Yellowstone Lake
Yellowstone Lake as seen from space
Havza
Konum	Teton County, Wyoming, ABD
Koordinatlar	44°28′K 110°22′B / 44.467°K 110.367°B / 44.467; -110.367
Genel bilgiler
Akarsu (gelen)	Yellowstone Irmağı
Akarsu (giden)	Yellowstone Irmağı
Göl türü	Tatlı su gölü
Uzunluk	32 km (20 mi)
Genişlik	24 km (15 mi)
Yüzölçümü	350 km2 (140 sq mi)
Ortalama derinlik	42 m (138 ft)
En derin noktası	120 m (390 ft)
Kıyı uzunluğu	180 km (110 mi)
Yüzey rakımı	2.357 m (7.733 ft)
Özellikler	Yellowstone Millî Parkı içinde
Wikimedia Commons
Yellowstone Gölü (Amerika Birleşik Devletleri)

Yellowstone Gölü, Yellowstone Milli Parkı'ndaki en büyük su kütlesidir. Göl 2357 metre deniz seviyesinden yüksektir ve 350 km² olup 180 km de kıyı şeridi bulunmaktadır. Gölün ortalama derinliği 139 fit (42 m) iken, en büyük derinliği en az 394 fit (120 m).^[1] Yellowstone Gölü, 7.000 fit (2.100 m) yüksekliği ile Kuzey Amerika üzerindeki en büyük tatlı su gölüdür.^[1]

Kışın sığ suların kaplıcaları kapladığı yerler dışında, gölün büyük bölümünü kalın buz tabakası kaplar. Göl, Aralık ayı başlarında donar ve Mayıs sonu veya Haziran başına kadar donmuş halde kalabilir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Yellowstone Gölü'nü çevreleyen ormanlar ve vadiler, tarih öncesi çağlardan beri Yerli Amerikalılarla doldurulmuştu. Arkeologlar, 1872'den çok önce parkta insan varlığına dair kanıtlar buldu. Yerli Amerikalıların yaklaşık 11.000 yıl boyunca bizon ve büyük boynuzlu koyunları avladığını buldular. Ayrıca 26 kabile bugün Yellowstone ile kültürel bir ilişki içinde olduklarını iddia ediyor.^[2] Gölü gören ilk Avrupalı insan, 19. yüzyılın başlarında tuzakçı John Colter'dı. 1820-1840 kürk ticareti döneminde, göl muhtemelen park bölgesinde hareket eden birçok tuzak ekibi tarafından ziyaret edildi. Tuzakçı Osborne Russell'ın günlüğünde 1836'da göle yaptığı bir ziyareti şöyle anlatır:

16 Ağustos'ta Mr. Bridger, partinin geri kalanıyla geldi. Tüm kamp, gölün doğu kıyısından aşağı, sık çamların ve devrilmiş kerestelerin arasından yaklaşık 30 km ilerledi ve küçük bir bozkırda kamp kurdu. Kıyıdan yaklaşık 32 km boyunca çıkışa kadar devam etti ve gölün kuzey ucu boyunca uzanan güzel bir ovada kamp kurdu. Bu vadi, günün sıcağında çok sayıda geyik ve geyik için gölgeli inzivalar oluşturan, uzun boylu çam korularının arasına serpiştirilmişti. Gölün çevresi yaklaşık 160 km olup, doğuda mahmuzları kıyıda sona eren yüksek dağ sıraları ve batıda alçak bir çam dağları yatağı ile sınırlanmıştır. En büyük genişliği yaklaşık 25 km olup, güneyden kuzeye bir dikdörtgen şeklinde veya daha doğrusu bir hilal şeklinde uzanır. Kamp kurulan yerin yakınlarında sürekli kaynayan birkaç kaplıca vardı. Bunların yakınlarında, yaklaşık 20 santimetre çapında bir açıklık vardı ve buradan bir motorun emniyet valfinden çıkan buharın çıkardığına benzer bir sesle sürekli olarak sıcak buhar çıkıyordu ve 8 ila 10 km öteden duyulabiliyordu.^[3]

