Tıva Cumhuriyeti'nin Aldan-Maadır adlı milli müzesi — Tıvanın devlet müzesi, bilim araştırmalarının inceleme yeri, Tıva'nın tarihinin ve kültürünün eserlerinin gösterim yeri.

13 Mayıs 1929'da resmi olarak kurulan Tuva Cumhuriyeti tarihindeki ilk müzedir.^[1] Müzenin ilk müdürü, Tıva'nın tarihi ve kültürel mirasının korunmasında büyük rol oynayan Vladimir Yermolayev'dir.

Bugün Aldan-Maadır adını taşıyan Ulusal Müze, Kızıl şehir merkezinde, Koçetov, Titov ve Lenin caddelerinin kesiştiği noktada yer alan büyük ak renkli bir binadır. Cumhuriyetin ana kültür ve eğitim merkezlerinden biridir. Müzede şimdi Tıva halkının antik çağlardan günümüze kadar neredeyse tüm tarihini ve kültürünü yansıtan iki sergi katı bulunuyor. Müzenin arşivinde 76.600 eşya vardır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Mayıs 1929'da, müdür olarak atanan Vladimir Petroviç Yermolayev tarafından Tıva Halk Cumhuriyeti Devlet Müzesi kuruldu.

26 Mart 1942'de Tıva Halk Cumhuriyeti Devlet Müzesi, 1883-1885'te işgale karşı ayaklanan 60 bahadırın onuruna Aldan-Maadır (Altmış Bahadır) adını almıştır. 1985'te "Büyük Vatanseverlik Savaşı Sırasında Tuva" konulu müze sergisi, Sovyet müzelerinin incelenmesinde birinci derecede belge ile ödüllendirildi.

1986'da, Müzecilik hayatında önemli bir sayfa olan Tıva halkının maddi ve manevi kültür objelerinin sunulduğu SSCB Halkları Devlet Etnografyası Müzesi'nde "Yenisey'in Doğduğu Yer" adlı büyük bir sergi açıldı. Kasım 1997'de Antwerp'te (Belçika) daha sonra (1998'de) Viyana (Avusturya) ve Bremen'de (Almanya) sergilenen "Asya'nın Merkezinde Türk dili konuşan halkların Şamanizmi" müze sergisi açıldı.

2007-2008'de müze fonlarından "Arjaan-2" arkeolojik koleksiyonu Uluslararası "Altın Grifon İşareti Altında" konulu sergide "İskitlerin kraliyet mezarları" sergilendi. Berlin, Hamburg ve Münih'te (Almanya). 7 Şubat 2008'de müzenin üç katlı yeni binasının büyük açılışı gerçekleşti. 2 Kasım 2008'de "Tıva Kralları Vadisi Hazineleri" sergisinin açılışı oldu. Dünyaca ünlü Tuva Kralları Vadisi'ndeki sansasyonel arkeolojik kazılardan eşsiz altın objeler sunan Kraliyet höyüğü Arjaan-2" kurganıdır. Bu sergi Tıva Cumhuriyeti'nin ana markalarından biridir. 2011 yılında Tıva Cumhuriyeti Ulusal Müzesi devlet müzeleri arasındaki bölgeler arası “Güney Sibirya - Yılın Müzesi -2011” yarışmasının galibi oldu ve Grand Prix'i aldı

20 Aralık 2012'de "Tıvaların Geleneksel Kültürü ve Yaşamı" sergi açılışı "Moskova Müzesi"nde gerçekleşti. Nisan 2013'ten bu yana bu sergi Moskova Bölgesi Mytishchi Tarih ve Sanat Müzesi'nde sergilendi. 2013 yılında müze 2 ortak sergi projesini başarıyla uyguladı: "Tıva ve Hakasya sanatında ulusal motifler" (L. R. Kyzlasov'un adını taşıyan Hakas Müzesi ile birlikte) ve "Güney Sibirya halklarının geleneksel kültürü" (N.M Martyanov'un adını taşıyan Hakas ve Minusinsk Müzesi ile birlikte).

2013 yılında, Tuva Cumhuriyeti Ulusal Müzesi en büyük 2 müze topluluğuna ortak üye oldu: Uluslararası Müzeler Konseyi ve Rusya Müzeler Birliği.

