TÜBİTAK
Kuruluş	17 Temmuz 1963
Kurucu	Nimet Özdaş
Tür	Bilim ve teknoloji
Merkez	Ankara
Başkan	Hasan Mandal [1]
Bütçe	₺3.511.062.000 (2020)[2]
Resmî site	tubitak.gov.tr

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu veya kısaca TÜBİTAK, Türkiye'de bilim ve teknolojiyi teşvik etme, yönlendirme ve popülerleştirmeyi amaçlayan, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilgili kuruluşlarından olup özel hukuk hükümlerine tâbidir.^[3]

1963'te Cemal Gürsel tarafından hükûmete danışmanlık yapılması ve millî bilim politikasına rehberlik edilmesi amaçlarıyla kurulduğunda "Türkiye Bilim Teknik ve Araştırma Kurumu" diye bilinirken, sonradan adı "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu" olarak değiştirilmiş ve uzun süre bu adla anılmıştır. Bu arada 1993 yılından itibaren Popüler Bilim kitapları basılmaya başlanmıştır. Ardından "teknik" yerine "teknolojik" kelimesinin kullanılması ile 2005 yılında kurumun adı son hâlini almıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

TÜBİTAK, Türkiye'nin planlı ekonomi dönemine geçişiyle birlikte, 24 Temmuz 1963 tarih ve 11462 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren, 17 Temmuz 1963 tarihli 278 Sayılı Kanun^[4] ile kurulmuştur. Başlangıçtaki misyonu bilimsel araştırmaları ve genç bilim insanlarını desteklemek iken, bugün bünyesinde barındırdığı onlarca birimle birlikte, tarım politikalarının yönlendirilmesinden, Ar-ge projelerinin desteklenmesine kadar farklı alanları kapsayan bir misyona sahiptir.

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurum, Türkiye'de müspet bilimlerde araştırma ve geliştirme faaliyetlerini ülke kalkınmasındaki önceliklere göre geliştirmek, özendirmek, düzenlemek ve koordine etmek; mevcut bilimsel ve teknik bilgilere erişmek ve erişilmesini sağlamak amacı gütmektedir.

Görev yapmış başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel sekreterler (1964-1988)[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Temmuz 1963 tarih ve 278 sayılı Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Kuruluş Kanunu'nun 6-b) maddesine göre Genel Sekreterlik Kurum’un yürütme organıdır. Kanunun 6-c) maddesine göre "Genel Sekreter, Bilim Kurulu'nun inhası üzerine, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan kararname ile atanır." Pratikte, bugünkü konuma göre Kurumun Başkanlığına eşdeğer bir görev tanımı bulunmaktadır.

• Prof. Dr. Nimet Özdaş (1 Mart 1964 - 23 Temmuz 1966)
• Prof. Dr. Mustafa Uluöz (5 Eylül 1966 - 12 Kasım 1967)
• Prof. Dr. Mecit Çağatay (12 Kasım 1967 - 17 Mart 1968)
• Prof. Dr. Halim Doğrusöz (18 Mart 1968 - 1 Şubat 1969)
• Prof. Dr. Kazım Ergin (20 Mart 1969 - 1 Kasım 1969)
• Prof. Dr. Mecit Çağatay (vekil) (1 Kasım 1969 - 2 Ağustos 1970)
• Prof. Dr. Muharrem Miraboğlu (3 Ağustos 1970 - 27 Temmuz 1974)
• Prof. Dr. İ. Akif Kansu (vekil) (28 Temmuz 1974 - 30 Ekim 1975)
• Prof. Dr. Sadık Kakaç (vekil) (31 Ekim 1975 - 22 Şubat 1976)
• Prof. Dr. Naci Bor (vekil) (23 Şubat 1976 - 6 Temmuz 1977)
• Prof. Dr. Tevfik Karabağ (7 Temmuz 1977 - 16 Kasım 1983)
• Prof. Dr. Nejat İnce (17 Kasım 1983 - 1 Nisan 1986)
• Prof. Dr. Aral Olcay (vekil) (2 Nisan 1986 - 20 Şubat 1987)
• Prof. Dr. Sümer Şahin (20 Şubat 1987 - 14 Ocak 1988)

Kurum ve Yönetim Kurulu Başkanları (1988-1993)[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Kasım 1987 tarihinde yürürlüğe giren 294 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Bilim Kurulu kaldırıldı ve "Yönetim Kurulu" oluşturuldu. Yönetim Kurulu, Başkan ve 8 üye olmak üzere toplam 9 kişiden oluşmaktadır. Kurum Başkanı aynı zamanda Yönetim Kurulu'nun da başkanıdır.

