Uluburun batığı

Geminin tahtadan bir modeli
Batığın bulunduğu bölge
Tür	Gemi enkazı
Tarihçe
Kurucu	Bilinmiyor. Taşınmış yükler büyük olasılıkla Miken kökenlidir.
Kuruluş	MÖ 1305 yılından sonra
Terk ediliş	MÖ 1300'lerin sonu
Devir(ler)	Geç Bronz Çağı
Kültür(ler)	Miken, Kıbrıs
Sit ayrıntıları
Arkeologlar	George F. Bass, Cemal Pulak
Resmî site	"Uluburun, Türkiye". 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2019.

Uluburun batığı, M.Ö. 14. yüzyılın sonlarına tarihlenen,^[1] Uluburun'un doğu kıyısına ve Kaş'ın yaklaşık 10 km güneydoğusuna yakın bir yerde bulunmuş bir Geç Tunç Çağı gemi enkazı.^[2] Batık, 1982 yazında, Bodrum, Yalıkavak'tan bir sünger dalgıcı olan Mehmed Çakır tarafından keşfedildi.

1994-1984 tarihleri arasında, her biri üç ila dört ay sürmüş ve toplamda 22.413 dalışı barındıran 11 kampanya sonucunda Akdeniz'in en önemli Geç Tunç Çağı buluntularından biri olarak nitelendirilen batık açığa çıkarılmıştır.^[3]

Keşif[değiştir | kaynağı değiştir]

Batık alanı, 1982 yazında, Mehmet Çakır'ın öküz gönü külçeleri olarak bilinen metal külçelerinin taslağını çizmesi sonucunda keşfedildi . Türk sünger dalgıçlarına genellikle Deniz Arkeolojisi Enstitüsü (INA) araştırma ekipleri tarafından süngerler için dalış yaparken eski enkazların nasıl tanımlanacağı konusunda eğitim verilirdi.^[4] Çakır'ın bulguları, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Müdürü Oğuz Alpözen'in enkaz yerini tespit etmek için müze ve INA arkeologlarından oluşan bir inceleme ekibi göndermesine yol açtı. Keşif ekibi, Uluburun sahiline sadece 50 metre mesafede birkaç miktar bakır külçe buldu.^[5]

Batık[değiştir | kaynağı değiştir]

Enkazın ve çevreye dağılmış kargonun dağılımı, geminin 15-16 metre uzunluğunda olduğunu göstermektedir ve sonraki yüzyıllardaki Greko-Romen gemilerininkine benzer zıvana eklemleri ile inşa edilmiştir.^[6]

Gemi Lübnan sediri ve meşeden inşa edilmiştir.^[7] Lübnan sediri, Lübnan, Güney Türkiye ve Kıbrıs dağlarına özgüdür.^[8] Gemi 24 tane taştan çapa taşımıştır. Taşın türü, Ege'de neredeyse tamamen bilinmeyen bir türdür, ancak genellikle Suriye-Filistin tapınaklarında ve Kıbrıs'ta yapı malzemesi olarak kullanılmıştır.^[9]

Kargo[değiştir | kaynağı değiştir]

Geminin taşıdığı yük, çoğunlukla gemi keşfedilmeden önce eski metinlerden veya Mısır mezar resimlerinden bilinen ticari hammaddelerden oluşuyordu. Yük, Mısır, El-Amarna'da bulunan Amarna mektuplarında listelenen birçok kraliyet armağanı ile eşleşmektedir.