2013 ve 2015'te Tuva Cumhuriyeti Ulusal Müzesi, "Rusya'nın Önde Gelen Kültür Kurumları" ulusal sicili'ne dahil edildi.

Eylül 2014'te, Rusya Ve Tıva'nın birliğinin 100. yıldönümüne adanmış birliktelik kapsamında, Rus Coğrafi Topluluğu himayesinde, Dekoratif ve Uygulamalı Sanatlar Müzesi, Rus Etnografya Müzesi, Kunstkamera ve Malzeme Kültürü Tarihi Enstitüsü ile birlikte "Zamanın Koşusunda Tuva" sergisi düzenlendi. 2014 - Bölgeler arası yarışma "Yılın Müzesi"nin "Sergi Projesi" ve "Güney Sibirya — 2014 Müze - Kültürel Miras Hazinesi" adaylıklarında başarı kazanmıştır.

Eylül 2016'da Buryatya Cumhuriyeti Ulusal Müzesi'nde (Ulan-Ude) "İskit-Sibirya Hayvan Stili Dünyası: Kültürlerin Diyaloğu" ve Transbaikalia Halkları Etnografya Müzesi'nde (Ulan-Ude) "Nadya Ruşeva'nın Grafikleri" sergileri açıldı.

Müzenin Şamanizm koleksiyonunun kazanılmasına tarih bilimleri doktoru, bilim adamı-şamanolog Monguş Kenin-Lopsan büyük katkı sağlamıştır. Şamanik özelliklerden oluşan eşsiz bir materyal topladı. Amerikan Şamanik Araştırma Vakfı'nın 1994 yılında M.B. Kenin-Lopsan'a, dünyada sadece 3 kişide olan "Şamanizmin Yaşayan Hazinesi" onursal unvanının verildi. Bu koleksiyon yurt dışında Avusturya, Belçika, Almanya'da "Orta Asya'nın Türk dili konuşan halklarının Şamanizmi" sergisinde birkaç kez sergilendi.

Müze müdürleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Vlаdimir Pеtrоviç Yermоlаyеv (1928—1934)
2. Lyubоv Kоlçаnоvnа Sаmbukаy (1934—1935)
3. Dаniil Bаtkаrоviç Dаnzın-ооl (1939—1944)
4. Sеdip-ооl Tоkpаk-ооlоviç Tаnоv (1945—1946, 1948—1950)
5. Еmiliya Nikоlаеvnа Şçеnnikоvа (1955—1958)
6. Dоngаk Hоrun-ооlоvtç Tаrjаа (1963—1966)
7. Mоnguş Lааеviç Dеlеg (1966—1973)
8. Nikоlаy Mоnzuy-ооlоviç Kоngаr (1975—1982)
9. Tаtyanа İrgitоvnа Sоdnаm (1982—1985)
10. Tаmаrа Çаş-ооlоvnа Nоrbu (1985—1989)
11. Аpış Dırtıy-ооlоvnа Dаmdınçаp (1989−1994)
12. Dоrju Mоnguşоviç Аk-Kıs (1994—2001)
13. Аnаtоliy Stеpаnоviç Kоmbu (2001—2008)
14. Çigjit Viktоr Sеrgееviç (2008—2016)
15. Biçеldеy Kааdır-ооl Аlеksееviç (2017-)

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Скифтерниң алдыннары
• 
  Tıva'nın Kağanlar Vadisi buluntuları
• 
  Tıva'nın Kağanlar Vadisi buluntuları
• 
  Tıva'nın Kağanlar Vadisi buluntuları
• 
  Tıva'nın Kağanlar Vadisi buluntuları

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Tıva dugayında 99 aytırıgga harıılar", Darbaa Y.
• Tuvanskaya Pravda 2010 Şubat 25.
• Tuva'da müze işletme tarihi. Yazar Anna Dırtık-ool, Doktora, 2007
• Jübile albümü "Tuva Cumhuriyeti Ulusal Müze adını Aldan-Maadır'dan almıştır". Kızıl, 2014
• Rusya Federasyonu'nun bir parçası olarak Tuva'nın müze inşaatı. Yazar Anna Dırtık-ool, 2009

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıva Milli Müzesi websayfası 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.