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Göl, ilk haritalarda ve dergilerde tasvir edildiği gibi çeşitli isimlerle bilinmektedir. Hem kürk tüccarı David Thompson hem de kaşif William Clark gölden Yellow Stone olarak bahsetti. Osborne Russell, 1834 günlüğünde gölden Yellow Stone Lake olarak bahsetti. Yellowstone Gölü adı resmi olarak ilk olarak ABD Ordusu topoğrafya mühendisi Yüzbaşı Washington Hood tarafından Oregon Bölgesi'nin 1839 haritalarında görünür ve o zamandan beri bu şekilde kalmıştır.^[4][5]

Park öncesi dönem keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pek çok maden arama ekibi 1850-60'lar boyunca Yellowstone bölgesini kat etmiş olsa da, gölün ilk ayrıntılı açıklamaları 1869, 1870 ve 1871'de Cook-Folsom-Peterson Keşif Gezisi, Washburn-Langford-Doane Keşif Gezisi ve Hayden tarafından açıklandı.

Cook, Folsom ve Peterson gölle ilk kez Pelican Creek yakınlarında karşılaştılar. Sonunda batıya, gayzer havzalarına gitmeden önce batı kıyı şeridini West Thumb'a kadar takip ettiler. Cook, Pelican Creek'teki gölü şu şekilde tanımladı:

Ana gövde doğudan batıya 16 km ve kuzeyden güneye 25 km uzunluğundadır, ancak güney ucunda, biri güneydoğuda ve diğeri güneybatıda olmak üzere iki kol ortaya çıkararak tüm uzunluğu yaklaşık 50 km yapar. Yine yoğun bir şekilde ahşap olan üç küçük ada vardır. Bazı koylardaki sığ su, binlerce su kuşunun beslenme alanı sağlıyor ve ördek, kaz, alabalık, pelikan veya kuğu seçeneklerimizi seçebiliyoruz.^[6]

Washburn ekibi, gölün uzak doğu ve güney kıyılarını ilk tanımlayan kişiydi. Sefer sırasında ABD Ordusu eskortunun lideri Teğmen Gustavus C. Doane'nin 4 Eylül 1870 tarihli günlük yazısı gölü şu şekilde anlatıyor:

Güney tarafında, bu burunlar gölü koylara ve kanallara bölerek çok sayıda gölün içine doğru çıkıntı yapar. Batı tarafında, suların kenarları boyunca önünde kumlu bir plaj bulunan, ahşap sırtlardan oluşan alçak bir kayalık vardır. Herhangi bir yönde açık suyun en büyük genişliği yaklaşık 30 kilometredir. Biri nehir kanalının karşısında ve doğu kıyısından 8 km uzakta olan birkaç ada görülüyor; diğeri 16 km daha güneyde ve kıyıdan 3 km uzakta, su kenarına kadar cesur bir kayalık olan bir dağ adası. Bu adalar şüphesiz hiçbir zaman insan ayak sesleriyle basılmamıştır ve hâlâ keşfedilmemiş bölgelere aittir. Onları ziyaret etmek amacıyla bir sal yaptık ama gölün güçlü dalgaları salı bir saat içinde paramparça etti. Kıyıdaki kayalıklardan farklı noktalarda çok sayıda buhar fışkırıyor. Gölün suları masmavi bir rengi yansıtır, kristal kadar berraktır ve şüphesiz merkeze yakın derinlikleri büyüktür. Bu büyük su kütlesinin 7.714 3/5 feetlik aşırı yüksekliğini anlamak zordur. Peru'daki Titikaka Gölü dışında, dünyadaki en yüksek su kütlesidir. Göl kıyısında herhangi bir tanımlamaya sahip kabuk bulunamadı ve suların şimdikinden çok daha yüksek bir seviyede durduğuna dair herhangi bir kanıt da yok. Suları o kadar bol alabalıkla dolu ki, bu mevsimde balıklar yiyecek bulamadıkları için kötü durumdalar. Başka balık görülmez. Ayrıca istiridye, yengeç veya kaplumbağa da yoktur. Bunlar, herhangi bir noktada bir çekirge yemi ile açık sularda birkaç metre ilerleyerek katır yüklerine yakalanabilir. İki adam onları yarım düzinenin temizleyip tavaya hazırlamasından daha hızlı yakalayabilirdi. Açık gölde yakalandıkları için etleri sarıydı; ancak suyun kimyasallarla güçlü bir şekilde emprenye edildiği koylarda kan kırmızısıydı. Çoğu, vücudun iç kısmı boyunca ve her iki tarafta deriye kadar dokunmuş uzun beyaz solucanlarla doluydu. Bunlar, görünüşe göre diğerleri kadar aktif olan balıkların durumunu maddi olarak etkilemiyor gibi görünüyordu.^[8]