• Bakır ve kalay külçeleri
  • Öküz gönü tipinde toplam 354 külçeden oluşan 10 ton ham bakır.
  • 121 bakır topuz ve oval külçe..
  • Yaklaşık bir ton kalay (bakırla alaşımlandığında yaklaşık 11 ton bronz yapar).
  • Kalay külçeleri öküz gönü ve topuz şeklindeydi.
• Kenan kavanozları ve Menengiç reçinesi
  • En az 149 Kenan kökenli kavanoz (Yunanistan, Kıbrıs, Suriye-Filistin ve Mısır'da yaygın olarak bulunur).
  • Kavanozlar kuzey tipi olarak sınıflandırılmıştır ve günümüz İsrail'inin kuzey kesiminde bir bölgede üretilmiştir.
  • Kavanozlardan biri cam boncuklarla, birçoğu zeytinle ancak çoğunluğu eski bir terebentin türü olan Pistacia (Menengiç) reçinesi ile doldurulmuştur.
• Cam külçeler
  • Kobalt mavisi, turkuaz ve lavanta renklerinde yaklaşık 175 cam külçe bulunmuştur (bilinen en eski cam külçeler).
  • Kobalt mavisi cam külçelerinin kimyasal bileşimi, Mısır ve Miken kökenli cam işleri ile eşleşir.

• Diğer yükler
  • Afrika'dan gelen Dalbergia melanoxylon kütükleri (Mısırlılar tarafından abanoz denir)
  • Fildişi
  • Bir düzineden fazla su aygırı dişi
  • Kaplumbağa kabuğu
  • Murex opercula (tütsü için olası bileşen)
  • Devekuşu yumurtası kabuğu
  • Kıbrıs seramikleri
  • Kıbrıs kandilleri
  • Bronz ve bakır kaplar (keçi başı şeklinde dört, kadın başı şeklinde bir adet olmak üzere bardaklar)
  • İki adet ördek şeklinde fildişi makyaj kutusu
  • Fildişi kaşık
  • Trompet
  • İki düzineden fazla deniz kabuğu yüzüğü
  • Kehribar boncuklar (Baltık kökenli)
  • Akik
  • Karnelyan
  • Kuvars
  • Altın
  • Fayans
  • Cam
• Mücevher, altın ve gümüş
  • Altın ve gümüş Kenan kökenli takı koleksiyonu
  • Bulunmuş 37 altın parçanın arasında pektoraller, madalyonlar, kolyeler, boncuklar, küçük bir halka ve çeşitli parçalar bulunur.
  • Bikonik kadeh (enkazdaki en büyük altın nesne)
  • Mısır kökenli altın, elektrum, gümüş ve steatit (sabun taşı) nesneler
  • Üzerindi Nefertiti yazan altından bokböceği
  • Bronz dişi heykelcik (baş, boyun, eller ve ayaklar altın tabakayala örtülmüş)
• Silah ve aletler
  • Ok uçları
  • Mızrak uçları
  • Gürzler
  • Hançer
  • Balta
  • Yakın Doğu tipinde zırh
  • Dört kılıç (Kenan, Miken ve İtalyan tipinde)
  • Çok sayıda alet: oraklar, bızlar, matkap uçları, testere, bir çift maşa, keskiler, baltalar, bileme taşı ve zımparalar
• Ağırlıklar
  • 19 zoomorfik ağırlık (Uluburun'dan çıkartılmış ağırlık seti, çağdaş Geç Bronz Çağı ağırlıklarının en büyük ve en eksiksiz setlerinden biridir)
  • 120 geometrik şekilli ağırlık
• Besin maddeleri
  • Badem
  • Çam fıstığı
  • İncir
  • Zeytin
  • Üzüm
  • Aspir
  • Çörek otu
  • Sumak
  • Kişniş
  • Nar
  • Birkaç adet buğday ve arpa tanesi

Atıflar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bass, George F (1986). "A Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun (Kas): 1984 Campaign". American Journal of Archaeology. 90 (3). ss. 269-296. doi:10.2307/505687. JSTOR 505687. 
• Pulak, Cemal. "Discovering a Royal Ship from the Age of King Tut: Uluburun, Turkey". In Beneath the Seven Seas, edited by George F. Bass, 34–47. New York, Thames & Hudson Inc., 2005.
• Pulak, Cemal (1988). "The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, Turkey: 1985 Campaign". American Journal of Archaeology. 92 (1). ss. 1-37. doi:10.2307/505868. JSTOR 505868. 
• Pulak, Cemal (1998). "The Uluburun Shipwreck: An Overview". The International Journal of Nautical Archaeology. 27 (3). ss. 188-224. doi:10.1111/j.1095-9270.1998.tb00803.x.