• Prof. Dr. Mehmet Ergin (14 Ocak 1988 - 4 Kasım 1990)
• Prof. Dr. Kemal Gürüz (5 Kasım 1990 - 9 Kasım 1992)
• Prof. Dr. Tosun Terzioğlu (12 Kasım 1992 - 10 Şubat 1993 vekil, 10 Şubat 1993 - 13 Eylül 1993)

Kurum ve Bilim Kurulu Başkanları (1987-1993)[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Eylül 1993 tarihinde yürürlüğe giren 498 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Yönetim Kurulu kaldırıldı ve "Bilim Kurulu" yeniden oluşturuldu. Bilim Kurulu, Başkan ve 12 üye olmak üzere toplam 13 kişiden oluşmaktadır. Kurum Başkanı Bilim Kurulu'nun da başkanıdır.

• Prof. Dr. Tosun Terzioğlu (13 Eylül 1993 - 13 Eylül 1997)
• Prof. Dr. Dinçer Ülkü (13 Eylül 1997 - 15 Mayıs 1999)
• Doç. Dr. Güner Omay (vekil) (15 Mayıs 1999 - 31 Mayıs 1999)
• Prof. Dr. Namık Kemal Pak (31 Mayıs 1999 - 31 Mayıs 2003)
• Prof. Dr. Nüket Yetiş (11 Ocak 2004 - 20 Ağustos 2008 vekil, 20 Ağustos 2008 - 27 Ağustos 2011)
• Prof. Dr. Yücel Altunbaşak (29 Ağustos 2011 -10 Nisan 2015 ^[5])
• Prof. Dr. Ahmet Arif Ergin (12 Haziran 2015 ^[6] - 22 Şubat 2018 ^[1])
• Prof. Dr. Hasan Mandal (22 Şubat 2018 ^[1] -günümüz)

Birimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB)
• Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB)
• Kurumsal İletişim Müdürlüğü (KUİM)
• İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı (İKB)
• İdari Hizmetler Daire Başkanlığı (İHB)
• Mali Hizmetler Daire Başkanlığı (MAB)
• Teknoloji ve Yenilik Destek Programı Başkanlığı (TEYDEB-NGYKC)

Merkez ve enstitüler[değiştir | kaynağı değiştir]

AR-GE birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Marmara Araştırma Merkezi (MAM) - Gebze
• Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (BİLGEM) - Gebze^[7]
• Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (SAGE) - Ankara
• Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (UZAY) - Ankara
• Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) - Gebze^[8]
• Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE)- Gebze^[9]
• Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE)- Gebze^[10]

AR-GE kolaylık birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) - Ankara
• Ulusal Gözlemevi (TUG) - Antalya
• Bursa Test ve Analiz Laboratuvarı (BUTAL) - Bursa^[11]

Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurum, Türkiye'de bilimi popülerleştirmek ve insanları bilinçlendirmek amacı ile üç adet aylık popüler bilim dergisi (Bilim ve Teknik, Bilim Çocuk, Meraklı Minik) yayınlamaktadır. Ayrıca internet üzerinden yayın yapan Bilim Genç dergisi de 2015 yılından beri hizmet vermektedir. Bununla birlikte Tübitak Popüler Bilim Kitapları tarafından 1000'i aşkın popüler bilim kitabı yayınlanmıştır.

Ayrıca, doğrudan Türkiye'deki bilim camiasına hitap eden 12 adet hakemli (Bilimsel Dergi) çıkartmaktadır.

Destekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Üniversiteye giriş sınavından yerleştiği bölümün puan türüne göre ilk 25000'e giren öğrencilere, fizik, kimya, biyoloji, moleküler biyoloji ve genetik, matematik, sosyoloji, ekonomi, psikoloji, felsefe ve tarih bölümlerinden birine yerleşmeleri halinde, sıralamalarına göre karşılıksız burslar vermektedir.^[12] Kurum Teknofest İstanbul'un paydaşlarından biridir.^[13]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmetinin 17-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonlarının ardından Fethullah Gülen Cemaati mensuplarına yönelik kamuda tasfiye kampanyasında, TÜBİTAK’ın başkan yardımcısı dahil birçok üst düzey ve uzman personeli görevden alındı, bazılarına ise "yasa dışı dinleme" gerekçesiyle dava açıldı.^[14] Bu süreçte Ankara Hayvanat Bahçesi Müdürü Mustafa Sancar, TÜBİTAK'a bağlı Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi'ne müdür yardımcısı olarak atandı^[15] ve kurumda dijital analiz yapabilecek ehliyette uzman kalmadığı ortaya çıktı.^[14]
• TÜBİTAK’ın geliştirdiği Linux tabanlı işletim sistemi Pardus’un Ağustos 2014’teki tanıtımında, "Biz önce Allah rızası için daha sonra da özgür yazılıma sahip çıkabilmek için uğraşıyoruz, elimizden geldiği sürece de uğraşmaya devam edeceğiz" ifadelerinin yer aldığı bir görsel kullanıldı.^[16]

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

TÜBİTAK şu ödülleri vermektedir:^[17]

• Evrensel bilimin ilerlemesine önemli katkılarda bulunan yaşayan bilim insanlarına Bilim Ödülü (TÜBİTAK Bilim Ödülü)
• Bilim ve teknolojinin gelişimine önemli hizmetlerde bulunanlara Hizmet Ödülü (Kategori:TÜBİTAK Hizmet Ödülü Alanlar)
• 40 yaşını doldurmamış ve gelecekte bilime uluslararası düzeyde katkıda bulunmak için gerekli niteliklere sahip olduğunu kanıtlamış yaşayan bilim insanlarına Teşvik Ödülü,
• Yurt dışında yaşayan Türk bilim insanlarına Özel Ödül (TÜBİTAK Bilim Ödülü eşdeğeri).

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bilim ve Teknik (dergi)
• Bilim Çocuk (dergi)
• Meraklı Minik (dergi)
• TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları listesi
• Bilim Genç
• Ulusal Bilim Olimpiyatları^[18]
• TÜBİTAK Bilim Ödülü
• TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi^[19]
• DergiPark
• Pardus
• BİLSAT
• Göktürk-2
• RASAT
• TUSAGA-AKTİF Sistemi
• Millî Gözetim Radarı
• Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
• Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı
• ULAKBİM
• Marmara Araştırma Merkezi (MAM)^[20]
• Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (SAGE)^[21]
• Tübitak G-40 (Füze)
• Kamu Sertifikasyon Merkezi
• Kayseri Bilim Merkezi^[22]
• Kocaeli Bilim Merkezi^[23]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• TÜBİTAK 5 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ana sayfa
• bilimteknik.tubitak.gov.tr 25 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr 20 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Popüler Bilimin Dijital Adresi
• TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 21 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TÜBİTAK Popüler Bilim Dergileri e-arşiv sitesi 15 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Akademik Dergiler 11 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TR Dizin 20 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Cahit Arf Bilgi Merkezi 8 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türkiye Akademik Arşivi (Harman) 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TÜBİTAK Açık Arşivi (Aperta) 9 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT) 6 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TEGSEB ve TEKNOPARK 1 Ekim 205 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) 11 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• AB Çerçeve Programları ve Ufuk Avrupa 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• EUREKA 25 Ocak 1999 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Teknoloji Transfer Ofisi (TTO) 21 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çok Taraflı Programları 22 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uluslararası Fırsatlar 22 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uluslararası Üyelikler 22 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TÜBİTAK Bilim Merkezleri 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Konya Bilim Merkezi 12 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bursa Bilim Merkezi 22 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Üsküdar Bilim Merkezi 5 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Elazığ Bilim Merkezi 22 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Konya Bilim Merkezi Sanal Tur 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kayseri Bilim Merkezi Sanal Tur 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]