1871 tarihli Hayden Jeolojik Araştırması, park öncesi dönemde gölün en ayrıntılı ve bilimsel tanımlarını sağladı. Toplam 34 kişiden oluşan Hayden partisi, 28 Temmuz 1871'de çıkışta gölle karşılaştı, orada iki gün geçirdi ve 7 Ağustos 1871'de West Thumb'da göle döndü. West Thumb'tan anket ekibinin gölün güney ve doğu kıyılarını keşfetmesi 15 gün sürdü. Ayrıca gölün ilk fotoğrafları da bu sefer sırasında William Henry Jackson tarafından çekilmiştir.

Hayden'in Smithsonian Enstitüsü Müsteşar Yardımcısı Dr. Spencer Baird'e yazdığı ve bir kısmı aşağıda alıntılanan yazışmalarda Dr. Ferdinand V. Hayden, göldeki keşiflerden bazılarını şu şekilde anlattı:

Yellowstone Gölü, WY 8 Ağustos 1871 - Sevgili Profesör Baird, 6 Haziran ve 3 Temmuz tarihli mektuplarınız bize Fort Ellis'ten, eskortumuzun komutasını devralmak ve sezonun geri kalanında ekibime eşlik etmek için yeni gelen Teğmen Doane tarafından getirildi. Yellowstone Gölü'nün kıyısına vardık. (28 Temmuz) ve kampımızı nehrin gölden ayrıldığı noktanın yakınına kurduk. Bu nedenle, kilometre sayacımızla göle gelen ilk tekerlek çiftini getirdik. 1 metre genişliğinde ve 3 metre uzunluğunda, yelkenli ve kürekli ilk Tekneyi Göle indirdik. Noktalar gölün her yerine prizmatik bir pusula ile yerleştirilmiştir. Bir adam, elinde pusulayla kıyıda durur ve öne düşerken teknedeki adama yön verir ve o sırada bir işaret verir. Daha sonra kayıktaki bir adam, kıyıda birinci adamın bulunduğu sabit noktaya kerteriz alır ve böylece sondajlar haritada yer alır. Henry Elliot ve Bay Carrington küçük teknemiz Annie ile yola çıktılar. Onlar kıyının tüm girintileriyle sistematik bir taslağını yapacaklar, hatta kıyılar aşağıdayken, kıyıların sudan görüldüğü şekliyle tam bir topografik ve resimsel taslağını en azından bir tur yapacaklar. Adalardan biri keşfedildi. Hiç şüphesiz oraya ayak basan ilk insan olduğu için buraya Stevenson Adası adını verdik. Saygılarımla.^[9]

