhode Island Bölge Mahkemesinde federal savcılar tarafından açılan hukuk duruşmasında, Stanley aleyhindeki iddialara karşı nolo contendere (itiraz yok) iddiasında bulundu ve suçu kabul etmedi.^[8] Savunması kabul edildi ve sonuç olarak 20 $^[8] (2021 yaklaşık 470 $) para cezasına çarptırıldı.

Yılan yağı terimi o zamandan beri popüler kültürde ilaç olarak satılan herhangi bir değersiz karışıma referans olarak yerleşmiştir ve siyasette değersiz retorik gibi çok çeşitli hileli malları, hizmetleri, fikirleri ve faaliyetleri tanımlamak için anlamı genişletilmiştir. Daha geniş anlamda bir yılan yağı satıcısı, işportacı veya şarlatanı tanımlamak için yaygın olarak kullanılır.

Modern çıkarımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıp uzmanları tarafından "yılan yağı" olarak tanımlanan yanlış sağlık ürünleri, bitkisel ilaçlar, diyet takviyeleri, Tibet şarkı kaseleri (şifa için kullanıldığında) gibi ürünler ve tedaviler 21. yüzyılda pazarlanmaya devam etmektedir. Goop şirketi, bazı sağlık ürünleri ve tavsiyelerinde "yılan yağı satmakla" suçlanıyor.^[9][10]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Beecham'ın Hapları
• Daffy'nin İksiri
• Dalby Gaz Giderici
• Yanlış reklam
• Goop (şirket)
• Hadakol
• Homeopati
• Lydia Pinkham
• MLM şirketleri
• Dokuz yağ
• Patentli ilaç
• Turlington Balzamı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "A History Of 'Snake Oil Salesmen'". Code Switch. National Public Radio. 26 Ağustos 2013. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2014.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
• Secret remedies, what they cost and what they contain, based on analyses made for the British Medical Association. British Medical Association. 1909. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.