Göle baraj yapma önerileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1920 ile 1937 arasında, Kongre ve İçişleri Bakanlığı'na, Yellowstone Gölü çıkışında veya birkaç kilometre mansapta çeşitli boyutlarda barajlar inşa etmek için birçok teklifte bulunuldu. Montana ve Wyoming politikacıları, Ordu Mühendisleri Birliği, Montana ve Wyoming'deki lobi gruplarının barajları desteklemek için birçok nedeni vardı: Yellowstone Vadisi'ndeki taşkın kontrolü, ıslah veya suyun kıtasal bölünme üzerinden Yılan Nehri'ne yönlendirilmesi gibi sebepler.^[10]

Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Gölün güneybatısında, West Thumb Gayzer Havzası ziyaretçilere kolayca erişilebilir. Gayzerler, fumaroller ve kaplıcalar hem gölün yanında bulunur.

2004 yılı itibarıyla gölün altındaki zemin önemli ölçüde yükselmeye başlamıştır, bu da artan jeolojik aktiviteye işaret etmektedir ve milli parkın sınırlı alanları halka kapatılmıştır. 2005 itibarıyla, West Thumb Gayzer Havzası gibi normalde sınırlı erişime izin veren alanlar dışında hiçbir alan şu anda yasak değildir. Sismik görüntüleme son zamanlarda tortu katmanlarının eğimli olduğunu göstermiştir, ancak bu özelliğin ne kadar eski olduğu henüz belirlenmemiştir.

Yellowstone bölgesinin altındaki magma odasının çökmesinden sonra 640.000 yıl önce önceki büyük patlamasında, daha sonra kısmen sonraki lav akıntılarıyla doldurulan büyük bir kaldera oluşturdu (Yellowstone Kalderası ).Orijinal göl 200 fit (61 m) idi bugünkü gölden daha yüksek, Hayden Vadisi boyunca kuzeye, Washburn Dağı'nın tabanına kadar uzanan.

Yellowstone Gölü'nün aslen güneye, Snake Nehri yoluyla Pasifik Okyanusu'na aktığı düşünülmektedir. Göl şu anda Balıkçı Köprüsü'ndeki tek çıkışı olan Yellowstone Nehri'nden kuzeye akıyor. Gölün kuzey ucunun yüksekliği, LeHardy Rapids'e kadar önemli ölçüde düşmez. Aşağıya doğru kısa bir mesafe içinde, Yellowstone Nehri önce yukarı şelaleleri sonrada aşağı şelaleleri aşar ve Yellowstone'un Büyük Kanyonu boyunca kuzeye doğru akar.

1990'larda, jeolojik araştırmalar, şimdi " dirilen kubbeler " olarak bilinen iki volkanik menfezin yeniden yükseldiğini belirledi. 1923 ile 1985 yılları arasındaki dönemde Ekşi Dere Kubbesi yükseliyordu. Balıkçı Köprüsü'nün hemen kuzeyindeki Sour Creek kubbesinin yeniden canlanması, Yellowstone Gölü'nün güneye doğru "eğilmesine" neden oluyor. Artık gölün kuzey kıyısında daha büyük kumsallar bulunabilir ve güney kollarında su basmış alanlar bulunabilir.^[11]

Hayden Vadisi, bir zamanlar Yellowstone Gölü'nün bir kolu tarafından doldurulmuştu. Sonuç olarak, en son buzul çekilmesinden 13.000 yıl öncesine kadar buzullarla kaplı ince taneli göl çökeltileri içerir. Yıllar önce. buzul, kil ve ince bir göl tortusu tabakası dahil olmak üzere birçok farklı tane boyutu içerdiğinden, su kolayca zemine sızamaz.

Ekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Balık[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerli olmayan göl alabalığı 1994 yılında Yellowstone Gölü'nde keşfedildi ^[12] ve 1989 yılında Lewis Gölü'nden alınan balıklarla kazara veya kasıtlı olarak tanıtıldığına inanılıyordu. Göl alabalığının tanıtılması, kıyasıya alabalık popülasyonunda ciddi bir düşüşe neden oldu ve Milli Park Servisi, gölde agresif bir Göl alabalığı yok etme programı yürütüyor.^[13] Olta balıkçıları tarafından yakalanan tüm göl alabalıkları öldürülmelidir.^[14] Acımasız alabalık bu istilacı balıktan korunmazsa, çevrebilimciler, acımasız alabalığın doğal yırtıcıları olan çevredeki kuşlarda ve memelilerde bir düşüş görebileceklerini tahmin ediyor.^[15] Catostomus catostomus, 1980'lerin sonunda veya 1990'ların başında Yellowstone Gölü'ne sokulduğuna inanılan istilacı bir balıktır. Göldeki bu yabancı türle birlikte araştırmacılar besin zincirinde bir kayma fark ettiler. Acımasız alabalık popülasyonunda hızlı bir düşüş gördüler.^[16]

Yellowstone Gölü'ndeki azalan kıyasıya alabalık popülasyonu, yırtıcı balıkları olumsuz etkileyebilir. Üreme nehirlerindeki kıyasıya alabalık sayısının azalmasıyla birlikte araştırmacılar, birbirine bağlı karasal ve sucul ekosistemler arasındaki ilişkide bir değişiklik gördüler.^[17]

Diğer hayvanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yellowstone, büyük bir memeli yoğunluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Bizon, geyik veya büyük boynuzlu koyun gibi büyük memeliler olsun, Yellowstone bölgesine özgü çeşitli farklı hayvanlar vardır. Öte yandan, Yellowstone birçok küçük hayvana da ev sahipliği yapıyor. Bu hayvanlardan bazıları : kunduz, kısa kuyruklu gelincik ve su samuru.^[18]

Olta balıkçılığı ve tekne gezintisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yellowstone Gölü'nde Yellowstone kıyasıya alabalığı için olta balıkçılığı, ilk kaşifler, araştırmacılar ve turistler parkı ziyaret ettiğinden beri hem geçim hem de eğlence için popüler bir eğlence olmuştur. Yellowstone'da (1890–1910) balık stokunun ilk günlerinde, gölde Atlantik Somonu, Dağ beyaz balığı ve Gökkuşağı alabalığı stoklanıyordu; tanıtılan bu türlerin hiçbiri hayatta kalmadı.^[19] Bugün gölde sadece yerli kıyasıya ve yerli olmayan Göl alabalığı bulunmaktadır.^[20]

Yellowstone Boat Company'ye yol kavşakları arasında gölde bir feribot işletmek için ilk izinlerin verildiği 1890'dan beri gölde çeşitli şekillerde eğlence teknesine izin verildi.^[21] Bugün gölde sürat tekneleri ve kanolara Yellowstone Tekne İzni ile izin verilmektedir. Bridge Bay'de bir Marina işletilmektedir ve West Thumb'daki Grant Village'da bir tekne rampası bulunmaktadır. Gölün bazı adalarına erişim de kısıtlıdır.^[22] Parkın dışında faaliyet gösteren çok sayıda teçhizatçı, parkta teknecilik hizmetleri verme lisansına sahiptir. Yalnızca tekneyle erişilebilen güney kıyı şeridinde birkaç düzine dağlık kamp alanı sıralanmıştır. İki büyük yürüyüş parkuru, ana yoldan uzakta göl kıyısına erişim sağlar. Nine Mile Post parkuru, doğu kıyı şeridini Thorofare bölgesine sarıyor ve gölün hem güney hem de güneydoğu kollarının uçlarına dokunan Trail Creek ve Heart Lake parkurlarıyla kesişiyor.^[23]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi
• Türkiye'deki göller

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• USGS, Yellowstone Gölü'nün altındaki 'çıkıntı' ile ilgili soruları yanıtlıyor. 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yellowstone Gölü, Yellowstone Ulusal Parkı, Wyoming, Idaho ve Montana Tabanının Batimetrisi ve Jeolojisi - Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırması